«Я з вёскі, я – свойскі, язбоўскі»

Источник материала:

Пасля вяртаешся зноў да пісьмовага стала: твор пачынаецца з аднаго радка і далей пайшло само, — гэта словы Змітрака МАРОЗАВА, які нарадзіўся ў пасёлку Язбы Крупскага раёна. Ён выдаў больш за 20 кніг паэзіі і прозы, аўтар першага ў еўрапейскай літаратуры вянка вянкоў санетаў «Апакаліпсіс душы», лаўрэат некалькіх літаратурных прэмій.

Памятаю, калі працаваў яшчэ ў калгасе, то прыйду дадому стомлены, здаецца, сілы ўжо няма. Зіма, адзінаццаць гадзін вечара, калгасны катэдж вымерз да самай столі. Жонка сядзіць з дзіцем у асобным пакойчыку, дзе стаіць абагравальнік… А я накідваю на плечы кажух, саджуся на кухні і пішу. Пішу да часу, пакуль не пачынаю разумець, што хутка ўжо ісці на работу. Тады кладуся на 3—5 гадзін, а раніцай — зноў на працу. Такое вялікае жаданне было пісаць. Хаця з тых рэчаў, прызнаюся, у мяне ў першым зборніку, можа, вершаў усяго з нейкі тузін і засталося, а ў перавыданні наогул і не ўключаў. Тым не менш аб тым часе не шкадую, бо гэта быў як бы падрыхтоўчы працэс, пераход да больш сталых твораў адбыўся пазней.

Кожны творца пачынае з першапутку. Для мяне шлях у літаратуру пачаўся з замалёвак і нарысаў. Пасля заканчэння агранамічнага факультэта Беларускай дзяржаўнай сельскагаспадарчай акадэміі паехаў працаваць на Быхаўшчыну. Тады і ўзнікла жаданне дасылаць артыкулы і замалёўкі ў раённую газету. Хацелася, каб пра маіх працавітых вяскоўцаў ведалі не толькі ў калгасе, але і ў раёне.

Санеты, трыялеты, паэмы… Вянкі санетаў, вянок вянкоў санетаў… Асновам вершаскладання мяне ніхто не вучыў. Прафесія мая была далёкай ад філалогіі, а вершы нараджаліся ў душы і прасіліся на паперу. Прыйшлося ўсе асновы вершаскладання спасцігаць самастойна. Пасля прыйшоў вопыт, і зараз ужо рэдка задумваешся, якую форму надаць сваім думкам, перажыванням, каб яны загучалі прыгожа.

Сёння на маім творчым рахунку больш за два дзясяткі паэтычных зборнікаў, кніжак для дзяцей, а таксама кніга публіцыстыкі «І скажуць унукі». Шэраг твораў уключаны ў школьныя праграмы і падручнікі. Пішу пра перажытае, пра тое, што хвалюе, трывожыць, радуе і баліць.

Маю творчасць сілкуе родная Крупшчына: яе жывічныя бары, прапахлыя навальнічным азонам, густым гаючым водарам хвоі і ядлоўцу, папараці, імхоў і грыбніц, налітых спеласцю сонца суніц, чарніц і журавін, яе чысцюткія крыніцы і бусліныя лугі, найпрыгажэйшае ў свеце возера Сялява, мая радзінная вёска-калыска Язбы, дарагія сэрцу родзічы і землякі. Я ніколі не забываю, што:

Я з вёскі,

Я — свойскі,

Язбоўскі,

Сялянскі,

Славянскі,

Зямны,

Ад плуга,

Ад луга,

Дзе туга

Даваўся мне ўкос…

Як і многія паэты, вымушаны прызнаць, што на першай пары родзічы не заўсёды прызнавалі маё захапленне вершаскладаннем як справу сур’ёзную. Яны ў мяне ўсе, як і я, — вясковыя. З Крупскага, Чашніцкага, Быхаўскага, Бешанковіцкага раёнаў… Яны звычайныя працаўнікі і не разумелі, «навошта сушыць мазгі?» Гэта ў нейкім сэнсе формула адносін вясковага чалавека да справы творчай, а не матэрыяльнай. Ды і простаму народу творчасць ва ўсе часы ні грошай, ні багацця, ні вялікага шчасця не прыносіла.

«Кінь, сыночак, вершы, —

Чуў ад маці я, —

Чым радок вальнейшы —

Тым цяжэй ралля».

Я ў зямельцы весняй

Пешчу мазалі…

Дзякую за песні

Матчынай раллі.

Але ўсё ж літаратура, народная творчасць заўсёды былі той крыніцай, адкуль ішлі вытокі нашай духоўнасці. Простыя непісьменныя людзі хоць і ставіліся да вершаскладання несур’ёзна, але слова адчувалі. І гэта духоўнасць перадавалася з пакалення ў пакаленне праз песні, калыханкі з вуснаў маіх бабуль Ганны, Домны, матулі Веры Паўлаўны.

Язбы. Гэта вёска — малая радзіма, і яна застаецца ў душы, як кажуць, з дня нараджэння і да апошніх дзён. Тым больш што менавіта тут прайшло маё дзяцінства, яно непаўторнае. І што, мабыць, у многім загартавала характар — гэта вясковая праца, нялёгкая праца. Таму ў свой час, калі былі цяжкія моманты ў жыцці, такая загартоўка дапамагала мне пераадольваць цяжкасці і крочыць далей...

Напярэдадні 8 Сакавіка Змітрок Марозаў прапанаваў да ўвагі нашых чытачоў некалькі вершаў

Дыялог кахання

— Як добра, што снег абнавіў

Зямлю пасля восеньскай слоты,

Як добра, што ты мне адкрыў

Чароўнае мора пяшчоты.

— Як добра, што ты да мяне

Аднекуль прыйшла нечакана,

Як фея, што ў казачным сне

Аднойчы назваў я каханай.

— Як добра, што дотык рукі

Загойвае сэрца ад болю…

— І нас не разлучаць вякі

Ніколі, ніколі, ніколі…

* * *

Каханая, маці, жанчына,

Даруй, маё Шчасце, даруй:

Воз хатні ў цябе за плячыма,

А я на рабоце гару.

Палю свае нервы і сэрца,

Усё — для людзей, для людзей…

Так мала цяпла застаецца

Для рук тваіх, мой дабрадзей!

Імкнешся за векам угнацца,

Паспець куды трэба і ўчас,

Турботы сям’і і грамадства —

Усё на табе, без прыкрас.

Хай нехта жыццё вінаваціць

За хібы ў планідзе тваёй…

Жанчына, каханая, маці,

Я ў шчасці і ў горы з табой.

* * *

О, як імкліва дні жыцця ляцяць

Без дабрыні, без веры,

  без натхнення.

І часам немагчыма адшукаць

На мора бруду кроплю

  разумення.

Але пакуль жыве ў душы цяпло,

Якое ты мне ў золь

  ахвяравала,

Я не скажу пражытаму «было»,

Падзякую за тое,

   што кахала.

* * *

Смачна сыплецца снег

На азяблыя дрэвы…

Чую, быццам у сне,

Салаўіныя спевы,

Што мінулай вясной

Звалі нас на спатканне…

Жураўлінай струной

Адгучала каханне.

…Чую спеў салаўёў,

Бачу першы наш вечар…

Развітанне без слоў

Нам прызначыць сустрэчу.

Падрыхтавала Вера ГНІЛАЗУБ, «БН»