«Няўжо вы, Павел Ізотавіч, так і пражывяце рэшту жыцця вартаўніком пры гэтых турмах?»

Источник материала:

Як стала вядома на мінулым тыдні, П. І. Якубовіч прызначаны чальцом Савета Нацыянальнага сходу Беларусі. Ну вось і вы, Павел Ізотавіч, дасягнулі нарэшце «ступеняў вядомых». Зрабіліся сенатарам.

А наогул, у нас сената няма. Ёсць верхняя палата Нацыянальнага сходу, афіцыйна названая Саветам Рэспублікі. Але вось у прэсе яе чальцоў чамусьці мянуюць сенатарамі. І я думаю, што самім чальцам гэта прыемна.

Нешта ад Старажытнага Рыма. Або царскай Расіі.

Дарэчы, у той жа Расіі ў сенат прызначаліся царом шаноўныя, заслужаныя людзі, ужо ва ўзросце самавітым.

Такая была свайго кшталту ганаровая высылка.

У нас жа гэта і не заўсёды высылка. Можна і сумяшчаць.

Вось і П.І., дзякуй Богу, пакуль сумяшчае з галоўрэдактарствам у «СБ».

Але, як у царскія часы, ён прызначаны. І ў гэтым сэнсе ў Беларусі як кавалку былой імперыі традыцыя падтрымліваецца.

Віншуючы П.І. з гэтай, несумненна, выслужанай пасадай і званнем, я не магу не думаць пра першыя ініцыятывы новага сенатара.

Ну, у тым сэнсе, што ён там прапануе суседзям па верхняй палаце.

Усё-ткі вядомы, аўтарытэтны журналіст, галоўрэд прэзідэнцкай газеты.

Роздумы над гэтай праблемай нарадзілі ўва мне жаданне падказаць новаспечанаму сенатару тэму.

Павел Ізотавіч!

Спадар сенатар!

Калега!

Я памятаю, як у далёкія 70-я гады мінулага стагоддзя вы прыходзілі да мяне ў Акадэмію навук, дзе я тады працаваў. Прыходзілі як да даследніка творчасці знакамітага расійскага журналіста Уласа Дарашэвіча, талент якога прыводзіў вас у захапленне. Вы купілі маю кнігу пра яго і папрасілі аўтограф. Вы прасілі ў мяне дарэвалюцыйныя выданні Дарашэвіча, і я вам іх даваў. Вы хацелі павучыцца публіцыстычнаму майстэрству ў «караля фельетаністаў». Я ведаю, што вы да гэтага часу любіце і шануеце творчасць гэтага выдатнага газетнага пісьменніка.

Я памятаю, якім баявым перабудоўным публіцыстам вы былі. Памятаю вас у асобным кабінеціку ў рэдакцыі часопіса «Крыніца», які грымеў у той час. Галоўным рэдактарам якога быў ваш сябар Уладзімір Някляеў.

І вось Някляеў у турме, а вы — сенатар.

І яшчэ адзін ваш сябар, літаратуразнаўца Аляксандр Фядута, таксама ў турме.

Вашы сябры, Павел Ізотавіч, у турме! Як жа балюча павінна быць вам!

Скажыце, Павел Ізотавіч, вы верыце, што

мажны, задыханы Фядута, які штодня пераадольвае ўласную хворасць, у галаве якога дзясяткі літаратурных планаў і праектаў,

Фядута, які выпусціў дзве кнігі ўнікальнага беларускага біяграфічнага альманаха «Асоба і час», аднатомнікі Булгарына і Аляксея Карпюка, Фядута, у якога толькі што ў значным маскоўскім выдавецтве «Новы Літаратурны Агляд» выйшаў велічэзны том «Палякі ў Пецярбургу ў першай палове XIX стагоддзя» (не сумняюся, што ён падараваў вам усе свае кнігі),

Фядута — абавязковы ўдзельнік філалагічных канферэнцый у Маскве, Рызе, Вільні, Таліне,

гэты ў найвышэйшай ступені інтэлігентны і далікатны чалавек, задумваў нейкія пагромы і масавыя беспарадкі?

Або іх задумваў іншы ваш сябар — Валодзя Някляеў, паэт Божай ласкай, чый дар ацэнены шматлікімі чытачамі, у тым ліку, несумненна, і вамі? Вы сапраўды верыце, Павел Ізотавіч,

што найтанчэйшы лірык Някляеў можа быць арганізатарам і натхняльнікам пагромаў?

А можа быць, вы паверылі ў тое, што, як сцвярджалі стваральнікі паказанага па БТ у мінулую нядзелю фільма, што збіццё Някляева арганізавалі Саннікаў і іншыя людзі з апазіцыі, імкнучыся такім чынам пазбавіцца канкурэнта?

І, можа быць, ад Саннікава цяпер і чакаюць такіх прызнанняў?

Калі так, то вяртаюцца сталінска-берыеўскія часы, намаляваныя ў фільме Тэнгiза Абуладзэ «Пакаянне». Памятаеце, аднаго з герояў вымусілі прызнацца, што ён меў заданне пракапаць тунэль ад Бамбея да Лондана… Якога прызнання нам чакаць ад вашых сяброў, паэта і літаратуразнаўцы? Прэзідэнт абяцаў, што «наш вусаты чалавек» нешта вельмі важнае апублікуе.

У вас сапраўды ёсць нешта на тэму «тунэля ад Бамбея да Лондана», які капалі ці збіраліся капаць Някляеў з Фядутам?

Але я веру, што вы не звар’яцелі.

Павел Ізотавіч!

Час ідзе. І кожная гадзіна не проста «зносіць часцінку быцця», як пісаў Пушкін, а жыцця вашых сяброў.

Дык выйдзіце ж на трыбуну гэтай самай верхняй у нас палаты і запатрабуйце іх вызвалення.

Які выдатны, самы яркі момант будзе ў вашай біяграфіі!

У турму ж не пасадзяць. Ну пазбавяць сенатарскага крэсла. Пенсія будзе не самая высокая.

Затое ачысціцца душа!

Ах, Павел Ізотавіч, вы ж ведаеце, што ў жыцці кожнага чалавека бывае зорная гадзіна!

Сёй-той вас ужо спісаў. А я да гэтага часу ў вас чамусьці веру.

І мне здаецца, што цяпер прыйшла ваша зорная гадзіна.

І вы зробіце гэта.

Ну што такое, урэшце, гэтыя трыццаць срэбранікаў у параўнанні з той славай і чалавечай удзячнасцю, якая чакае вас?

Ваш любімы Улас Дарашэвіч ухваліў бы гэты крок. Кажу як знаўца яго жыцця. І аўтар новай манаграфіі пра яго, якая толькі што выйшла ў Маскве.

Яна завецца «Лёс фельетаніста».

Вы ж таксама калісьці былі нядрэнным фельетаністам.

І, можа быць, не забыліся на словы Уласа Дарашэвіча:

«Героем народжаны не кожны. А сумленным можа быць кожны».

І цяпер, Павел Ізотавіч, як кажа ваш патрон, ваш лёс у вашых руках.

Я ўжо бачу, як вы падымаецеся са свайго сенатарскага крэсла. На вас беласнежная тога з чырвонай стужкай, і вы пачынаеце:

— Дакуль, Катыліна, ты будзеш злоўжываць цярпеннем нашым? Як доўга яшчэ ты, у сваім шаленстве, будзеш здзекавацца з нас?

Гэта пачатак знакамітай прамовы Цыцэрона супраць аднаго залішне ўладалюбнага дзеяча Старажытнага Рыма, які не грэбаваў ніякімі сродкамі.

Але знікае прывід рымскага сената.

І я чую ваш, Павел Ізотавіч, мужны голас у Савеце Рэспублікі:

— Дакуль будзе панаваць самавольства ў Беларусі?

Далей мне адмаўляе ўяўленне…

Цыцэрон, як вядома, скончыў дрэнна — яго забілі.

Але затое якая слава ў сусветнай гісторыі!

Зрэшты, ёсць людзі, для якіх слава нішто ў параўнанні з самавітым асабняком і добрым рахункам у банку.

Але ж ёсць яшчэ сумленне, Павел Ізотавіч!

У адной з кітайскіх казак Уласа Дарашэвіча багаты мандарын загадаў Сумленне, «гэтую неспакойную жанчыну», «закалаціць у калодкі і пасадзіць за краты на векі вечныя, каб яна нікога больш не турбавала».

У Беларусі Сумленне сёння трымаюць на Акрэсціна і ў «амерыканцы».

Няўжо вы, Павел Ізотавіч, так і пражывяце рэшту жыцця вартаўніком пры гэтых турмах?