У гаях вішнёвых тонуць хутары...

Источник материала:

Ты знаешь край, где все обильем дышит,

Где реки льются чище серебра,

Где ветерок степной ковыль колышет,

В вишневых рощах тонут хутора.

Баюся памылiцца, хто аўтар гэтых чароўных радкоў (А.К. Талстой — рэд.), але ў iх — такое сугучча гармонii i надзеi, чысцiнi i дабрадзенства. Радкi ўзгадалiся, калi чытаў у "Звяздзе" артыкул "На хутары?" Не, гэта зусiм не выдумка Сталыпiна, як хто-нiхто лiчыць, хутары iснавалi здавён у Еўропе. Чалавеку ўтульна i зручна ў вялiкай грамадзе падчас вяселля, гуляння альбо ў кароткачасовай сумеснай працы — у талацэ, напрыклад. А ў паўсядзённым жыццi чалавеку лепш мерна i ўдумлiва працаваць сваёй сям’ёй, раднёй, асэнсоўваць свой побыт, размяркоўваць вынiкi сваёй працы паводле свайго разумення. А то часта агульная дзяльба вядзецца па законах воўчай зграi — хто мацнейшы, таму i лепшы кавалак. Пры хутарской сiстэме вынiкi працы належаць працаўнiку.

Хутары, фальваркi, адрубы, а затым i "неперспектыўныя вёскi" былi лiквiдаваныя, на маю думку, для таго, каб зручней было адсочваць паводзiны людзей. Калгасна-саўгасная сiстэма, пабудаваная на задушэннi ўласнiцкiх, гаспадарскiх iмкненняў, не развiвала калектывiсцкiя пачаткi, а насаджала адзiнаўладдзе старшынi калгаса пры маўклiвым прафсаюзе, кiшэннай бухгалтэрыi ды яшчэ парткаме, якi пiльна сачыў за шкоднымi думкамi ў галовах. Што карыснага, скажыце, рабiлi апошнiя? А атрымлiвалi напоўнiцу. Лепш жылося не тым, хто арэ i доiць, а тым, хто наблiжаны да калгаснага свiрна.

Усё гэта не магло не адбiцца на вёсцы. Хутароў i iх гаспадароў няма, вёскi iмклiва знiкаюць без вайны i ворагаў. Людзi збеглi ў горад ад несправядлiвасцi i цяжкай працы, вынiкi якой даставалiся не iм. Вось i дакацiлiся — поля шмат, а працаваць на iм няма каму. Лiчу, што не парабак-калгаснiк адродзiць зямлю, а яе ўласнiк, гаспадар. Зямля — гэта жывы арганiзм, яна аддасць сваю сiлу таму, хто яе разумее, любiць, нават песцiць. Цяжкая гэта праца, не аднаго дзесяцiгоддзя, але iншага шляху адрадзiць гаспадара i стварыць сiстэму, якая б дапамагла яму моцна стаяць на нагах, — няма.

Вось на такiя думкi навёў артыкул у "Звяздзе", прабачце за памылкi — ужо забываюцца першыя спатканнi, не тое што правапiс (дарэчы, лiст напiсаны на добрай беларускай мове i практычна без памылак — рэд.). З павагай да ўсяго калектыву "Звязды" i асабiста Яўгена Пясецкага —