Малой радзімы песняры: Мар’ян ДУКСА

Источник материала:

Сёлета, 5 красавіка Мар’ян Дукса адзначыў свой чарговы прыгожы юбілей.

Паэт па-ранейшаму застаецца поўны творчых задум і з натхненнем дзеліцца са сваімі прыхільнікамі шчырымі, глыбокімі, філасофскімі творамі.

Віншуем Мар’яна Мікалаевіча з днём нараджэння і публікуем нізку яго новых вершаў.

* * *

Шматлікія прымоўклі галасы,

людскія спрэчкі супыніла згода.

На сціплыя пагоркі і лясы

з нябёсаў апусцілася лагода.

І яблыня шыкоўна расцвіла

ад дотыку нябеснага спрыяння.

Любові непатушанай і зла

як быццам і няма супрацьстаяння.

Як скараціў святлісты поўдзень цень!

Заснуў далёкі землятрус шматбальны.

Нарэшце, наш звычайны “Добры дзень!”

гучыць як падарунак музыкальны.

* * *

Над намі вітаюць парады-наказы.

І розумам мы ўжо ўвабралі дзяціным

такую жывую крылатую фразу:

- Не хлебам адзіным…

Ужо пасталеўшы, за родным парогам,

над прывідным скарбам

карпеем гадзіны…

Хоць помнім, што гэта абвешчана Богам:

- Не хлебам адзіным…

Не хлебам адзіным жыві, чалавеча.

Ці поўную радасць прыносіць удача?

Як часта, прагнаўшы рашуча галечу,

начамі душа твая ціхенька плача.

Ах, колькі ў яе нечаканых надломаў!

Як хоча яна сваю высвеціць долю,

калі вырываецца з пышных харомаў,

каб раптам адчуць паднябесную волю,

дзе столькі з’яднанага з ветрам раздолля,

сюды прылятае як быццам дадому.

Як часта, пакінуўшы веліч застолля,

яна адчувае страшэнную стому.

Як хочацца ёй памаркоціцца ціха,

як доўга самоціцца, ледзьве жывая.

Не раз і не два чалавечая пыха,

штурвал ухапіўшы, душу забывае.

Не хлебам адзіным… Святая парада

зноў ззяе ў спрадвечнай сваёй пазалоце.

Ах, як яна позна, вось гэтая праўда,

усведамляецца сэрцам і плоццю.

* * *

Даходзіць рэха радасцей і драм,

мы чуем голас твой нябесна звонкі.

О, Беларусь!

Ах, як прыемна нам

гартаць твайго мінулага старонкі.

Яны жывымі свецяцца. Яны

як быццам шлюць нашчадкам прывітанне,

даносяць водар роднай даўніны

і дораць сэрцаў шчырых трапятанне.

Наш край ад цемры даўняй не аслеп,

відушчымі былі дзядзькі і цёткі.

Яны не толькі думалі пра хлеб –

сваю душу хацелі ўзвысіць продкі.

З яе глыбіняў шчодра, як з каўша,

зачэрпнулі мелодый мы нямала.

І наша беларуская душа

у радасці і ў час журбы спявала.

Была зіма або была вясна,

у атмасферы цёплай ці варожай,

як у люстэрку залатым, яна

адбілася ў мелодыі прыгожай.

* * *

Радасць крохкая, нібы шкло…

Раптам пырснула ў сэрцы святло

і патухла – як не было…

 

Радасць – яблыняў зыркі парад.

Як духмянай ты квецені рад.

Але глянь – асыпаецца сад.

 

Радасць – цёплага ветру парыў.

Радасць – вось ты бяду пакарыў.

Мог упасці – не ўпаў у абрыў.

 

Радасць – сон малады пад шчакой,

калі сонца й любоў пад рукой.

Радасць – знойдзенай веры спакой.

 

* * *

Зацятае ты ўсё ж, сумленне.

Твая згрызота не заглохла.

Мяне зноў ставіш на калені,

раней хоць выплакацца змог я.

Перад касцельнай спавядніцай

не раз сціскаўся ў ком нікчэмны.

А ўсё ж не змог абараніцца

ад успамінаў пад'ярэмных.

Душы аціхлае азерка

бярэцца хвалямі заўсёды,

як памяць стукаецца ў сэрца

без папярэджання і згоды.

Не ведаў, што часіна прыйдзе,

каб пугай біць сябе драцянай…

Сумленне, я цябе пакрыўдзіў

парой затлумлена-няўцямнай.

* * *

Не беспрычынна, ды толькі захутка

у небыццё праваліўся мой хутар.

Дзе мае яблыні, грушы, таполі?

Чыстае поле.

Ну, і куды вось маглі праваліцца

вокны і лаўкі, сталы і паліцы?

Мо ад самоты бязлюднага будня

высахла студня?

Пыл паўцякаў ад старых штукатурак.

Гэта ж куды павалокся падмурак?

След твой ну дзе, мая ранняя доля?

Чыстае поле.

Хоць ты пастаў

замест ссунутых печак

некалькі свечак.

* * *

Хіба агонь пажарны

бывае добрым, родным?

Ён быў і ёсць пачварным,

бо ён заўжды галодны.

Не ціхім, цёплым нейкім –

бязлітасным і дзікім,

не хоча быць маленькім,

ён прагне быць вялікім.

Не надта лёгка сціхне,

ён мае шмат адвагі,

калі аднойчы ўспыхне

клубок гарачай звягі.

Тушыце гнеў бязмерны

усмешкаю лагоднай.

Агонь – ён крыважэрны,

агонь заўжды галодны.

* * *

Майдан быў значна раней –

у часе імперыі Рымскай

кіпеў аж натоўп-ліхадзей

на плошчы Іерусалімскай.

Такое калісьці было –

нянавісць вірыла патопам,

калі стогалосае зло

вылазіла з нетраў натоўпу…

Натоўп, ты зусім не падрос.

Ты ёсць, як і быў, самазваны,

калі непадсудны Хрыстос

быў крыкам тваім лінчаваны…

Іерусалім ці Парыж,

святога не ведаеш страху.

Ты некага цягнеш на крыж,

кідаеш нявінных на плаху.

Ты ўсіх акунаеш у боль,

падкідваеш катам найгоршым –

ці гэта французскі кароль,

ці цар з яго хворым Алёшам.

Дарма спадзяешся на цуд –

што могуць твае небаракі?..

О, плошчаў затлумленых люд,

ты сейбіт усё-ткі ніякі.

Ні тупат, ні крык і ні грук

штодзённасць аздобіць не ў стане.

А злосць, што грувасціш на брук, –

хіба яна коласам стане?

* * *

Цемра раскінула крылы,

зоркі заплавалі нізка!

І да сябе прытуліла

нас ты, зямная калыска.

Ветраны дзень адляцелы

стомы падкінуў задужа –

сном абгарні нашы целы,

закалышы нашы душы.

І супакою ласунак

дорыць нам ціша начная…

Божы ты ёсць падарунак,

наша калыска зямная.

Цяжка нам звычку парушыць –

смокчам начамі няўдачы…

Закалышы нашы душы,

каб не зайшліся ад плачу.

* * *

Брыдуць адчай і злосць,

хоць побач радасць едзе…

Як добра, што Ты ёсць

непадалёку недзе.

Не трэба галасіць,

калі з душой у згодзе.

Найлепей папрасіць…

Павер, адразу – дойдзе…

Не гушкай на гарбе

свой боль, хоць і прычынны.

Палёгка да цябе

схінецца нейкім чынам.

Не даплыве ніяк

да розуму людскога,

адкуль, чаму і як

прыходзіць дапамога.

* * *

Шаноўны Папа!

Нашы ўсе гасцінцы,

усе кірункі беларускіх трас,

наш Мінск зялёны,

чысты і гасцінны чакаюць Вас.

Чакаюць Вас і гарады, і вёскі,

шле запрашэнне люд з усіх бакоў.

У гонар Ваш распусцяцца бярозкі,

вянок спляцецца з нашых васількоў.

Наведвайце наш край, дзе спее згода,

дзе лашчыцца пад сонцам цішыня.

Адчуеце, што ў нас жыве лагода

і з нашых душаў льецца цеплыня.

Хай будзе Ваш візіт найлепшы самы,

хай нам ён ласку Бога прынясе.

Чакаюць Вас усе святыя храмы

і нашы сэрцы ўсцешаныя ўсе.

* * *

Эпоха прыйшла не мая.

Рулюе паўсюдна прагматык.

Учэпісты практык. А я

на ўзбочку – музейны рамантык.

 

Люляю, штодзень калышу,

як майскага бэзу галінку,

ціхманую вельмі душу,

што танна каштуе на рынку.

 

Банкрутства яе настае?

Яе ж не адняць, не адрэзаць.

І акцыі заўтра яе

уверх яшчэ, можа, палезуць?

* * *

Буяністы вецер і лівень абвальны,

вялікі трыумф адзічэлай вады.

Бяды нечаканай гул карнавальны

вітае паваленыя гарады.

Дрымучы вулкан, што спаў сабе ціха,

гарачую лаву на стрэхі нясе.

Такая ў прыродзе неразбярыха,

як быццам парушаны правілы ўсе.

Дзе дзелася вытрымка, нейкая згода?

Ураўнаважаны дух яе згас…

Ды ці вінавата ў нечым прырода?

Яна, відавочна, капіруе нас.

Чым ганіць яе, дарагую сваячку,

хай зменіцца людства само пакрысе…

Мы ўласную ці ўсведамляем гарачку,

якая бязвінныя душы трасе?

* * *

Спраўляем мы каторы раз угодкі

руінаў слынных пасярод магіл.

Які ён цёмны і які ён горкі

шматлікі попел – жахаў мёртвы пыл?

А час ідзе, мільгаюць дні і вёрсты

і тоўпяцца паціху ў небыцці.

Аднак жа, як нам,

сённяшнім, няпроста

той попел-пыл ад сэрца атрасці?

Мы змушаны чужым праняцца горам,

мы слёз далёкіх адчуваем соль.

За продкаў нашых так даймае сорам,

за ўсе сутычкі іх мы носім боль.