Серыя трэцяя. Дом з прывiдамi

Скарочаны змест папярэднiх серый: Тры маладыя хлопцы, Косця КIШКIН, Аляксей КУРБАТ i Павел КУДРЭВIЧ, вырашылi заняцца аграэкатурызмам ("Звязда" 17.06.09). Журналiстка дамовiлася з iмi, што будзе асвятляць на старонках газеты iх крокi на шляху да мэты. Спярша хлопцы сустрэлiся з некалькiмi гаспадарамi вясковых мiнi-гасцiнiц, якiя ўжо даўно i ўдала працуюць. Адны з iх казалi, што пачынаць гэты бiзнэс запозна, iншыя — што ў самы час. Ад падпiсчыцы "Звязды" з Мядзельскага раёна паступiла прапанова хлопцам задарма скарыстацца паловай фiнскага дамка на ўскрайку вёскi, каб без затрат паспрабаваць свае сiлы. Шукальнiкi Новай зямлi абяцалi падумаць, але спачатку яны паехалi глядзець пустыя дамы на Капыльшчыне ("Звязда" 08.08.09). Пачаць пошук у гэтым раёне параiла намеснiк начальнiка ўпраўлення па спорце i турызме Мiнскага аблвыканкама Алена БРОК. У Капыле хлопцаў гасцiнна сустрэлi ў райвыканкаме i паказалi некалькi дамоў, сярод якiх былi "безгаспадарны" i "на продаж". Абодва падалiся не вельмi прыдатнымi для таго, каб запрашаць туды турыстаў. Аднак гэта не ўсё. У сённяшняй "серыi" будзе расказана пра iншыя патэнцыйныя аб'екты для аграэкатурызму блiз Капыля.

Рэшткi
шчаслiвых часоў

— Я ведаю, што вам трэба, — сказала старшыня Капыльскага сельскага Савета Вольга КУПРЫЕНКА. — Ёсць у нас у вёсцы Дусаеўшчына кiнуты ФАП, ён знаходзiцца ў аддаленнi ад жылых дамоў, на беразе вялiкага возера з востравам. Там вельмi прыгожа. Для адпачынку гэта месца падыдзе iдэальна.

Едзем. Вёска Дусаеўшчына да 30-х гадоў называлася Рым'е. Пра гэта пазней расказаў мясцовы жыхар Iосiф Паўлюкевiч. А вось у iнтэрнэце можна знайсцi звесткi пра паданне, якое iснавала ў Дусаеўшчыне да паловы мiнулага стагоддзя. Згодна з iм, рос у гэтых мясцiнах Змееў Дуб — дрэва, на якое сеў змей i якое людзi спалiлi разам з пачварай. На тым месцы, казалi старыя, утварыўся курган. Ля вёскi i насамрэч ёсць два курганныя могiльнiкi X—XII стагоддзяў, i адзiн з iх знаходзiцца за 2,5 кiламетра на поўнач, ва ўрочышчы, якое называецца Змяiнец.

Iосiф Паўлавiч Паўлюкевiч не можа сказаць, чаму вёска была перайменавана, аднак новая назва супала з утварэннем тут знакамiтага племзавода па вырошчваннi спачатку племянных чорна-стракатых кароў. Пазней, у 70-х, селекцыянерам Дар'яй Зубковай тут была выведзена беларуская чорна-стракатая парода свiней, якая адрознiваецца хуткiм ростам, добрай пладавiтасцю, здароўем i ўстойлiвасцю да стрэсаў.

Гаспадарка падпарадкоўвалася Рэспублiканскаму трэсту племянных заводаў, цяпер — Беларускаму дзяржаўнаму аб'яднанню па племянной жывёлагадоўлi. Калiсьцi людзям тут жылося вельмi добра. Пра былы росквiт сведчыць, напрыклад, штучнае возера з маляўнiчым востравам пасярэдзiне i мостам, прычым, натуральнае возера ў Дусаеўшчыне таксама ёсць. ФАП на супрацьлеглым ад вёскi беразе — яшчэ адзiн сумны знак "залатога веку" племзавода.

Фельчарска-акушэрскi пункт быў пабудаваны не так i даўно — напрыканцы 80-х. Двухпавярховы будынак з белай цэглы ўражвае сваiмi памерамi i прыгожым месцазнаходжаннем. Калiсьцi, напэўна, гэта быў адзiн з лепшых ФАПаў у краiне, а можа i адзiны такi. Ён меў спартыўную залу на другiм паверсе, куды вяла прыгожая вiнтавая лесвiца, гасцiнiчныя нумары з вiтражнымi вокнамi ў бок возера, лазнева-пральны камбiнат, апраўленыя бутавым каменнем кветнiкi i альтанкi...

Сёння ў будынка няма гаспадара, дакументацыi, акон, дзвярэй, плiткi, працякае дах. Але Вольга Мiкалаеўна кажа праўду, калi сюды ўкласцi грошы, рукi i розум, то будынак мог бы стаць цудоўным i вельмi прыбытковым аб'ектам аграэкатурызму. Па-першае, Капыль з яго 10 тысячамi чалавек усяго за 6 кiламетраў, па-другое, сюды зручна прыязджаць вялiкай кампанiяй, напрыклад, гуляць вяселле, карпаратыўнае свята, юбiлей. Ёсць дзе разгарнуцца i дзе адпачыць, i нiкому кампанiя перашкаджаць не будзе. Месца адасобленае i маляўнiчае. Немалаважна i тое, што сюды праведзены водаправод, электрычнасць, захавалiся набярэжная, сцены, вiнтавая лесвiца.

— Нам бы знайсцi для гэтага будынка гаспадара, — з болем кажа старшыня сельскага Савета. — Усiм было б добра: i людзям, i новаму ўладальнiку. Несумненна, укласцi сюды трэба шмат, але i аддача не прымусiць сябе чакаць.

Мы з цiкавасцю i здзiўленнем пахадзiлi па будынку, памалявалi ў сваiм ўяўленнi летнюю кавярню на беразе, лодкi з парасонамi, веранду на другiм паверсе, тэрасу на першым... Але хлопцам, якiя прыехалi на Капыльшчыну ў пошуках сваёй Новай зямлi, будынак гэты не падышоў. Бо ўкладаць iм пакуль няма чаго. Яны шукаюць магчымасць пачаць з "нуля" ва ўсiх сэнсах.

— А цi няма ў вас тут хутароў? — пытаецца Паша ў Вольгi Мiкалаеўны Купрыенкi.

— Чакайце, ёсць адзiн у Навасадах, — узгадвае тая. — Паедзеце?

Хутар

Вядома ж, мы паехалi. Аляксей, Косця i Паша чулi, што Мiнiстэрства сельскай гаспадаркi i харчавання Беларусi аб'явiла аб адраджэннi i развiццi хутарскога вядзення сельскай гаспадаркi.

— Я маю агранамiчную адукацыю, — сказаў Аляксей, — мы маглi б на тым хутары не толькi турыстаў прымаць, але i фермерствам займацца.

Хутар пасярод лесу — гэта найбольш блiзка да ўяўлення хлопцаў аб уласнай аграсядзiбе. Яны менш за ўсё хочуць абслугоўваць шумныя застоллi. Сваiмi будучымi клiентамi яны бачаць маладых праграмiстаў, якiя засядзелiся за камп'ютарамi i адчуваюць патрэбу трохi размяцца, падыхаць свежым паветрам, адчуць блiзкасць да прыроды. Але на Капыльшчыне хутароў амаль не засталося.

I усе ж такi адзiн мы ўбачылi. Ён знаходзiцца не пасярод лесу, а пасярод поля, нiбы востраў у моры. Праўда лес, сасновы, блiзка, — цёмна-зялёнай сцяной абкружае бульбяное мора з востравам-хутарам з двух бакоў. А недзе за кiламетр, на супрацьлеглым баку Навасадаў, ёсць i возера.

Мы пакiдаем машыну i Вольгу Мiкалаеўну на асфальце, бо дарога да хутара пасля моцнага лiўня "не па колах" нават для сельсавецкай "Волгi". Аднак нас чакае сюрпрыз. I не адзiн.

За пагоркам дарога была не толькi не па колах, але i не па летнiм абутку. Хлопцы разулiся i пайшлi, закасаўшы нагавiцы, па вадзе басанож. Аднак хутка прыйшлося засумнявацца, наколькi гэта было добрым рашэннем. Праз некалькi крокаў дарога пераўтварылася ў несанкцыянаваную, схаваную звалку. Кульмiнацыяй вандроўкi да патэнцыяльнай аграсядзiбы стала сустрэча з... галавой дзiкага кабана, якая злавесна глядзела на нас прама з бруднай лужыны, абысцi якую было немагчыма.

Такiм чынам, яшчэ да ўваходу на хутарскi падворак нашы нервы нацягнутыя, а сапсаванае фiльмамi жахаў уяўленне ўзбуджана да краю. Мiж iншым, дарога да хутара не даходзiць, яна пераарана i сёлета была засаджана бульбай.

Ля ўвахода ў брамку ляжыць вялiкая куча камянёў, i чамусьцi кожны з нас падумаў, што такой кучай можна засыпаць труп. Аднак уголас нiхто пакуль пра гэта не сказаў. Мы асцярожна зайшлi ў двор, звярнулi ўвагу на пракладзеную сцежку, прымятую траву, а калi абышлi ганак, то ўбачылi, што дзверы груба выламаныя...

Трэба было набрацца духу, каб рашыцца зайсцi ўнутр. Аднак унутры дом быў не такi ўжо i страшны. Насупраць увахода вiсiць у рамцы цытата з Евангелля: "Бог ёсць дух, i тыя, што пакланяюцца Яму, павiнны пакланяцца ў духу i iсцiне. Пав. Iаана. IV, 24." Печка, грубка, падлога, столь i вокны ў цэласцi, захавалася нейкая мэбля, фотапартрэт мужчыны на стале, часопiс з рэлiгiйным зместам, маляваны дыванок з выявай шышкiнскiх мiшкаў у лесе.

Звычайны закiнуты дом. Але мы не змаглi знайсцi тлумачэння дзвюм рэчам. Адкуль i навошта ў жылым пакоi стаiць каробка, напоўненая нявыкарыстанымi аднаразовымi сiстэмамi для пералiвання крывi i iнфузiйных раствораў. Усе сiстэмы былi iмпартныя i... распакаваныя. Магчыма, калi б мы тады здагадалiся, што ў iх не хапае iголак, нам стала б больш зразумелым iх знаходжанне тут, на закiнутым хутары.

Другую рэч, якая нас не толькi здзiвiла, але i ўстрывожыла, мы
заўважылi, калi выходзiлi з залы. Звонку, з боку пярэдняй, у вушакi зальных двухстворкавых дзвярэй былi забiтыя прабоi для вялiкай засаўкi накшталт той, якой перакрываюць хлеў, каб жывёлiна не магла выйсцi. Чаму дзверы ў жылы пакой зачынялiся не знутры, а звонку, i не на ключ, а на папярочную вялiкую засаўку? Каго i навошта там запiралi? Можна дапусцiць, што для некага зала служыла турмой, але ж на вокнах хаты няма кратаў i выйсцi праз iх не зможа толькi бязрукi... Альбо бязногi.

— Нiякавата тут, — прамовiла фотакарэспандэнт "Звязды". — Яно, вядома ж, прыгожа, адасоблена, але асабiста я адпачываць тут не вырашылася б.

Хлопцы ад каментарыяў пакуль устрымлiвалiся. Яны, як i хацелi, убачылi хутар, яле яго змрочная закiнутасць i таямнiчасць iх ашаламiла. Паша яшчэ зазiрнуў на гарышча i сказаў толькi: "Тут можна здымаць фiльмы жахаў. Сапраўдны Дом з прывiдамi". Апошняй кропкай стала ватоўка ў скляпеннi, якую спачатку прынялi за павешанага чалавека.

Багушы

Пасля Навасадаў Вольга Мiкалаеўна перадала нас старшынi суседняга Вялiкараёўскага сельсавета — Зоi БОРДАК, якая чакала за рулём чорнай "Волгi" на беразе вялiкага i прыгожага возера Багушы.

— Гэта ўлюбёнае месца адпачынку капылян, — патлумачыла Зоя Мiкалаеўна.

Мы пакiнулi машыны на заасфальтаванай аўтастаянцы ўнiзе i сталi падымацца да вёскi з аднайменнай назвай пешшу, бо дарогу размыла моцным лiўнем. Але наш шлях i месца, да якога ён прывёў, былi таго вартыя. Цiшыня, спакой, дарога хоць i размытая, але сухая, пясчаная, з аднаго боку ад яе рознакаляровымi ласкутамi ляжаць палi, а з другога — возера, за якiм сасновы лес.

— Хутка дарога гэта будзе папраўлена, — просiць прабачэння наша павадырка, — у Багушах жыве прадпрымальнiк, якi паабяцаў дапамагчы. Ён, дарэчы, ужо зарэгiстраваўся як гаспадар аграсядзiбы, плануе лодачную станцыю пабудаваць, кавярню...

Пакуль у Багушах зарэгiстравана толькi тры жыхары. Двое ўжо выказалi жаданне заняцца тут агратурызмам. Пустых дамоў у Багушах няма, бо тыя, што былi, даўно знесеныя, а будаваць новыя доўгi час было забаронена. I вось толькi сёлета сельсавет атрымаў дазвол вылучыць участкi пад будаўнiцтва. Ахвотных пабудавацца ў Багушах хапае, i каму аддаць зямлю — вырашае сельсавет. Сярод прэтэндэнтаў нямала i мiнчан, але Зоя Мiкалаеўна кажа, што перавага будзе аддадзена капылянам, якiя маюць патрэбу ў паляпшэннi жыллёвых умоў i патэнцыйным гаспадарам аграсядзiбаў.

— Можаце паехаць i пакiнуць заяву ў сельсавеце, — прапануе яна нашым шукальнiкам Новай зямлi. — Потым купiце за невялiкiя грошы зруб, прывезяце, складзяце i будзе вам сядзiба. I добра, што суседзi таксама будуць прымаць турыстаў. Нехта спынiцца ў вас, нехта ў iх — каму што будзе даспадобы густу. А талакой многiя пытаннi вырашыць лягчэй. З той жа iнфраструктурай, дарогай.

Аднак маладыя людзi не сталi спяшацца з заявай. Яны яшчэ не насыцiлiся iнфармацыяй пра магчымыя аб'екты агратурызму. Такiх паездак, як на Капыльшчыну, напэўна, павiнна быць не адна i не дзве. Каб атрымаць больш поўнае ўяўленне пра тое, з чаго можна рабiць сваю мару. Каб вырашыцца. I, магчыма, каб вярнуцца да аднаго з ужо ўбачаных варыянтаў.

Наступны маршрут для агляду Косця, Аляксей i Паша абралi ў бок Навагрудка. Перад развiтаннем яны сказалi, што вельмi ўдзячныя i тым, хто iх сустрэў i суправаджаў у Капыльскiм раёне, i той жанчыне з Мядзельшчыне, што прапанавала палову фiнскага дамка для спробы.

— Але нам хочацца нешта сваё, — сказаў Аляксей. — Прыкiпiм да чужога дамка, а потым давядзецца адрываць па-жывому. Паспрабуем усё ж такi нешта знайсцi.

Што ж, паглядзiм, што з гэтага атрымаецца.