Памяці маэстра: Аляксандр Дзяруга. Самародкі

Источник материала:

З музыкі хлеб невялікі?

Напэўна, мала хто ведае, што ў дзяругінскім хоры быў хлопчык-самародак. Галасістага Мішу Лазара настаўнік адразу вылучыў сярод аднакласнікаў. На пачатку 50-х гадоў мінулага стагоддзя школа ў Смаргоні была адна, працавала ў тры змены. Таму рэпетыцыі хору кіраўнік праводзіў у сябе дома на вуліцы Танкістаў. Па вечарах. Міша жыў далекавата ад Дзяругі, і бацькі былі не ў захапленні ад таго, што дзіця пацямну хо­дзіць на спевы. Дзяруга не мог дапусціць, каб хор згубіў самародка, таму моцна прасіў бацькоў не замінаць развіццю таленту. Ён гаварыў настолькі пераканаўча, што бацькі Мішы не змаглі яму пярэчыць.

“Акампаніраваў на акардэоне Коля, сын Дзяругі, а мы спявалі, - узгадвае Міхаіл Лазар. - Дзяруга таксама збіраў дзяцей для аркестра. Якія інструменты ў сябе меў, тыя і раздаваў. Мне  прапанаваў мандаліну, і я патроху спрабаваў на ёй граць. Але спяваць мне падабалася больш”.

Праз год, у 1952, дванаццацігадовы саліст хору Міша Лазар удзельнічаў у абласным аглядзе-конкурсе мастацкай самадзейнасці. Спяваў песню “Гулял по Уралу Чапаев-герой”. За яе выкананне  атрымаў грамату.

Смаргонскія хлопцы. У першым радзе Міша і Шура ЛАЗАРЫ. 1954 г.

---

Неўзабаве хлопца чакала яшчэ адно важнае выступленне – рэспубліканскі агляд мастацкай самадзейнасці сярод піянераў. Мінск. Спартыўны комплекс “Стайкі”. Адзін нумар змяняў другі. Падышла Мішава чарга. Калі хлопчык закончыў выступаць, нечакана спынілі канцэрт. Саліст моцна здзівіў журы сваім выканальніцкім майстэрствам. Дзеячы культуры цікавіліся, адкуль ён, колькі гадоў мае. “Падыходзіць час мутацыі голасу, вам трэба будзе памаўчаць, паберагчы голас”, - такі вердыкт вынеслі прафесіяналы.

А праз тыдзень у Смаргоні з’явіўся ЗІМ (савецкі шасцімесны, шасціаконны седан). Ці бачыў горад тады такія аўто? Наўрад ці. На ім прыехалі важныя людзі з Масквы з прапановай забраць Мішу ў хор Аляксандра Свешнікава. Крыху пазней хлопчыка звалі ў Мінск, у школу адораных дзяцей пры кансерваторыі.

Бацькі не адпусцілі Мішу ні ў Маскву, ні ў Мінск. Сям’я жыла небагата. Думка пра тое, што музыка і спевы могуць прынесці ў дом дастатак, здавалася непраўдападобнай. Тады лічылася, што з музыкі хлеб невялікі. Бацька працаваў на чыгунцы, а ў вольны час граў на вяселлях. Быў добрым баяністам, любіў спяваць, але быў упэўнены, што гэта не больш, чым забава, а рубель у сям’ю можа прынесці толькі фізічная праца. 

Вось так Дзяруга не згубіў свайго галоўнага саліста. А праз некаторы час займеў яшчэ і выдатнага танцора. У 1955 годзе Міша стаў удзельнікам танцавальнай групы. Кіраваў танцорамі Яўген Хацілоўскі. Разам з Дзяругам яны рыхтавалі цудоўныя праграмы, якія прадстаўлялі і ў маленькіх вёсках, і ў вялікіх гарадах.

“Для нас, дзяцей, Анісімавіч быў сапраўдным выхавальнікам, - удакладняе Міхаіл Пятровіч. - Падлеткавы ўзрост няпросты. Асабліва ў хлопчыкаў. Час ад часу іх цягне на “подзвігі”. Мы таксама не былі ідэальнымі дзецьмі. Але Дзяруга цярпліва тлумачыў нам, што добра, а што дрэнна. Нашу энергію ён накіроўваў у правільнае рэчышча. Бацькі за нас былі спакойныя, тым больш што настаўнік быў з імі, як кажуць, заўсёды на сувязі.

Па натуры Аляксандр Анісімавіч быў чалавекам неканфліктным. На дзяцей ніколі не сварыўся, нават калі хтосьці прапусціць рэпетыцыю без прычыны. Тады ён ся­дзе на сваю “дамачку”, заедзе да дзіцяці дадому, пацікавіцца самаадчуваннем (можа, яно захварэла?). Фотакартку падорыць (дзяцей ён фатаграфаваў пастаянна) і напомніць пра наступную рэпетыцыю”.

Вучні СШ №2 - удзельнікі мастацкай самадзейнасці. Уладзімір КЛЯБАНАЎ (у цэнтры) - дырэктар школы.

Сакрэт сямейнага даўгалецця

Дзяруга быў ідэйным натхняльнікам і арганізатарам не толькі культурных дзіцячых святаў, але і спартыўных спаборніцтваў. Дзеці, якія наведвалі рэпетыцыі, актыўна ўдзель­нічалі і ў спартыўных мерапрыемствах. Дзетвара спаборнічае – Аляксандр Анісімавіч з секундамерам стаіць.

“Рух – гэта жыццё”, - услед за старажытнагрэчаскім філосафам Арыстоцелем паўтараў Дзяруга. Заняткі спортам не толькі ўмацоўваюць арганізм, але і дапамагаюць пазбавіцца ад негатыўных думак, падымаюць настрой. Гэта не сакрэт. Гэта аксіёма, якую раскрываў для юнага пакалення настаўнік. У тым ліку і асабістым прыкладам. Калі б яму самому давялося ўдзельнічаць у веласпаборніцтвах, ён, несумненна, быў бы ў лідарах. Па горадзе мужчына пастаянна перамяшчаўся на сваёй “дамачцы”. Дзяругаў веласіпед ведалі ўсе ў Смаргоні. У любым месцы ён мог пакінуць свайго двухколавага сябра і быў упэўнены, што яго ніхто не ўкрадзе.

Пасля заканчэння школы Міша Лазар паступіў у Бярэзінскае рамеснае вучылішча. Атрымаў “зямную” спецыяль­насць, хлебную, як лічылі бацькі, стаў электраслесарам. Але сцэну не пакінуў. Па-ранейшаму спяваў і танцаваў, удзельнічаў у святах, адстойваў гонар Смаргоні на конкурсах мастацкай самадзейнасці.

Выступленне агітбрыгады перад жыхарамі вёскі Стрыпуны. Пачатак 70-х гадоў.

---

Напачатку 60-х гадоў мінулага стагоддзя ў Смаргоні арганізавалі ансамбль песні і танца імя Агінскага. Міхаіл быў удзельнікам гэтага калектыву. Танцаваў на сцэне да сарака гадоў, а спяваў – да шасцідзесяці.

Жонку сабе абраў таксама са сцэнічнай біяграфіяй. А як жа інакш – чалавека, улюбёнага ў мастацтва, можа зразумець такі ж самы фанат сцэны. Соф’я Іванаўна больш за трыццаць гадоў аддала развіццю культуры ў Смаргоні, была дырэктарам ДК, намеснікам загадчыка аддзела культуры райвыканкама. Цудоўна дэкламавала вершы, вяла многія святочныя імпрэзы, спявала ў хоры. Дваццаць гадоў загадвала аддзелам культуры райвыканкама, пакуль не пайшла на заслужаны адпачынак.

Сямейнаму саюзу Лазараў – пяцьдзясят пяць гадоў. Іх аб’яднала любоў да музыкі, спеваў, танцаў. Тое, што так любіў Дзяруга. Што стала галоўным сакрэтам іх сямейнага даўгалецця.

Галіна АНТОНАВА.

Фота з сямейнага архіва Міхаіла ЛАЗАРА.