Дар’я Ліс, зямлячка Агiнскага

Источник материала:

...Я патэлефанавала Дар’i Лiс у вёску Залессе Смаргонскага раёна — паведамiць, што яна стала лаўрэатам Лiтаратурнага конкурсу "Звязды" за 2007 год: за апавяданне "Тэорыя роднасных душ", апублiкаванае ў газеце 28 лiпеня.

Удакладнiла, цi зможа дзяўчына прыехаць у рэдакцыю для ўдзелу ў традыцыйным лiтаратурным "круглым стале" з удзелам пераможцаў конкурсу.

— Нават не ведаю, — сказала Даша.

А праз паўзу спытала: на якiм паверсе знаходзiцца рэдакцыя, цi ёсць у Доме прэсы лiфт i... якая шырыня лiфтавых дзвярэй. Патлумачыла: "Я калясачнiца"...

І вось ужо мужчыны рэдакцыi лiнейкай абмяраюць лiфт. I ўсе мы шчыра радуемся: ура, Дашын "вазочак" без праблем пераадолее лiфтавыя дзверы!

Але ад радасцi гэтай адначасова сцiскаецца сэрца: колькi нязручнасцяў для чалавека, якога абставiны абмежавалi...

У рэдакцыю Даша прыехала з самымi роднымi сваiмi людзьмi. Расказала:

— У мяне цудоўная сям’я: мама Тамара Уладзiмiраўна, тата Алег Пятровiч i сястра Аляксандра. Яны заўжды мяне падтрымлiваюць, ва ўсiх творчых (i не вельмi) пачынаннях. Я таксама iмкнуся iх падтрымлiваць.

Мы з задавальненнем чытаем "Звязду". А параiла выпiсаць менавiта гэтую газету мая ўнiверсiтэцкая выкладчыца беларускай мовы i лiтаратуры Тамара Мiкалаеўна Трыпуцiна (на жаль, ужо пайшла з жыцця). Яна заўсёды шмат мне дапамагала i раiла ўважлiва чытаць "Звязду" — як узор добрай беларускай журналiстыкi.

— Даша, вы напiсалi апавяданне пра роднасць душ...

— Там наогул вельмi цiкава атрымалася. Вядучы звяздоўскага конкурсу апавяданняў пiсьменнiк Вiктар Казько аб’яднаў два мае апавяданнi (адно маленькае, другое большае) у адно. Яны былi напiсаны ў розны час... Але насамрэч вельмi цiкава атрымалася!

* * *

У лiсце ў рэдакцыю Дар’я напiсала, што скончыла факультэт беларускай фiлалогii i культуры БДПУ iмя М. Танка. "Займаюся журналiстыкай, рэпетытарствам, пiшу вершы i прозу... Люблю кнiгi, музыку i сваiх сяброў. Мастацкае слова для мяне — шлях да самарэалiзацыi i... магчымасць знайсцi свой шлях".

— Вы пiшаце не толькi прозу?

— I вершы таксама. Хоць апошнiм часам часцей прозу... Магчыма, сказваецца энергетыка слыннага нашага земляка Мiхала Клеафаса Агiнскага. I энергетыка нашага мястэчка Залесся — яго калiсьцi называлi Паўночнымi Афiнамi. Агiнскi жыў у Залессi з 1802 па 1822 год. Лiчыцца, што сусветна вядомы паланэз "Развiтанне з Радзiмай" напiсаны менавiта тут.

У Залессi вельмi шмат творчых людзей. Паэтэса Вольга Роўная цяпер працуе ў Маскве, а родам яна з нашай вёскi, тут жывуць яе бацькi. Многiя вершы Вольгi пакладзеныя на музыку, сталi песнямi. Яна пiша для Хлястова, для Плотнiкавай, iншых выканаўцаў. Наш цёзка па прозвiшчы Арсенiй Лiс, вядомы фалькларыст-навуковец, — таксама зямляк...

25 верасня штогод праходзiць свята ў маёнтку Агiнскага. Надзвычай цiкава i прыгожа: залатая восень... Прыязджае шмат гасцей.

А ў Залессi цяпер больш за тысячу жыхароў. У мясцовай сярэдняй школе 170 вучняў.

* * *

Яшчэ будучы школьнiцай Даша Лiс пiсала заметкi ў газеты "Ранiца", "Зорька", "Переходный возраст".

— Пачала друкавацца — i вырашыла, што трэба займацца журналiстыкай, — расказвае дзяўчына. — Праўда, не ведала дакладна, як гэта будзе, i якой iменна журналiстыкай. Таму пасля 11-га класа абдумвала некалькi варыянтаў вучобы. Вельмi хацела паступiць у лiнгвiстычны ўнiверсiтэт i грунтоўна займацца французскай мовай, якую няблага ведаю. Але ў лiнгвiстычным няма завочнага аддзялення для французскай мовы. Акрамя таго, там вельмi складана ў плане прыступак. Адсутнасць лiфта — гэта немагчыма для калясачнiка. Быў варыянт: факультэт журналiстыкi. Аднак будынак таксама без лiфта... Добра падумаўшы, вырашыла, што мне патрэбныя дадатковыя фiлалагiчныя веды, якiя б дапамагалi займацца журналiстыкай i творчасцю ўвогуле. Дый мама фiлфак БДУ скончыла, гэта таксама на мяне паўплывала. Да таго ж, у педунiверсiтэце ёсць лiфт — аргумент для калясачнiка надзвычай важкi. Факультэт беларускай фiлалогii i культуры скончыла чатыры гады назад.

Мая мама — сапраўдны працаголiк. Яна працуе настаўнiцай i займаецца школьнай бiблiятэкай. Агульнае хобi нашай сям’i — кнiгi.

— Вялiкая хатняя бiблiятэка?

— Так, даволi шмат кнiг. Хоць... хацелася б больш! Пастаянна набываем нешта новае i хочацца набыць шмат чаго. Але добрыя кнiгi каштуюць дорага, трэба выбiраць. Для мяне кнiга — найлепшы падарунак. Часта на святы мы з Аляксандрай дорым адна адной кнiгi.

— З сястрой вы сяброўкi?

— Так. Хоць спрэчак у нас хапае... Ну, у спрэчках нараджаецца iсцiна! (Смяецца.) Аляксандра — будучы iнжынер-эколаг, студэнтка 4-га курса Беларускага дзяржаўнага тэхналагiчнага ўнiверсiтэта. Вучыцца вельмi добра, малайчына. Неаднойчы ёй казала, што я пасля першай сесii ўцякла б з тэхналагiчнага, таму што там вельмi складаныя прадметы. Акрамя вучобы, Саша цiкавiцца многiмi iншымi рэчамi: спрабуе пiсаць, кнiгi любiць, займаецца англiйскай мовай. Яна не "сухi тэхнар", а напалову гуманiтарый.

— Мацi фiлолаг, а бацька?

— Ён iнжынер па адукацыi. Цяпер займаецца бiзнэсам, вытворчасцю. Узначальвае прадпрыемства, якое вырабляе добрыя якасныя дзверы, што карыстаюцца неблагiм попытам. Трэба ж кармiць сям’ю!

У нас вялiкi ўтульны двухпавярховы дом — бацька пабудаваў. Будоўля працягваецца: шмат яшчэ недаробак. Непадалёк, у суседняй вёсцы Зарудзiчы, жыве бабуля Таццяна Васiльеўна. Шкада, што ўжо няма дзядулi, ён быў цiкавым чалавекам: першы дэпутат Вярхоўнага Савета БССР ад нашага раёна, працаваў у калгасе — трактарыстам, механiкам, брыгадзiрам.

* * *

Даша прызналася, што ў рабоце адразу некалькi твораў. А Тамара Уладзiмiраўна гаворыць пра дачку: "Яна пастаянна працуе i працуе! Бывае, i зусiм няма калi дома пагаварыць!"

— Даша, вы карыстаецеся камп’ютарам?

— Так. Камп’ютар, Iнтэрнэт дапамагае ў працы... З’явiлiся новыя знаёмыя, i не толькi ў Беларусi. Ёсць цiкавыя прапановы ад некаторых газет...

— Вы пiшаце ў асноўным па-беларуску?

— Так.

— А ў Залессi на якой мове людзi больш размаўляюць?

— На заходне-беларускiм дыялекце — я так сказала б (усмiхаецца). На трасянцы... Дома размаўляем толькi па-беларуску, я прывыкла. Мацi выкладае рускую мову, але "па жыццi" размаўляе па-беларуску. Хто не ведае, пытаецца:

— Вы, мабыць, настаўнiца беларускай мовы?

— Не, рускай! — адказвае яна.

Дзiвяцца.

— А бацька?

— Дома таксама размаўляе па-беларуску. Цяжэй было па-за межамi сям’i пачаць размаўляць па-беларуску. Глядзяць на цябе як на марсiянку. Пытаюцца: "А дзе ты вучылася, Дар’я?" Думаю, трэба ўжо казаць, што скончыла мехмат БДУ. Бо калi чуюць пра фiлфак, адразу: ну, зразумела!..

* * *

...Хвароба праявiлася не з нараджэння, а значна пазней.

— Да 10 гадоў я хадзiла, усё было нармальна. А потым праблемы са здароўем паступова нарасталi. Хвароба мышцаў — як, дарэчы, i ў выдатнай нашай паэткi Нiны Мацяш...

Складана было сесцi на каляску, складана прывыкнуць да сваёй хваробы... Пэўны час я думала, што гэту хваробу вельмi хутка навучацца лячыць... Я сур’ёзна займалася фiзiчнымi практыкаваннямi — па 6 гадзiн у дзень з гантэлямi.

— Па 6 гадзiн у дзень...

— Так, быў у мяне такi год актыўны... Потым я зразумела, што варта шанаваць тое, што маеш, — i займацца тымi справамi, якiмi можаш займацца.

Было складана прыняць хваробу, але я ўсё ж такi прымаю. Трэба трымацца, не губляць аптымiзму. Таму што калi пачынаеш сумаваць — для любой хваробы гэта дрэнна.

У Iнтэрнэце ёсць iнфармацыя, нiбыта амерыканцы навучылiся лячыць падобныя захворваннi i будуць пачынаць эксперыменты на людзях. Павiнен прайсцi час. Пакуль што гэта на стадыi эксперыментаў — i ў Расii, i ў ЗША.

Але любая хвароба не павiнна вызначаць жыццё чалавека. Яна яго, вядома ж, абмяжоўвае, уносiць пэўныя карэктывы — аднак вызначаць не павiнна.

У рэшце рэшт у кожнага чалавека ў жыццi ёсць свае сур’ёзныя праблемы — i кожнаму трэба навучыцца iх перамагаць. У прынцыпе, напэўна, кожнаму даецца па сiлах.

Ну, каму лёгка на планеце Зямля? (Усмiхаецца.) У кожнага свае выпрабаваннi...

Таццяна ПАДАЛЯК.