Жыла-была жанчына...

Источник материала:

Жыла ў маленькiм гарадку, дзе ўсе адзiн аднаго ведаюць. Таму я назаву яе, напрыклад, Галiнай Васiльеўнай. Галiна Васiльеўна займала сцiплую пасаду прадаўца ў мясцовым гастраноме. Зарплатай пахвалiцца не магла, але "сёе-тое" на жыццё перападала. А жыццё было не тое што цяжкiм, але i не лёгкiм. Адным словам, жаночым. Уставала Галiна Васiльеўна рана — гадзiн у пяць. Даглядала жывёлу, насыпала корм курам, гатавала сняданак, абед, а заадно i вячэру, мыла бялiзну i збiрала дзяцей у школу. Іх у Галiны Васiльеўны было двое — дзяўчынкi пятнаццацi i шаснаццацi гадоў... Быў яшчэ i муж, Гена, якi працаваў бензазапраўшчыкам у мясцовым ПТВ. Гена даўно i ўшчыльную сябраваў з гарэлкай, i таму з iм часта здаралiся ўсялякiя недарэчнасцi. У сям’i Гена быў баластам, дзецi хоць i называлi яго татам, але ў разлiк не бралi. I ўвогуле ў вертыкальным становiшчы бачылi вельмi рэдка. Цвярозым тата пачынаў "качаць правы", успамiнаў, "хто ў хаце гаспадар", i з гэтай нагоды распускаў рукi. Даставалася ўсiм: i мацi, i дзяўчаткам, i нават свекрывi Галiны Васiльеўны, якая таксама жыла разам з iмi.

Галiна Васiльеўна не кляла сваё жыццё. Яна даўным-даўно, яшчэ з дзяцiнства, прывыкла пераадольваць цяжкасцi (расла старэйшай у шматдзетнай сям’i), i таму была ўпэўненая, што iншага жаночага лёсу проста не бывае. Махнула рукой на здароўе, знешнi выгляд, асабiстае шчасце. I прысвяцiла сябе дзецям. Яна, можна сказаць, адна ўтрымлiвала сваё немаленькае сямейства. Летам да ночы не вылазiла з агарода — кожны кавалачак зямлi быў у яе дагледжаны i меў сваё прызначэнне. Зiмой шыла i вязала. Дзецi былi сытыя i выглядалi не горш за астатнiх. А калi якая з дзяўчат апранала свiтар цi сукенку, звязаныя мамай, дык i ўвогуле людзi на вулiцы аглядалiся.

Сама Галiна Васiльеўна даношвала колiшнiя спаднiцы i кофты, нешта распорвала, нешта перарабляла — то каўнерык, то манжэты, то складачкi... Новых рэчаў сабе амаль што не купляла, лiчыла гэта недазволенай раскошай. А калi i купляла — праз дзень-другi аддавала старэйшай, Iрынцы. Тая хоць i крывiлася незадаволена — маўляў, не моднае — але нiчога, брала. Нават на дыскатэкi свае апранала.

Свякроў з пенсii не аддавала ў сям’ю нi капейкi, жыла на поўным Галiным утрыманнi. "На смерць збiраю", — тлумачыла, вяртаючыся з банка. Колькi Галiна Васiльеўна памятала, баба Ганна збiрала грошы "на смерць". Нават калi не хапала на жыццё, калi Генадзь хiтрыкамi цi сiлай забiраў у жонкi апошняе. "Памру — усё вам застанецца", — абнадзейвала баба Ганна, выбiраючы з агульнай мiскi лепшы кавалак. Галя i не пярэчыла...

Так магло б цягнуцца да бясконцасцi, калi б аднойчы Генадзь, вяртаючыся прыцемкамi ад сябра, не звалiўся без прытомнасцi пад чужой агароджай на чужой вулiцы. Ноччу, як на тое, узяўся добры мароз (справа адбывалася позняй восенню). I калi на досвiтку нейкiя людзi выклiкалi "хуткую дапамогу", выратоўваць яго было позна. Галава сямейства пражыў нядоўга, затое пасля пахавання яшчэ з паўгода цягалiся да Галiны яго сябры i патрабавалi вярнуць хто "пяцёрку", хто "дзясятку". Яна аддавала апошняе, спадзеючыся, што калi-небудзь жа гэта ды скончыцца...

Прайшлi зiма i вясна, пачало- ся лета. О, яна нiколi не за- будзе гэта лета, такое казачнае, цудоўнае i цёплае, такое жорсткае i халоднае... Пасля таго, як засталася адна, Галiна Васiльеўна адчула (даруй, Божа, за гэтыя словы) нейкую палёгку. Быццам адчынiлiся дзверы цёмнага i цеснага пакоя, у якiм яна сядзела доўгiя гады, i чыясьцi блаславенная рука выпусцiла яе на волю. I якой жа цудоўнай аказалася гэтая воля! Свякруха яшчэ нешта шыпела са свайго кутка, ды толькi Галя стала iншая. Быццам бы нiчога знешне не змянiлася — той жа строгi распарадак i жорсткая эканомiя, той жа хлеў з жывёлай, тыя ж хатнiя клопаты. Але ўсе, хто размаўляў з ёю тады, у адзiн голас сцвярджалi: Галю нiбы падмянiлi. Расцвiла, папрыгажэла i (чаго нiколi не назiралася раней) пачала падмалёўваць вусны. Меркаваннi суседак былi не далёкiя ад праўды. Галiна Васiльеўна закахалася.

Пазнаёмiлiся, зразумела, не ў рэстаране, не на пляжы i нават не ў бiблiятэцы. Прыйшоў чалавек у магазiн, папрасiў два пакеты малака. I ўжо толькi з-за гэтага звярнуў на сябе ўвагу. "Дзiвак нейкi, — падумала Галя. — Вiдаць адразу, што камандзiровачны. Нашы мужыкi малако не п’юць".

"Дзiвак" прыходзiў яшчэ некалькi разоў, аднойчы — перад самым закрыццём. "Спазнiлiся, — ветлiва сказала яна яму, — ужо зачыняемся". I толькi потым заўважыла, што ў яго руках няма пакупак.

Мужчыну звалi Вiктар. I апынуўся ён у маленькiм гарадку менавiта тады, калi яго з’яўленне было такiм неабходным. У свае сорак з "хвосцiкам" Галiна Васiльеўна ўпершыню адчула сябе жанчынай — любiмай i жаданай. Дома яна нiкому нiчога не расказвала — дастаткова было плётак, якiя штодзённа прыносiла "на хвасце" свякроў. Галя ў адказ усмiхалася цi жартавала. Толькi аднойчы, пачуўшы ад бабы Ганны ў свой адрас брыдкае слова, не стрымалася, выказала ўсё, што накiпела. Свякруха зачынiлася ў сваiм пакоi i, не звяртаючы ўвагi на абразы, доўга праклiнала нявестку. Аднак вячэраць выйшла. Прыкладна з той пары Галiна Васiльеўна i пачала заў- важаць перамену ў дзецях. Iрына перайшла ўжо на другi курс iнстытута. Света скончыла школу, збiралася вучыцца на цырульнiка... Высвятленне адносiнаў адбылося аднойчы вечарам, калi ўся сям’я была ў зборы. Галя толькi вярнулася з работы, ледзь дацягнула дзве вялiзныя сумкi з прадуктамi. Вiктар i хацеў дапамагчы — не дазволiла: маўляў, вось будзе суседзям забава i падстава для плётак... На кухнi, стоячы ля халадзiльнiка i выкладваючы пакунак за пакункам, нешта замурлыкала сабе пад нос (калi такое здаралася?). I раптам пачула словы, якiя апяклi душу. "Яна яшчэ спявае!" — гаварыла старэйшая дачка малодшай. — "Хутка на вулiцу не выйдзеш, — адказвала тая, наўмысна павышаючы голас. — Суседзi засмяюць".

Галiна Васiльеўна — Галiнка, Галiначка, як называў яе Вiктар, — iшла ў суседнi пакой, як на эшафот.

"Я хачу вам усё патлумачыць", — сказала на парозе i... наткнулася на каменныя твары. Лепш бы яна прамаўчала. Дык не — хацелася выгаварыцца. Хацелася, каб зразумелi. Не хто-небудзь, а дзецi, самыя любiмыя i родныя. I яна расказала iм пра Вiктара. Што жыве i працуе ў абласным цэнтры, што разведзены, што гадуе дзесяцiгадовага сына. Што добры i далiкатны, пяшчотны i клапатлiвы. Што зрабiў ёй прапанову i папрасiў пераехаць да яго. Што яна не збiраецца iх кiдаць, а будзе прыязджаць кожныя выхадныя, а можа i часцей — прыбiраць у хаце, мыць бялiзну, палоць градкi i рабiць закаткi на зiму. Яна ўладкуецца ў гэтым абласным цэнтры на працу, а хутчэй — на дзве, i амаль усе грошы будзе пакiдаць iм.

Але дарослыя дочкi прынялi дарослае рашэнне. Паставiлi ўльтыматум: або мы, або твой Вiктар. Выбiрай.

Галiне Васiльеўне па начах ста- лi снiцца кашмары. Падскочыў цiск, сэрца пачало збiвацца з рытму. Вiктар прыязджаў кожны тыдзень. Ён разумеў яе, як нiхто. Не прыспешваў. Проста чакаў (даволi рэдкая якасць для мужчыны — умець чакаць). У сваёй хаце Галiна Васiльеўна натыкалася на непрабiвальную сцяну ўпартага маўчання. Усё лета дзяўчаты амаль не паказвалiся дома, падкрэслiваючы гэтым свой пратэст. А яна баялася павысiць на iх голас, саромелася спытаць, чаму так позна вяртаюцца. Уяўляла, што яны могуць адказаць. Толькi з прывычнай пакорлiвасцю лёсу цягала вёдрамi ваду з калонкi, палiвала шэрую ад спякоты зямлю.

Калi-небудзь гэта павiнна было скончыцца. I скончылася. Галiна Васiльеўна сабрала самыя неабходныя рэчы, а больш прыгожыя распiхала дзяўчатам па шафах. Пакiнула на стале грошы, папрасiла ўсiх суседзяў дапамагаць дзецям i... паехала. Колькi размоў пасля гэтага было... Многiя яе асуджалi. Амаль што ўсе. А можна сказаць, што i ўсе. Як так — ад родных дзяцей, ад роднай хаты? Дочкi ў першы яе прыезд не адчынiлi дзверы. Прадукты i падарункi прыйшлося пакiнуць на ганку... А потым яе бачылi часта. I нiколi — з пустымi рукамi. Быццам бы i не ад’язджала нiкуды Галiна Васiльеўна: то па выхадных стаяла на рынку (прадавала сваю бульбачку), то таўклася на агародзе, а пазней, калi Iрына нарадзiла, хадзiла па вулiцы з калясачкай.

...Галiна прыкметна схуднела, часта скардзiцца на галаўны боль. Са сваiм Вiктарам яна жыве па-ранейшаму, але пры сустрэчы са знаёмымi чамусьцi адводзiць вочы ўбок — быццам усё яшчэ лiчыць сябе вiнаватай. Пагаворваюць, што яна збiраецца вярнуцца назад назаўсёды. Не можа дараваць сабе свайго шчасця...