Павел Шарамет, хроніка жыцця: Паміраць спадзяюся прыехаць у Беларусь

Сёння раніцай, 20 ліпеня, у Кіеве быў узарваны аўтамабіль, у якім ехаў вядомы журналіст Павел Шарамет. Ад атрыманых траўмаў ён загінуў на месцы здарэння. Яму было 44 гады.

Апошнім часам журналіст жыў ва Украіне, працаваў ва "Украінскай праўдзе", пісаў для "Беларускага партызана", працаваў на ўкраінскім "Радыё Весткі". Паводле інфармацыі ўкраінскіх СМІ, займаўся расследаваннем афшорнага скандалу, вядомы сваёй жорсткай пазіцыяй па карупцыі, не быў набліжаны ні да каго з вядомых палітыкаў.

Павел Шарамет нарадзіўся ў Мінску 28 лістапада 1971 года. Пасля школы паступае на гістфак БДУ.

1984 г. — сыходзіць з БДУ і паступае на факультэт міжнародных эканамічных адносін Беларускага эканамічнага ўніверсітэта.

1992 г. — працуе ў аддзеле валютных аперацый аднаго з банкаў, затым кансультант эканамічных праграм Беларускага тэлебачання (дыпломная праца — "Афшорны бізнес").

"У маім жыцці вельмі многае вызначаў выпадак і, можа быць, провід. Аднак так атрымлівалася, што да кожнага з гэтых шанцаў я ўнутрана быў гатовы. Так выйшла і з маім пераходам з банкаўскай справы ў журналістыку. <...> Мае сябры, аднагрупнікі — цяпер банкіры, чыноўнікі, якія займаюць вялікія пасады, ці буйныя бізнесмены — лічылі, што я вар'ят. Што адмаўляцца ад працы ў "Белзнешэканамбанку" ў 1993 — 1994 годзе можа толькі шалёны. Але я заўсёды трымаўся прынцыпу: рабіць тое, што падабаецца..."

1994 г. — аўтар і вядоўца штотыднёвай аналітычнай праграмы "Праспект" на Беларускім тэлебачанні. У той час лічылася адной з самых папулярных грамадска-палітычных праграм на БТ. Шарамета папракалі, што "Праспект" займае занадта "ўзважаную" пазіцыю і што праграма абсалютна не апазіцыйная ў дачыненні да Лукашэнкі.

"Наогул я заўсёды выступаю супраць апазіцыйнасці прэсы. Таму што апазіцыйнасць — гэта партыйнасць. Прэса павінная быць незалежнай, але не апазіцыйнай. Таму мы імкнуліся даць выказацца ўсім. Наша праграма была першай, дзе вялікія інтэрв'ю даваў Зянон Пазняк. Цяпер Пазняк часам піша пра мяне гадасці, але менавіта я быў першым, хто на БТ браў у яго вялікія інтэрв'ю. Тады Лукашэнка атачалі нармальныя людзі — Ганчар, Сініцын, Булахаў, Фядута актыўна заляцаўся да прэсы. Але вельмі хутка стала ясна, з кім мы маем справу. Праграма праіснавала пры Лукашэнку-прэзідэнце, можа, месяцаў сем і была закрытая рашэннем уладаў".

У 1995 годзе — уганараваны прэміяй Беларускага ПЭН-цэнтра ім. А. Адамовіча як найлепшы тэлежурналіст Беларусі.

1996 — у 25 гадоў робіцца галоўным рэдактарам "Белорусской деловой газеты".

"Рэдактарам БДГ я стаў абсалютна выпадкова. Калі сышоў з тэлебачання, мы стварылі невялікае інфармацыйнае агенцтва і прыносілі свае матэрыялы ў БДГ. А потым унутры рэдакцыі адбыўся канфлікт, увесь калектыў сышоў, стварыўшы новую "Беларускую газету". І ўладальнік БДГ Пётр Марцаў прапанаваў мне стаць галоўным рэдактарам. Паколькі я не быў чалавекам з журналісцкай тусоўкі і журналістаў ведаў дрэнна, гэта быў вельмі няпросты для мяне час. <...> Гэта быў час маладых, тады, па вялікім рахунку, усе былі выскачкамі. Проста хтосьці даказаў, што ён быў невыпадковы, а хтосьці знік".

У тым жа годзе робіцца загадчыкам беларускім бюро Грамадскага расійскага тэлебачання (ОРТ, цяпер — Першы канал) і ўласным карэспандэнтам ОРТ у Беларусі. Афіцыйна значыцца супрацоўнікам ОРТ з чэрвеня 1997 г.

Ліпень 1997 г. — Паўла Шарамета разам з аператарам ОРТ Дзмітрыем Завадскім пры падрыхтоўцы рэпартажу пра сітуацыю на беларуска-літоўскай мяжы арыштоўваюць па абвінавачанні ў незаконным перасячэнні дзяржмяжы Беларусі.

Акрамя таго, Шарамету інкрымінуюць атрыманне грошай ад замежных спецслужбаў і незаконную журналісцкую дзейнасць. У абарону Шарамета выступіў прэзідэнт Расіі Барыс Ельцын: "Няхай ён (Лукашэнка) спачатку Шарамета адпусціць". У выніку журналіста асуджаюць на два гады пазбаўлення волі ўмоўна і адзін год выпрабавальнага тэрміну. У турме журналіст правёў агулам тры месяцы.

"Праз тое, што пазней быў выкрадзены Дзмітрый Завадскі, уся гэтая гісторыя для мяне застаецца вельмі балючай і вострай. Я настройваю сябе, што не маю права пра гэта забыць і павінен прыкласці максімум сіл, каб вінаватыя атрымалі па заслугах. Я літаральна вярэджу гэтыя раны, і гэта не пусты гук — ніхто не забыты, нішто не забытае. <...> Турма нічога добрага чалавеку не дае, турма нічога ў чалавеку не выхоўвае. Пасля гарадзенскай гісторыі 1997-га мяне яшчэ двойчы арыштоўвалі, і адзін раз даволі жорстка — са спецназам, збіццём і гэтак далей. Турма дала мне толькі ўпэўненасць у сваіх сілах, я цяпер разумею, што значыць ісці да канца".

Пасля вызвалення з турмы пераязджае працаваць у Маскву.

"Эміграцыя — вельмі нялёгкае выпрабаванне, нават нягледзячы на ​​тое, што я прыехаў у горад, дзе было шмат сяброў, дзе не было моўнага бар'еру, дзе адразу атрымаў добрую працу і заробак. Тым не менш, два гады не мог прывыкнуць. <...> Сказаць, што масквічы больш жорсткія, чым іншыя, я не магу. У мяне былі гісторыі, калі масквічы рабілі для мяне ўсё, што маглі, і аддавалі апошняе, а мінчане вялі сябе як баязліўцы і здраднікі. Асяроддзе не мяняе чалавека, яно карэктуе толькі яго бытавыя звычкі".

1998 г. — спецыяльны карэспандэнт праграм "Новости" і "Время" дырэкцыі інфармацыйных праграм (ДІП) ОРТ.

1999 г. — шэф-рэдактар ​​расійскай і замежнай карэспандэнцкай сеткі дырэкцыі інфармацыйных праграм ОРТ, вядучы штотыднёвай аналітычнай праграмы "Время". Сам журналіст пазней ацаніў гэтую працу як "негатыўны прафесійны вопыт".

Люты 2000 г. — аўтар і вядоўца нядзельнай "Інфармацыйнай праграмы з Паўлам Шараметам" на канале ОРТ. За два тыдні да прэзідэнцкіх выбараў сыходзіць з навінавых праграм у сувязі з ціскам, якое аказвала на яго кіраўніцтва канала.

"Назіраючы за тым, што цяпер адбываецца на расійскім тэлебачанні, я з усмешкай успамінаю тыя свае перажыванні. Тое, што цяпер там адбываецца, — гэта наогул за мяжой дабра і зла. Гэта ўжо вельмі блізка да Беларускага тэлебачання. Я да гэтага часу лічу: зрабіў правільна, сышоўшы з праграмы "Время". Рэпутацыя ў нашай прафесіі вельмі шмат значыць. Грошы, што табе плацяць за здраду сваім прынцыпам, не каштуюць тваіх унутраных перажыванняў".

2000 г. — кіраўнік аддзела спецыяльных праектаў ААТ "ОРТ", які займаўся вытворчасцю фільмаў і праграм у жанры журналісцкага расследавання.

"Я сустракаюся з калегамі, якія засталіся працаваць на Першым канале, — на іх часам шкада глядзець. Яны разумныя людзі, разумеюць, чым іх прымушаюць займацца, — і гэта іх прыгнятае..."

2002 г. — уганараваны прэміяй АБСЕ за дэмакратыю і абарону правоў чалавека ў галіне журналістыкі.

2005 г. — стварае інфармацыйна-аналітычны інтэрнэт-сайт "Беларускі партызан".

"Як толькі сайт "Беларускі партызан" ні называлі — і што мы прарасійскія, і што мы празаходнія, і што мы супраць Мілінкевіча, і што мы за камуністаў. Але фактычна мы ледзь ці не адзіныя, хто піша пра ўсіх і дае слова ўсім".

У другой палове 2000-х Шарамет таксама згадваецца ў прэсе ў якасці кіраўніка выдавецтва "Партызан", якое акрамя яго ўласных кніг выпусціла, у прыватнасці, адну з кніг расійскага апазіцыйнага палітыка Барыса Нямцова.

Чэрвень 2006 г. — сузаснавальнік арганізацыі "Расійскі антыфашысцкі фронт". У гэтыя ж гады бярэ актыўны ўдзел у акцыях беларускай апазіцыі ў Мінску. З канца 2000-х гадоў Шарамет пачаў з'яўляцца ў якасці палітычнага аглядальніка часопіса "Огонёк".

Травень 2009 года — рэдактар ​​аддзела палітыкі часопіса "Огонёк" (выдавецкі дом "Камерсант").

29 сакавіка 2010 года — пазбаўлены беларускага грамадзянства праз тое, што мае грамадзянства РФ.

"Я свой сярод чужых, чужы сярод сваіх. <...> У Маскве на мяне многія са здзіўленнем глядзяць як на агента беларускага ўплыву. Раней быў вельмі папулярным тэзіс, што ўсе, хто супраць Лукашэнкі, — агенты Захаду. Дзякуй Богу, цяпер няма, таму што і агенты Крамля ўжо супраць Лукашэнкі. А калі я прыязджаю ў Мінск, на мяне глядзяць як на маскаля. "Таварышы па барацьбе" пішуць брудныя пасквілі. Чамусьці лічыцца, што беларус, які з'ехаў у Маскву, — здраднік, а беларус, які з'ехаў у Прагу ці Варшаву і атрымаў польскі пашпарт, — абаронца беларускіх інтарэсаў".

2012 год — вядзе блог у інтэрнэт-выданні "Украінская праўда". У гэтым жа годзе стварае сайт навукова-папулярнага гістарычнага інтэрнэт-выдання "Гістарычная праўда".

2013 г. — вядоўца праграмы "Прав? Да!" на Грамадскім тэлебачанні Расіі. У гэты ж час пачынаецца супрацоўніцтва Паўла Шарамета з "Украінскай праўдай", у далейшым ён робіцца выканаўчым дырэктарам выдання.

Чэрвень 2015 г. — вядоўца аўтарскага праекта "Дыялогі" на ўкраінскім тэлеканале "24".

Верасень 2015 г. — вядоўца на ​​ўкраінскім "Радыё Весткі". Займаецца расследаваннем афшорнага скандалу, у якім аказаўся замяшаны прэзідэнт Пётр Парашэнка.

Павел Шарамет — аўтар дакументальных фільмаў "Дзікае паляванне" і "Дзікае паляванне-2" з жорсткай крытыкай беларускага рэжыму, "Чачэнскі дзённік", "1991 г. — апошні год імперыі", "Апошняя вышыня генерала Лебедзя", юбілейнага фільма пра былога прэзідэнта СССР Міхаіла Гарбачове, фільма, прысвечанага 60-годдзю пачатку блакады, і шэрагу іншых. У студзені 2007 г. выходзіць фільм Паўла Шарамета "Пакаранне смерцю Садама. Вайна без пераможцы" пра апошнія дні іракскага дыктатара Садама Хусэйна.

Акрамя таго, журналіст з'яўляецца адным з аўтараў кнігі "Выпадковы прэзідэнт", прысвечанай рэжыму Лукашэнкі.

"Не толькі Лукашэнка замінае беларусам "людзьмі звацца", не толькі Лукашэнка — прычына таго, што ў беларусаў размытая нацыянальная самасвядомасць. Я думаю, яшчэ доўгія гады сыдуць на тое, каб Беларусь па-сапраўднаму стала паўнавартаснай беларускай дзяржавай, а не тэрыторыяй, заселенай беларусамі. Аднак я перакананы, што змена ўлады кардынальна неабходная для будучыні краіны".

Пасля з'яўляюцца яшчэ кнігі Шарамета — "Піцерскія таямніцы Уладзіміра Якаўлева" пра новых расійскіх палітыкаў з Санкт-Пецярбурга, "Саакашвілі / Грузія: Памерлыя мары", прысвечаная аналізу грузіна-расійскіх адносін і асобе прэзідэнта Грузіі Міхаіла Саакашвілі, і "ТV. Між ілюзіяй і праўдай жыцця", якую апісвалі ў прэсе як "даведнік па лабірынтах тэлебачання".

Шарамет атрымаў шэраг прафесійных узнагарод і прэмій. Так, у 1998 г. ён атрымлівае прэмію Міжнароднага камітэта абароны журналістаў за ўклад у развіццё свабоды слова, з'яўляецца намінантам прэміі "ТЭФІ" Акадэміі расійскага тэлебачання як "Найлепшы рэпарцёр" 1999 г. i фіналістам "ТЭФІ-2001" у намінацыі "Журналісцкае расследаванне" за фільм "Дзікае паляванне". У 2002 годзе Шарамет робіцца лаўрэатам прэміі АБСЕ за дэмакратыю і абарону правоў чалавека ў галіне журналістыкі (усё за той жа фільм "Дзікае паляванне" і серыю рэпартажаў, прысвечаных беларускай апазіцыі і зніклым апанентам беларускай улады).

"Паміраць спадзяюся прыехаць у Беларусь. Гэта мая Радзіма, там мае карані, бацькі, сябры. Я часам спрабую забыцца на Лукашэнку, на беларускую апазіцыю, нават на "Беларускі партызан", не хачу ўсім гэтым займацца — але кожны раз нешта здараецца , і Беларусь не адпускае. Нікуды Беларусь з маёй душы не знікла".

Паўла Шарамета пахаваюць у Мінску. У яго засталася жонка і двое дзяцей — сын Мікалай і дачка Лізавета.

Цытаты — з інтэрв'ю Віталя Цыганкова з Паўлам Шараметам, "Свободные Новости", 29 жніўня, 2009 г.).