Яблынька

Источник материала:

На конкурс апавяданняў

Віктар КАЗЬКО.

Неяк летам, пару гадоў таму, да мяне на працу прыбегла мая, тады яшчэ шаснаццацiгадовая пляменнiца. З вачыма, поўнымi жаху:

— У нас бяда!

— Што? Як? — ёкнула ад гэтых слоў маё палахлiвае сэрца.

— Вецер зламаў у бабцiным садзе яблыньку. «Белы налiў».

— У-уф! — сама сабой выдыхнулася палёгка...

... Калi ў нашым садзе з’явiлася гэтае дрэва, я не ведаю. Здаецца, жыло тут заўсёды. Напэўна, спачатку яно было маладым i новенькiм, але для мяне тады ўсе дрэвы падавалiся вялiкiмi.

У гэтай яблынькi былi асаблiвыя плады: вялiзныя, салодкiя, сакавiтыя. З наскрозь бачнымi зярняткамi. Менавiта такiм, думалася мне, злая вядзьмарка атруцiла спячую царэўну.

Роўным нашым яблыкам у акрузе не было.

Летнi ранак заўсёды пачынаўся аднолькава: бягом пад яблыньку — пазбiраць «налiўчыкi», што дрэва страцiла за ноч. Босыя ножкi пакалвала ад расы, шукаць яблыкi ў лапушыстым буракоўнiку (чамусьцi пад дрэвам заўсёды раслi кармавыя буракi) было няпроста. Затое з якiм гонарам я несла ў руках падол сваёй сукенкi, поўны рахмяных пладоў. Сябры ўжо ў нецярпеннi «падпiралi» плот.

Дарэчы, што такое iмгненне, я асэнсавала менавiта тады: гэта час, за якi мой падол намаганнямi сябручкоў вызваляўся ад сваёй ношы.

У нашай кампанii iснаваў цэлы рытуал з’ядання «белага налiву». Спачатку яблык трэба было «пацiскаць» — на яго мяккiх баках заставалiся густыя ўмяцiнкi ад дзiцячых пальцаў. Затым для паўнаты адчування можна пастукаць аб штыкецiну або кару лаўкi. I толькi тады, надкусiўшы тонкую скурку, няспешна з асалодай натольваць смагу цудоўным сокам.

Хвiлiн праз дваццаць мяне зноў «камандзiравалi» ў сад. I тут ужо задача ўскладнялася — яблыкi трэба было здабываць. У той час дрэва было маладым i гнуткiм — яго ствол можна было патрэсцi, i спелыя яблыкi падалi да тваiх ног з гатоўнасцю.

За самыя салодкiя плады з намi канкурыравалi восы — ледзь не цэлым кублом яны прымацоўвалiся да спелага яблыка i выядалi яго так, што заставалася амаль адна скурка. Якая, дарэчы, i без «сэрцайка» працягвала трымаць сваю форму — цi то не хацела здавацца, цi то старалася падмануць нас?..

З гадамi яблынька замацярэла, наталiлася шчодрасцю добра ўгноенай глебы. Гарэзлiвая дзяўчынка стала мажнай, упэўненай у сабе жанчынай. З зямлi выпiраў магутны, у абхват бацькавых доўгiх рук, ствол, пакрыты грубаватай, месцамi патрэсканай карой, якi на вышынi паўтара метра падзяляўся на два аднолькавыя. А далей гэтыя ствалы-блiзняты ўжо дзялiлiся бясконца, курчавiлiся, шчырылi свае незлiчоныя шэра-зялёныя пальцы ў неба. Там, у глыбiнi гэтай курчавасцi жыла сваiм жыццём сям’я шпакоў.

Магутнасць у яблыньцы дзiўна спалучалася з дзявочай стройнасцю. Можа, дзякуючы абсалютнай сiметрычнасцi яе кроны, якую яна трымала не без какецтва?

Зацвiтала яблынька заўсёды першай. Прызнаюся: мы з сястрой кожны год старанна падпiльноўвалi гэты момант. I кожны раз яблынька падманвала нас. Здавалася, з вечара было толькi прадчуванне, першыя бутоны яшчэ толькi-толькi спрабавалi праклюнуцца, а ранiцай... Ранiцай яна стаяла ўжо ва ўсёй сваёй красе, у пенных карунках незлiчоных кветак. Гордая, захмялелая ад вясны i ўсведамлення ўласнай непаўторнасцi. Ад шчасця iснавання. Ад магчымасцi кожны год дарыць цуд — сабе i ўсяму свету.

Той вясной яна зацвiла асаблiва пышна. Можа, з адчаю, таму што была ўжо хворай. Ужо загнездзiлася ў месцы раздваення яе ствала непазбежнасць смерцi, дзень за днём раз’ядаючы, трухлявячы яе, знiшчаючы.

Адцвiла, адкрасавала з апошнiх сiл. Апладнiлася. У тэрмiн нарадзiлiся яблычкi — зелянелi, паглядаючы на свет раснiччатым вочкам. Налiвалiся.

... Навальнiца была нядоўгай, але яблыньцы хапiла першага шквалiстага парыву. Яна ўздрыгнулася рэшткамi сваёй магутнасцi i, яшчэ не да канца верачы ў непазбежнае, са стогнам развалiлася на дзве часткi...

Да вечара мы прыбiралi наступствы буры. Распiлоўвалi сукi, зносiлi чурбанчыкi ў дрывотнiк. Дробныя галiнкi разам з яблыкамi складалi асобна. Скончылi работу ўжо ў прыцемках.

Вось i ўсё. Гордай прыгажунi не стала — на яе месцы бялеў свежай ранай вiльготны ад слёз пень.

Расцiце, буракi, нiхто больш не будзе таптаць вашы мiжраддзi.

Блiжэй да восенi я пасадзiла новую яблыньку. Не дрэва яшчэ, так — яго кволае абяцанне. Яно прыжылося, закучаравiлася, пацягнулася да сонца. Праз год-два абяцае даць першыя плады.

I ўсё ж я сумую па той сваёй яблыньцы. Па маёй равеснiцы. Па сведцы i спадарожнiцы майго дзяцiнства, юнацтва, дарослення. Яна загiнула, i вакол мяне стала як бы на адну прыступку пусцей, на паўтона больш адзiнока.

Можа, праўду сказала Паўлiнка: бяда, калi гiнуць дрэвы...

г. Астравец.