Пенсiйны тарыф — у новай прапорцыi?

Источник материала:

Не выключана, што працэнт адлiчэнняў для работнiкаў узрасце, а для работадаўцаў — зменшыцца

к вядома, ужо сёння пенсiянерам з'яўляецца кожны чацвёрты грамадзянiн Беларусi. Што ж да перспектывы, то прагноз дэмографаў гучыць даволi адназначна: з цягам часу доля пенсiянераў будзе толькi ўзрастаць, а доля працаўнiкоў — плацельшчыкаў пенсiйных узносаў — змяншацца. А гэта, у сваю чаргу, — пагроза стабiльнасцi айчыннай пенсiйнай сiстэмы. Прычым шляхi выйсця тут могуць быць рознымi — ад павышэння пенсiйнага ўзросту i ўвядзення дадатковых абмежаванняў для працоўных пенсiянераў да павелiчэння пенсiйнага тарыфу. Мiж тым, наколькi мэтазгодны апошнi варыянт, якiмi будуць яго наступствы i цi з'яўляецца аптымальнай цяперашняя "схема" пенсiйнага фiнансавання? Аб гэтым — гутарка карэспандэнта "Звязды" з начальнiкам аддзела развiцця пенсiйнай сiстэмы Мiнiстэрства працы i сацыяльнай абароны Таццянай Аляксандраўнай
ПАГОНЫШАВАЙ.

— Магчыма, часцяком у грамадскай свядомасцi павышэнне тарыфу ўяўляецца самым простым сродкам вырашэння пытання з узроўнем пенсiй. У той жа час многiя разумеюць, што падобныя крокi — звышнерацыянальныя. А на думку спецыялiстаў, такая мера для нас проста непрымальная. Бо заўсёды ёсць пэўная "крытычная мяжа", выхад за якую цягне за сабой значныя праблемы.

Варта нагадаць, што пенсiйны тарыф звязаны з фондам зарплаты i адносiцца на сабекошт тавараў i паслуг. Таму рост стаўкi ўзносаў прывядзе да вельмi негатыўных наступстваў. Iх "ланцужок" прадбачыць няцяжка: павышаецца тарыф — айчынная прадукцыя становiцца менш канкурэнтаздольнай, ускладняюцца праблемы з яе збытам, падаюць заробкi i, адпаведна, знiжаецца аб'ём паступленняў у Фонд сацыяльнай абароны насельнiцтва.

Iншымi словамi, ёсць рызыка, што пенсiйных грошай стане менш. I, як вiдаць, павысiць пенсii такiм чынам наўрад цi атрымаецца. I гэта — прагноз, блiзкi да рэальнасцi. Ужо сёння пенсiйны тарыф у Беларусi вышэйшы, чым у многiх краiнах блiзкага замежжа. Так, у нас ён складае 29 працэнтаў, у тым лiку 28 працэнтаў ад фонду заробкаў пералiчвае большасць работадаўцаў i 1 працэнт — работнiкi. Тады, як напрыклад, летась "сукупная" стаўка ў Лiтве складала 26,2, Кыргызстане — 25, Латвii — 22,86, Эстонii — па 20, у Казахстане — 17 працэнтаў. Словам, там суб'екты гаспадарання маюць больш выгадныя ўмовы. А гэта важна як у плане пераадолення наступстваў сусветнага фiнансавага крызiсу, так i з пункту гледжання магчымасцi прыцягнення замежных iнвестыцый.

— Пэўнае знiжэнне ўжо адбылося, нагадаю, зусiм нядаўна айчынныя работадаўцы пералiчвалi на фiнансаванне пенсiй па 29 працэнтаў ад фонду зарплаты. Аднак рабiць крокi ў гэтым напрамку надалей без змянення ў пенсiйнай сiстэме складана — у Беларусi вельмi вялiкая доля пенсiянераў, а iм неабходна забяспечваць прымальныя па памерах i своечасовыя выплаты.

Таму больш правiльным падаецца iншае рашэнне — пераразмеркаванне ставак тарыфу памiж работадаўцам i работнiкам. Дарэчы, адна з рэкамендацый 102 Канвенцыi Мiжнароднай арганiзацыi працы вызначае: работадаўца i работнiк павiнны несцi страхавую адказнасць па парытэту. Прычым менавiта такiя падыходы iснуюць i ў краiнах з лепшымi пенсiйнымi мадэлямi — напрыклад, у Германii.

— Прынамсi, магчымасць рэалiзацыi такiх змяненняў разглядаецца. Было б правiльна, каб работнiк выплачваў на пенсiйнае страхаванне больш iстотныя ўзносы, а нагрузка на работадаўцу стала нiжэйшай.

— Калi б мы пачыналi, як кажуць, з чыстага аркуша, так бы i было. Але гаворка iдзе аб змяненнi наяўных правiлаў, а гэта складаней. Таму пра тое, якi варыянт урэшце рэшт будзе найбольш прымальным — казаць пакуль рана.

— Адзначу, што мы кажам аб пераразмеркаваннi страхавой нагрузкi. Iншымi словамi, дадатковая сума ўзносу павiнна быць цалкам кампенсаваная работнiку павелiчэннем налiчанага заробку. А для гэтага ў работадаўцы будуць сродкi, паколькi страхавая нагрузка на яго адэкватна зменшыцца. У iдэале трэба дамагчыся таго, каб i даходы работнiка, i сукупныя даходы работадаўцы на аплату працы, а таксама аб'ём паступленняў у Фонд i падатковых паступленняў не змянiлiся. А змянiлiся б правiлы iх фармiравання.

— Пры правядзеннi падобных змяненняў Беларусь — не першапраходзец. Пераразмеркаванне пенсiйнага тарыфу апошнiм часам правялi такiя краiны, як Польшча i Балгарыя. Шляхi там выбiралiся розныя, аднак паўсюль задача была вырашана больш-менш паспяхова. Прынамсi, не пацярпелi нi работнiкi, нi работадаўцы, нi пенсiянеры, а парадку ў пенсiйнай сiстэме стала больш. Да таго ж больш паўнавартасны ўдзел у пенсiйным страхаваннi "Работнiкаў ад ўласнага iмя", як правiла, павышае iх зацiкаўленасць у сваёй пенсiйнай будучынi.

— З цягам часу пытанне каэфiцыентаў страцiць сваю вастрыню па той прычыне, што ў перспектыве плануецца перайсцi на вызначэнне памераў пенсiй зыходзячы не са стажу i заробкаў, а з аб'ёму выплачаных узносаў.

Схематычна гэта выглядае так. Чалавек працуе i робiць пенсiйныя адлiчэннi. Iнфармацыя аб гэтых адлiчэннях разам з iншымi персанальнымi звесткамi назапашваецца на яго асабiстым рахунку i своеасаблiвым чынам "асучаснiваецца" — iндэксуецца, як правiла, зыходзячы з росту зарплаты. Потым пенсiя разлiчваецца шляхам дзялення агульнага аб'ёму пералiчаных i асучасненых узносаў на чаканы перыяд атрымання пенсii. Гэты перыяд вызначаецца паводле сярэднестатыстычнага паказчыка. Скажам, сёння сярэднi перыяд атрымання пенсii ў Беларусi пры выхадзе на яе ў 60-гадовым узросце складае 17,7 года. Вось чаму ўзносы работнiка павiнны быць больш iстотнымi. Пагадзiцеся, што нават пры адносна высокiм заробку 1 працэнта адлiчэнняў для прымальнай пенсii вiдавочна недастаткова.

— Не зусiм. Бо, па-першае, стаж па-ранейшаму будзе "пропускам" у сiстэму страхавых пенсiй. Варта нагадаць, што сёння права на такiя пенсii ў нас маюць толькi грамадзяне, якiя адпрацавалi з выплатай пенсiйных узносаў не менш за 5 гадоў. Прычым умова пэўнага мiнiмальнага стажу застанецца i ў будучынi.

А па-другое, зразумела: чым больш чалавек працуе, тым большы аб'ём узносаў ён пералiчвае.

— Па сутнасцi, гэта сапраўды так. Бо больш працяглая працоўная дзейнасць з аднаго боку павялiчвае аб'ём выплачаных страхавых узносаў, а з iншага — змяншае перыяд атрымання пенсii. А ў вынiку — атрымлiваецца больш высокая пенсiя. Як зазначаюць спецыялiсты, прыняцце рашэння аб больш познiм звароце па пенсiю — доля аптымiстаў. А ў такой сiстэме гэта дае i значны фiнансавы эфект.

— У такой сiстэме, у адрозненне ад накапляльнай, "перажыць" пенсiйныя сродкi немагчыма. Аб'ём узносаў прымаецца ў разлiк толькi пры вызначэннi памераў пенсii. Надалей жа пенсii iндэксуюцца паводле агульных правiлаў i выплачваюцца пажыццёва. Iншымi словамi, прынцып "вычэрпвання" рахунку не адсочваецца.

— Такая iнфармацыя ўжо назапашваецца ў Фондзе сацыяльнай абароны насельнiцтва — нагадаю, што з 1 студзеня 2003 года ў Беларусi ўведзены персанiфiкаваны ўлiк у сiстэме сацыяльнага страхавання. Прычым варта заўважыць: i сёння, i ў будучынi работнiкi могуць кантраляваць стан свайго iндывiдуальнага рахунку. I чым больш пiльна адсочваюцца звесткi на такiх рахунках, тым менш узнiкае пытанняў пры прызначэннi пенсii.

— У выпадках, калi гаворка iдзе аб змяненнi заканадаўства, тэрмiны залежаць ад заканадаўцаў. Можна толькi зазначыць, што спецыялiсты перакананыя — неабходнасць змен наспела даўно.

— Спрабаваць нейкiм чынам "асучаснiць" заробленыя раней пенсiйныя правы — справа вельмi няўдзячная. Вопыт iншых краiн, i перш-наперш Польшчы, паказаў, што такi шлях надзвычай працаёмкi, бо па сутнасцi гаворка iдзе аб прызначэннi пенсii за сцiслы час усiм работнiкам краiны. А гэта непазбежна цягне за сабой блытанiну i памылкi. Таму найбольш прымальны варыянт — прызначэнне страхавой пенсii з выкарыстаннем двух складнiкаў. Так, частка пенсii за працу да 1 студзеня 2003 года можа разлiчвацца аналагiчна сённяшнiм правiлам. А за перыяды працы пасля ўвядзення персанiфiкаванага ўлiку — зыходзячы з аб'ёму ўзносаў, што выплацiлi работнiкi на пенсiйнае страхаванне.