Няхай загавораць пра Каліноўскага

Источник материала:

На Вілейшчыне нямала помнікаў, якія нагадваюць пра паўстанне пад кіраўніцтвам Кастуся Каліноўскага. Зусім хутка, 22 студзеня наступнага года, споўніцца  150 гадоў ад пачатку таго паўстання. Рыхтавацца да гэтай падзеі трэба разам! − Каго любіш?
− Люблю Беларусь!
− То ўзаемна.
Вось знакаміты пароль, якім карысталіся касінеры Каліноўскага. А ці ўзаемная тая любоў Беларусі да сваіх змагароў-патрыётаў?
Згадваюцца словы паўстанцкага кіраўніка Вілейскага павета Вінцэнта Козел-Паклеўскага: “Няхай не мы, але нашыя косці будуць змагацца за лепшую долю гэтага краю!”  
Вы скажаце, што рана пра гэта пісаць, але часу заўжды бракуе. А яшчэ процьма спраў, якія неабходна давесці да ладу, каб годна ўшанаваць памяць пра тых “хвацкіх хлапцоў-касінераў”. Яны не баяліся ўзяць у рукі зброю і пайсці змагацца за лепшую долю Бацькаўшчыны, нават калі і здагадваліся аб тым, што паўстанне чакае параза.
Можна шмат часу спрачацца, якім было тое паўстанне, ламаць дзіды, але лепш пакінем тыя спрэчкі навукоўцам-гісторыкам. У нас іншыя мэты.
На абшарах Вілейскага раёна засталіся маўклівыя сведкі тых падзей − гэта дзве магілы загінуўшых паўстанцаў. Адна каля вёскі Уладыкі, другая − у Куранцы. Стаіць і капліца-пахавальня Козелаў-Паклеўскіх у былым маёнтку Сэрвач. Існуюць згадкі і пра іншыя магілы паўстанцаў на Вілейшчыне, але пакуль гэтая тэма недастаткова распрацаваная.
Вядома, што ў Ільі да 50-х гадоў мінулага стагоддзя на плошчы стаяла капліца-помнік, пабудаваная ў 1930-х гадах у гонар загінуўшых “інсургентаў”. У той капліцы была мемарыяльная пліта з выбітымі прозвішчамі паўстанцаў з аддзела Вінцэнта Козел-Паклеўскага, якія загінулі ў баі каля вёскі Уладыкі. Мясцовыя расказваюць, што ў 30-я школьнікаў прыводзілі да гэтай капліцы на Дзень памяці і распавядалі пра тыя падзеі ды герояў-змагароў.
Капліца ў вёсцы Ілья, прысвечаная паўстанцам 1863 года.

Сёння мы маем некалькі здымкаў той капліцы, але, на жаль, на іх не бачна пліты з прозвішчамі. Магчыма, нехта з чытачоў штосьці ведае пра тыя помнікі ці мае старыя фотаздымкі, на якіх можна разгледзець прозвішчы паўстанцаў? Будзе цудоўна, калі атрымаецца аднавіць спіс тых змагароў. Хай ўжо, у рэшце рэшт, магілы загучаць, няхай распавядуць нам пра тое паўстанне і яго ўдзельнікаў.
Стэла ў вёсцы Куранец у гонар паўстанцаў.

Прынамсі, гэтыя помнікі маглі б зрабіцца цікавымі кропкамі на турыстычнай карце Вілейшчыны. Дый зрабіць трэба для гэтага няшмат: усталяваць інфармацыйныя дошкі, указальнікі, распрацаваць маршрут. Тады не сорамна будзе паказаць тыя помнікі не толькі суайчыннікам, але нават і замежным гасцям.
Мы даглядаем польскія, нямецкія, нават французскія могілкі − шмат чужынцаў хадзіла па нашай зямлі. Гэта сведчыць пра нашу выхаванасць, павагу да гістарычных каштоўнасцяў і да гісторыі свайго краю. Але чамусьці магілы сваіх землякоў, суайчыннікаў, якія змагаліся за гэты край, мы сарамліва абыходзім бокам…
Зміцер ХАЦЕНЧЫК, сябра Вілейскага “Таварыства аховы помнікаў”.