ДОБРЫЯ ЛЮДЗI

Источник материала:

Нататкi мастака

Апошнiм часам творцы амаль не заўважаюць чалавека. Яны бачаць Бога, цiкавяцца мiфiчнымi героямi, размаўляюць з анёламi, а пра чалавека забываюцца. Знаходзяцца нават такiя мысляры, якiя, заплюшчыўшы вочы, прамаўляюць тэзы кшталту «мяне няма». У падобных абставiнах самы час паглядзець на чалавека. Як для мяне, у еўрапейскай цывiлiзацыйнай прасторы iснуюць два праграмныя малюнкi чалавека. Першы быў створаны Леанарда, а другi — Ле Карбюзье. Чалавек, прынамсi, еўрапеец — жывёла архiтэктурная. Ён, ствараючы архiтэктуру, ёй жа i падпарадкоўваецца. Таму я i вылучаю мадулёра — матэматычна дасканалага, убачанага вокам архiтэктара i праверанага часам на трываласць. Для мяне сучасны чалавек выглядае як мадулёр, выштукаваны Ле Карбюзье. Адзiнае, што варта было б дадаць у схемы майстра — постаць жанчыны. I Леанарда, i Ле Карбюзье за модуль бралi мужчынскае цела, а варта ўзяць адразу дзве постацi — Адама i Еву. Чалавек ХХI стагоддзя мае дзве постацi, прынамсi, так бачыць маё вока.

МIРАСЛАЎ I ЧЭСIК...

Брат мой Мiраслаў па тэлефону сварыцца на сына Чэся за тое, што той не выходзiць ранiцай на прабежку ў парку. Мiраслаў яшчэ спрабуе дагукацца да сына, узмацняе голас, спадзеючыся такiм чынам пераадолець адлегласць, што з кожным днём павялiчваецца памiж iм i Чэславам. У брата ёсць спадзевы, а ў мяне iх няма, дзецi мае выраслi, сварыцца i крычаць на iх бессэнсоўна i нават небяспечна, бо можна страцiць павагу, якая яшчэ ёсць у iх да мяне.

ГЁТЭ I НОВАЕ ЖЫЦЦЁ...

Не стаў бы Гётэ супервядомым лiтаратарам, каб не перапiсаў гiсторыю пра доктара Фаўста, а той доктар не праславiўся б на ўвесь свет, каб не абмяняў сваё старое жыццё на новае i маладое; таму i дзiвяць мяне заявы прымiтыўных людзей, што сцвярджаюць: «Я нiколi не прамяняў бы сваё пражытае жыццё нi на якое iншае!» Такiм людзям нiхто i не прапаноўвае мяняць iх нiкчымныя жыццi на новыя i лепшыя, а калi не прапаноўваюць, дык i не памяняеш, каб i захацеў.

КУЛIН I ДЗЕСЯЦЬ РУБЛЁЎ...

«Дзесяць рублёў — купюра, за якую нiчога не купiш. Купюра ёсць, а купiць за яе нельга нiчога,» — пачуў я днямi на вулiцы... Пасля працы я заходжу ў кавярню «Акварыюм» выпiць кавы. Сам сябе часам папракаю за гэткае марнаванне часу. Мог бы нешта патрэбнае зрабiць, а сяджу i нiчога не раблю, i магу так прасядзець гадзiну, а магу i дзве. I сяджу я ў гэтай краме «Цэнтальнай» не год i не два, а блiзу трыццацi гадоў. Раней я вiно пiў i гарэлку, а цяпер толькi каву i гарбату. За трыццаць гадоў шмат што змянiлася, да прыкладу: усё больш i больш мужчын п’юць гарбату з цытрынаю i выглядаюць дагледжанымi ды стыльнымi, а жанчыны наадварот папiваюць пiва i вiно, гавораць пра палiтыку, пра пасады з узнагародамi ды не даглядаюць сябе, фемiнiствуюць... Учора Гена Хацкевiч спытаў, дзе я буду на свята. Я сказаў, не ведаю, а сам падумаў, што тут i буду, каля ўнiверсама «Цэнтральны». А дзе ж яшчэ? За Генаю ў «Акварыюм» занырнуў Лёша Кулiн: «Скульптуру зрабiў. Невялiчкую. Знайшоў рух, жэст знайшоў i ў скульптуру загнаў. Атрымалася. Адлiў яе з бронзы. Сто тысяч аддаў i адлiў. Адны страты, а прыбыткаў нiякiх. Каму трэба скульптура?» — «У салон занясi. У вiтрыне пастаў. Можа хто купiць, а калi i не прадасца, дык людзi паглядзяць...» — «Думаеш?» — «Думаю...» — «А я думаю: скульптура — цяжкi занятак, такi, як баявое каратэ!» Скульптар-баец пайшоў да стойкi, па гарбату, а я выйшаў выпалiць цыгарэту на ганку. З кардоннай шклянкаю гарбаты Лёша Кулiн прайшоў паўз мяне i перад тым, як спусцiцца ў падземны пераход, ён скамечыў i выкiнуў дзесяць рублёў. Купюра ляжала на ходнiку, мiма iшлi людзi. Я палiў i чакаў, хто падбярэ грошы. Салдаты? Не падабралi. Дзецi? Не нахiлiлiся. Студэнты, старыя? Не, не, не... У нас усе багатыя. Нiхто не нахiлiцца за дзесяткаю, на якую нiчога не купiш. У нас усе скардзяцца на кошты i адсутнасць грошай, але за дзесяць рублёў нахiлiцца лянуюцца. Вецер прыгнаў дзесятку да майго чаравiка, я падняў грошы i вярнуўся ў «Акварыюм».

МАРА, IДЭЯ I ДЗIВА...

Пакуль на iнфармацыйных палях iдзе халодная бойка памiж амерыканскiмi марамi i рускiмi iдэямi, Еўропа набывае сабе прыхiльнiкаў. Прынамсi, так адбываецца ў Беларусi. Еўра, еўрарамонт, еўрастандарт, еўрапейцы, еўразвяз — словы, што ўсё часцей чуе беларускае вуха. Амерыка так i застаецца з мараю, а Расiя — з iдэямi, Еўропа набывае рэальную значнасць. Амерыканскiя i расiйскiя прапагандысты ў Беларусi займаюцца выключна крытыкай беларускiх рэалiяў, бо ўпэўнены ў прывабнасцi сваiх iдэй i мараў, яны не заўважылi, як пабляклi iх мары i састарэлi iдэi. Яны губляюць сваiх гледачоў, слухачоў, чытачоў i прыхiльнiкаў. Будаўнiкi беларускай дзяржаўнасцi ўсё больш i больш захапляюцца еўрапейскасцю i мадэлямi, што прапаноўвае для жыцця Еўразвяз. Кiтайскае дзiва, зноў жа, спрыяе еўрапеiзацыi Беларусi, з-за сваёй падкрэсленай азiяцэнтрычнасцi.

СВIФТ I БЕДЛАМ...

У сваiм «Дзённiку для Стэлы» Джонатан Свiфт распавёў, як наведаў бедлам — вар’ятню — пасля таго, як схадзiў у звярынец i лялечны тэатар. У часы Свiфта наведванне бедламу было распаўсюджанай з’яваю. Вар’ятнi адчынялi свае дзверы для цiкаўных наведнiкаў. Цяпер, праз 297 гадоў, наведацца ў дом вар’ятаў даволi складана, больш за тое, цябе палiчаць за падобную цiкавасць чалавекам неадэкватным. У мяне на гэты конт iншае меркаванне, бо як мастака i лiтаратара мяне заўсёды вабiлi самыя розныя твары людзей, твары ж вар’ятаў маюць неверагодную выразнасць. Таму i Эль Грэка, i Гоя, i Пiкаса шмат малявалi не зусiм нармальных i зусiм ненармальных персанажаў. Толькi гэта ўсё ж выключэннi. Маляванне, фатаграфаванне i здыманне на тэлекамеру вар’ятаў — занятак небяспечны. Свiфт, якi сам страцiў розум напрыканцы жыцця, найлепшы гэтаму доказ. Але ў дадзеным факце, апiсаным Джонатанам Свiфтам, мяне зацiкавiла не столькi вар’ятня, колькi звярынец. Можа, праз 297 гадоў наведванне звярынцаў са змучанымi жывёламi таксама стане амаральным для большасцi людзей.