Дапамога ў пашыраным «фармаце»

Источник материала:

Аляксандр Бокшыц працуе настаўнiкам матэматыкi i iнфарматыкi ў Касцюкоўскай школе, што на Любаншчыне. Ёсць у педагога i «грамадская пасада» — жыхары вёскi Дубнiкi, дзе ён жыве ў бацькоўскай хаце, некалькi гадоў таму абралi яго старастам. Улетку, падчас школьных канiкулаў, Аляксандр Iванавiч «пераквалiфiкоўваецца» ў камбайнера i ўбiрае «соткi» вяскоўцаў. Справа для яго звычайная. Як жартуе настаўнiк, «адпачываю ад адной работы i выконваю другую». Камбайн Бокшыцу тры гады таму прапанаваў узяць у арэнду старшыня Тальскага сельскага Савета. Аляксандр Iванавiч параiўся са сваiмi двума братамi, i сямейны савет вынес вердыкт: трэба пагаджацца. З таго часу i працуюць.

Справа для прыватнiка

Такi варыянт арганiзацыi дапамогi падсобным гаспадаркам вяскоўцаў даволi арыгiнальны. У Любанскiм раёне пайшлi на своеасаблiвы эксперымент, i гэты ход аказаўся ўдалым.

— Гадоў пяць таму было вырашана перадаць на баланс сельвыканкамаў каля 25 камбайнаў «Нiва», — заўважае старшыня Любанскага раённага Савета дэпутатаў Мiхаiл Бялькевiч. — Сёлета перададзена яшчэ 7 «Донаў». Збожжаўборачная тэхнiка ёсць у большасцi сельвыканкамаў, за выключэннем тых, дзе палеткi вяскоўцаў маюць невялiкую плошчу i неабходнасцi ва ўласным камбайне няма. Такiм чынам мы вырашылi галоўную задачу, звязаную са своечасовай апрацоўкай прыватных участкаў. Раней рабiць гэта было праблематычна: людзi чакалi, пакуль мясцовая гаспадарка завершыць работы i прыйдзе да iх на дапамогу. Зараз сiтуацыя кардынальна змянiлася i сельвыканкамы могуць рэальна кiраваць працэсам.

Адначасова ўзнiкла пытанне наконт таго, хто павiнен працаваць на такiх камбайнах. Праблему вырашылi нестандартна — узнiкла iдэя даверыць справу прыватнiкам. Патлумачу, што ў насельнiцтва на Любаншчыне ва ўласным карыстаннi даволi многа тэхнiкi (адных трактароў — каля 130), i суседзi заўсёды дапамагалi адзiн аднаму. Быў попыт на такiя паслугi, але задаволiць яго ў поўным памеры не заўсёды ўдавалася. Таму калi сельскiя Саветы прапанавалi браць камбайны ў арэнду, то адразу з’явiлiся жадаючыя гэтай справай заняцца.

Мясцовая ўлада каардынуе работу. Штогод напярэдаднi жнiва ўстанаўлiваюцца канкрэтныя расцэнкi на апрацоўку прысядзiбных участкаў. Сёлета ўборка збожжавых аплачвалася вяскоўцамi з разлiку 1,7 тысячы рублёў за сотку. Быў вызначаны «тарыф» i на арэнду камбайнаў — ён склаў 70 тыс. рублёў за кожны дзень работы.

Такiм чынам, удалося вырашыць шэраг надзённых праблем. Па-першае, знялi пытанне наконт своечасовасцi жнiва на прысядзiбных участках — цяпер усе неабходныя работы тут праводзяцца нават раней, чым у сельгаспрадпрыемствах. Знайшлася справа i для прыватнiка — у людзей ёсць магчымасць зарабляць на ўборцы «сотак» вяскоўцаў добрыя грошы. А сродкi, атрыманыя ад арэнды, можна выкарыстаць для развiцця тэрыторыi — напрыклад, на правядзенне таго ж добраўпарадкавання.

Давярай — але кантралюй

Тальскi сельсавет можна смела лiчыць «прыгараднай тэрыторыяй». Ад цэнтральнай вёскi да раённага цэнтра — усяго сем кiламетраў. Тут сапраўднае скрыжаванне дарог — выязныя шляхi, акрамя Любанi, выходзяць таксама ў накiрунку Салiгорска, Урэчча, нават Мiнска.

Гэтая акалiчнасць i вызначае перспектыву развiцця тутэйшых мясцiн. Сацыяльная iнфраструктура даволi разгалiнаваная: працуюць 2 школы, 2 клубы, сельскi Дом культуры, 3 бiблiятэкi, аддзяленне сувязi, комплексны прыёмны пункт, 8 крамаў, нават уласны мiнi-рынак. Карацей кажучы, для пяцi вёсак, што ўваходзяць у склад Тальскага сельсавета, насычанасць нядрэнная.

Больш чым трэцюю частку мясцовага насельнiцтва складаюць пенсiянеры. Аднак i моладзi шмат, асаблiва апошнiм часам. Адбываецца i сапраўднае адраджэнне тутэйшага сельгаспрадпрыемства. Яшчэ ў савецкi час калгас «Беларусь» хадзiў у перадавiках, быў мiльянерам. Пасля становiшча пагоршылася i былому лiдару спатрэбiлася дапамога. Два гады таму гаспадарку ўзяў у арэнду iнiцыятыўны чалавек — зараз яна стала прыватным унiтарным прадпрыемствам. Паступова павялiчылiся вытворчыя паказчыкi, узрасла i зарплата. Кажуць, што на жнiве сёлета механiзатары i па тысячы долараў зараблялi. Прадпрыемства развiвае розныя накiрункi дзейнасцi — паспяхова займаюцца вытворчасцю малака i мяса, вырошчваюць цукровыя буракi i лён.

Актыўна ўзводзiцца жыллё. У цэнтральнай вёсцы Таль раён забудовы акрэслены вулiцамi Цiхая i Мiра. Летась здалi ў эксплуатацыю 10 домiкаў, а сёлета — яшчэ столькi ж. Камфартабельнае жыллё з усiмi неабходнымi выгодамi атрымлiваюць у асноўным маладыя спецыялiсты. Новыя вулiцы вельмi прыгожыя i аформлены з густам. Налета пабудуюць яшчэ 10 домiкаў, з iх палову — у вёсцы Касцюкi.

А ў 2008 годзе Таль стане аграгарадком. Тут будзе адноўлена ўся сацыяльная iнфраструктура. Дарэчы, адпаведная сетка працуе i зараз, трэба толькi давесцi яе да ладу. Ёсць тут i вельмi адметныя ўстановы. Напрыклад, тутэйшая школа вось ужо восем гадоў мае экалагiчны ўхiл. Намеснiк дырэктара Валянцiна Арцiменя расказала, што зараз яны вырошчваюць каля 300 розных вiдаў раслiн, у тым лiку i экзатычных. Так што ў гэтай школе, акрамя ўсяго iншага, развiваецца выхаванне прыгажосцю.

На прыватных падворках людзi трымаюць каля 300 кароў, 760 свiней i 29 коней. Без дапамогi не застаюцца. Iм выдзелена паша, размяркоўваюцца сенакосы. Напрыклад, за здадзенае цяля можна атрымаць збожжа (па 6 кiлаграмаў за кiло жывой вагi) i тры рулоны сена (па 250 кг кожны).

Участкi апрацоўваюць з дапамогай камбайнаў сельвыканкама, а таксама тэхнiкi, што ёсць у прыватнiкаў. Напрыклад, такiм чынам можна без праблем пасадзiць i выкапаць бульбу, выканаць усе неабходныя работы на ўласных «сотках».

— Расцэнкi ў прыватнiкаў прымальныя, мы пiльна гэта кантралюем, — адзначае старшыня Тальскага Савета Уладзiмiр Каратчэня. — Яны дапамагаюць кожнаму, хто да iх звяртаецца. Такiм чынам на вёсцы ствараюцца належныя ўмовы для развiцця прыватнай iнiцыятывы.

Падтрымка ў дэфiцыце?

У Тальскiм сельсавеце малако ў вяскоўцаў збiрае тутэйшая гаспадарка. Штодня яе работнiкi накiроўваюцца па пяцi маршрутах. Так што здаць «белае золата» i атрымаць дадатковыя даходы можна без праблем. Дарэчы, такая форма работы на Любаншчыне прымяняецца паўсюль.

— Гаспадаркi спачатку не вельмi ахвотна гэтым займалiся, — кажа Мiхаiл Бялькевiч, — а пасля, як адчулi, што справа выгадная, дык значна актывiзавалiся. За тону малака сельгаспрадпрыемства атрымлiвае 55 тысяч рублёў. Улетку штодзённыя аб’ёмы дасягаюць 6 тон. Атрымлiваецца, што за месяц гаспадаркi маюць да 10 мiльёнаў рублёў. Гэта добрыя грошы, з’явiўся стымул працаваць. I працуюць — даходзяць да кожнай, нават самай аддаленай вёскi, да кожнага падворка. Сельвыканкамы так бы не разгарнулiся, няма ў iх такой магчымасцi.

У Любанскiм раёне змяншаецца пагалоўе жывёлы, якую трымае насельнiцтва. У першую чаргу кароў: калi восем гадоў таму на падворках вяскоўцаў налiчвалася 7 тысяч рагуль, то сёлета — 4,3 тысячы. Рэзка паменшала таксама авечак — у былыя часы тутэйшыя жыхары iх многа трымалi. А цяпер попыту няма. «Раней людзi кажухi рабiлi, а зараз лягчэй купiць, чым самому займацца», — заўважае Мiхаiл Бялькевiч.

А вось колькасць коз i птушкi павялiчваецца. Зноў-такi зразумелы працэс — iх трымаць лягчэй. Узрасло i пагалоўе коней. Як тлумачыць Мiхаiл Бялькевiч, вяскоўцы задумваюцца над тым, якiм чынам найбольш эфектыўна апрацаваць сваю зямлю. I аддаюць перавагу «конскай сiле». Яшчэ гады 3—4 таму на Любаншчыне каля 30 чалавек павялiчылi плошчы сваiх участкаў да трох гектараў. Зрабiлi гэта асэнсавана — каб забяспечваць сваю гаспадарку ўсiм неабходным. Такiм людзям заўсёды трэба дапамагаць.

— Камунальныя ўнiтарныя прадпрыемствы ў нас сябе не апраўдалi, — мяркуе Мiхаiл Бялькевiч. — Усю сельскагаспадарчую тэхнiку i iнвентар аддалi камбiнату бытавога абслугоўвання, зараз iх спецыялiсты гэтай справай займаюцца. Сельвыканкам — гэта ўладная структура. Дапамогу павiнны аказваць прафесiяналы, спецыялiзаваныя арганiзацыi, якiя менавiта гэтым займаюцца. Падтрымка прыватным падворкам павiнна быць больш значная — па набыццю палiва, тэхнiкi, паслугах. Паколькi на развiццё прысядзiбных участкаў негатыўны ўплыў аказвае не толькi складаная дэмаграфiчная сiтуацыя, а i праблемы, з якiмi сутыкаюцца вяскоўцы. Нельга пакiдаць без увагi вырашэнне гэтага надзвычай важнага пытання. Для таго, каб падворкi развiвалiся, патрэбна належная база, яна ствараецца, аднак гэтага пакуль недастаткова.

Любанскi раён.