Пояс дабра

Источник материала:

На працягу месяца музей традыцыйнага ручнога ткацтва Паазер’я бясплатна запрашаў усіх жадаючых на заняткі клуба выхаднога дня

“Мы хацелі, каб чалавек далучыўся да народнай культуры, а заадно і сам авалодаў нейкім відам творчасці, — кажа загадчыца музея Вольга Дамаскіна. — Першы занятак прысвячаўся народным інструментам. Другі — вырабу традыцыйных лялек. Трэці — беларускай вышыванцы, а тых, хто трапіў на апошні майстар-клас, вучылі рабіць паясы — у традыцыйнай для Падзвіння тэхніцы”.

Музей з’яўляецца філіялам Нацыянальнага Полацкага гісторыка-культурнага музея-запаведніка. Усе экспанаты сабраны на тэрыторыі Віцебшчыны і распавядаюць пра асаблівасці ручнога ткацтва менавіта Паазер’я. Гэта Глыбоцкі, Міёрскі, Шаркоўшчынскі, Верхнядзвінскі, Пастаўскі, Докшыцкі і Полацкі раёны.

Лён — наша ўсё

У трох музейных залах распавядаецца пра лён. У першай можна ўбачыць прылады працы нашых продкаў — сявеньку, хамут, саху, церніцу, грэбні, прасніцу, калаўрот, кросны, матавіла, сукала... І экспанаты, якія распавядаюць аб прадзенні. Прасці пачыналі з лістапада і пралі амаль да Вялікадня. Звычайна вясковыя жанчыны збіраліся на супрадкі ў вялікі светлы дом. Плацілі гаспадыні арэнду, часцей за ўсё прадуктамі. І пад спевы ды казкі працавалі. На такія вячоркі прыходзілі маладыя хлопцы — шукаць нявест. Глядзелі: калі нітка ў дзяўчыны атрымліваецца роўная, значыць, характар у яе добры і сама яна спраўная гаспадыня, можна браць за жонку.

Наступная зала — пра выкарыстанне ручнікоў у абрадах беларусаў, радзінным, вясельным і пахавальным. Ручнік у нашых продкаў сумяшчаў некалькі функцый: эстэтычную, знакавую, ахоўную, дароўную. Вышыты і ўрачысты, ён суправаджаў чалавека ад нараджэння да смерці і аздабляў ягонае жыццё.

У апошняй зале, дзе стаяць калаўрот і ткацкі станок і дзе экспанаты распавядаюць пра тэхнікі і віды ткацтва, адбыўся майстар-клас па беларускіх паясах. Яго праводзіла вядомая на ўсю Беларусь майстрыха Ніна Іосіфаўна Ярмух — кіраўнік народнага клуба шыцця з абрэзкаў тканіны “Рошва”, які дзейнічае ў Цэнтры рамёстваў і нацыянальных культур у Полацку. Яна валодае многімі відамі рамёстваў — гэта вязанне, ручное ткацтва (габелены, паясы), машыннае ткацтва, вышыўка. Крыху — саломапляценне. І, безумоўна, шыццё з лапікаў.

“Мне здаецца, рукадзельнічаць я пачала яшчэ да нараджэння! — жартуе кіраўніца “Рошвы”. — Вязаць умела яшчэ ў садку. Колькі сябе памятаю, столькі з нітачкамі ды лапікамі важдалася. Бабулька мая вязала, ну і я з ёй”.

Цікава, што па адукацыі Ніна Ярмух не мастак, не дызайнер, а... дырыжор аркестра народных інструментаў.

Паясы з “нагаворам”

— Тэхнік вырабу паясоў безліч, — тлумачыць Ніна Іосіфаўна. — Але мы з вамі спачатку навучымся рабіць самы просты — віты. Аднак будзе ён не такі ўжо і просты, а з “нагаворам”.

— А гэта як? — пытаецца хтосьці.

— Ну, заўсёды жанчыны былі разумныя ды хітрыя, — усміхаецца настаўніца. — Яны рабілі пояс і “нагаворвалі” на яго пэўную інфармацыю. Канешне ж скіраваную на дабро. Калі гэты пояс прызначаўся для падарожніка, то яму жадалі лёгкага і шчаслівага шляху. Калі для ваяра, то яго закліналі вярнуцца жывым і здаровым. Хочаце верце, хочаце не, але ў мяне ёсць такі досвед. Рабіла ў падарунак пояс дзяўчыне, якая ехала ў Бельгію да свайго маладога чалавека. І нагаворвала — самі здагадайцеся, што можна ў такой сітуацыі жадаць. Праз месяц хлопец зрабіў маёй знаёмай прапанову! А як мой сын і два ягоныя сябры здавалі іспыты, выпускныя ў школе і ўступныя? У іх пад пінжакамі былі нагавораныя паясы. На першы экзамен я ўгаварыла іх завязаць. А на другі гэтага ўжо не трэба было рабіць. І ўсе іспыты яны здалі на выдатна. Таму і вы зараз круціце пояс ды добрыя думкі ў яго ўкладайце.

Віты пояс робіцца і сапраўды надзвычай проста. Паміж сабой спалучаюцца дзве вяровачкі, зробленыя з нітак, складзеных у некалькі столак. Адзін чалавек круціць вяровачку аднаго колеру, другі  — другую, іншага колеру. Але, увага! — круціць трэба абавязкова ўправа.

— Даўно было заўважана, што ўсё добрае — справа: анёл-ахоўнік “сядзіць” на правым плячы, на правай руцэ носяць заручальны пярсцёнак, гэтай жа рукой бласлаўляюць. Увогуле, праўда — яна справа. А вось усё дрэннае — злева. Напрыклад, у віры вада круціцца ўлева, — кажа Ніна Ярмух.

З вітым поясам справіліся ўсе. Скруцілі, потым упрыгожылі свой выраб кутасамі. Гатова! Атрымалася і ў самай маленькай удзельніцы майстар-класа — шасцігадовай Ксюшы.

— Ну вось, доўгімі зімовымі вечарамі вам зараз будзе чым заняцца, — гаворыць Ніна Ярмух. — Уявіце, за вокнамі завіруха, а ў вас у руках цёплыя ніткі. Увогуле, праца з ніткамі вельмі прыемная. Яна супакойвае. Раней было заўважана, што людзі, якія займаюцца рукадзеллем, даўжэй жывуць.