Прыгожы ці савецкі?

Источник материала:

Праязджаючы па тэрыторыі Салігорскага раёна, часта задумваемся аб паходжанні мясцовых назваў. Спрабуем знайсці разгадку. Але не заўсёды атрымліваецца. Дапамажыце разабрацца. На тэрыторыі раёна сустракаюцца назвы на беларускай мове: Чырвоная Слабада, Краснае Возера, Красны Бераг, Краснадворцы, Чырвоная Даліна. Хацелася б даведацца, чым выкліканы такія варыянты. Бо ў беларускай мове для абазначэння колеру, здаецца, існуе толькі прыметнік чырвоны. З павагай Людміла і Мікалай НАВУМАВІЧЫ, Салігорск

Шаноўныя Людміла і Мікалай, паралельнае суіснаванне прыметнікаў чырвоны і красны ў складзе назваў паселішчаў характэрна не толькі для тэрыторыі Салігорскага раёна, але і для іншых рэгіёнаў Беларусі (Барысаўскі, Бярэзінскі, Дзяржынскі, Мінскі, Лагойскі раёны Мінскай вобласці; Докшыцкі, Мёрскі, Ушацкі, Шаркоўшчынскі раёны Віцебскай вобласці, Асіповіцкі, Глускі, Клімавіцкі, Мсціслаўскі раёны Магілёўскай вобласці і іншыя). Гэта асаблівасць мае гістарычнае тлумачэнне. У старажытнасці ў мове ўсходніх славян слова “красный” мела значэнне прыгожы, прыемны: красное место, красный двор, красное село, красная горка. Для абазначэння чырвонага колеру ў той час, як правіла, выкарыстоўвалася слова “червленый”. Слова “красный” шырока ўжывалася і ў больш позні перыяд: у старабеларускай мове (XIII—XVIII стагоддзі) яно мела некалькі значэнняў: прыгожы, цудоўны, добры, з дадатнымі якасцямі, выразны, вобразны (пра словы, мову), чырвоны (або карычневы з чырвоным адценнем), каляровы, афарбаваны, высокагатунковы. Найменне красны давалася ў старажытную пару паселішчам, якія засноўваліся ў прыгожым, жывапісным месцы, як правіла, на гары або ў месцах, дзе праводзіліся абрады. З прыходам хрысціянства менавіта на Красных горках будаваліся цэрквы і манастыры. Прыметнік чырвоны ў складзе тапонімаў пачаў замацоўвацца ў савецкі перыяд, ён сімвалізаваў рэвалюцыйную дзейнасць, сувязь з савецкай дзяржавай, сацыялістычным ладам. У выніку масавых перайменаванняў многія гістарычныя назвы былі заменены на штучныя, нематываваныя назвы з асновай чырвоны.