На вечную памяць

Источник материала:

...Гэтай зімы баба Лена зусім не баялася — нават трохі чакала, бо на згон мінулай па зніжках купіла зручныя, цёплыя боты, мела добрую шапку, паліто, а на вялікія маразы — хай старое, але ж натуральнае футра.

Надоечы, праслухаўшы прагноз надвор'я, вырашыла дастаць яго з шафы (ну, каб пад рукамі ўжо было), павесіць у вітальні. І... ледзьве не самлела: замест футра на вешалцы быў... каўнер і два рукавы. Усё астатняе — што "панадкусвала", што зусім з'ела моль.

— І бачыла ж, — узгадвала потым гаспадыня, — лёталі зрэдку... Маленечкія такія істоткі!.. Хто б мог падумаць, што вялікае футра з'ядуць?

...Наша прыказка: на смачны кусочак знойдзецца раточак.

Кола

У цырульню зарана прыйшла — хвілін з дзесяць трэба чакаць... Што не бяды, як кажуць, бо ў сумцы — добрая кніжка, над галавой — уключаны тэлевізар, да таго ж, цікава паглядзець на працу майстрых.

У адной, прынамсі, ну вельмі прыгожая кліентка: каб яшчэ больш, дык на халеру, здавалася б! Але ж, мусіць, будзе, бо якраз цяпер — майстрыха шчыруе над броўкамі: робіць так званую карэкцыю... Робіць умела, робіць старанна і, мяркуючы па ўсім, удала, бо дзяўчына, падняўшыся з крэсла, смела ідзе да люстэрка, з цікавасцю разглядае тое, што атрымалася (гладзіць новыя дужкі броваў), задаволена прастуе да касы, каб аплаціць паслугу.

Але і пасля гэтага з цырульні не сыходзіць: вяртаецца назад да майстрыхі — на столік перад ёй кладзе свой... дзякуй (у выглядзе дзвюх паперак па пяць тысяч).

— Калі ласка, — усміхаецца тая і як нічога ніякага грошы бярэ.

Што хоць-нехаць "дыктуе" думкі.

Так, гэта ўжо за правіла — маючы альбо не маючы, даваць "на чай" афіцыянтам і таксістам, на каньяк (як мінімум) дактарам, на шакаладныя цукеркі медсёстрам, на падарункі выхавацелям у дзіцячых садках, настаўнікам у школах... А далей — болей, кола пашыраецца: касметолагам, цырульнікам, манікюркам...

Тым, каму, як лічыцца, плацяць мала.

...Ад тых, каму плацяць шмат?

Два ў адным

Сталіца, гастраном, адзін з цэннікаў: "Яйцо дыетычнае". Кошт — 920 рублёў.

За што, даходзіць не адразу — пасля падказкі:

— Во, брат, — чухае патыліцу нейкі дзядок, што стаіць паблізу, — мусіць, прайшлі часы, калі каўбасы мы бралі палкамі, а яйкі — дзясяткамі? Цяпер, бач, і па адным ужо можна.

...Што падаецца цалкам лагічным, нават разумным, бо не заўсёды ж патрэбен дзясятак?

І пры гэтым — чамусьці крыўдным.

Ад слова!

Анекдот: капітан турэцкага судна загадаў Рабіновічу неадкладна надраіць палубу і, пачуўшы ў адказ: "Ага, шчас!", задаволены пайшоў далей.

Быль: дзвюх замежных моў гэтай дзяўчыне мала было — узялася вывучаць трэцюю: села за падручнікі, запісалася на курсы.

Але не менш, чым выкладчыкі, дапамог ёй сапраўдны немец, які прыехаў да іх на фірму. Днём ён працаваў з перакладчыцай, а вось па вечарах... Менавіта ёй, Любцы (так "карта лягла") даверылі паказваць госцю сталіцу, вадзіць па музеях і тэатрах, знаёміць з людзьмі. А яна і рада была: паказвала і расказвала, вадзіла і знаёміла. У тым ліку (ён так захацеў) — са сваімі бацькамі, сябрамі, са сваім жаніхом.

Яны (што трохі дзіўна было, бо вельмі ж розныя...) адразу ўпадабалі адзін аднаго, знайшлі агульную мову, цудоўна кантактавалі. Ды што там — цвёрда рашылі, што будуць сябраваць... Дамамі.

І немец сваё слова стрымаў: адразу ж пасля ад'езду запрасіў іх прыехаць — да яго, дамоў.

Любка — магла (у яе заставаўся з тыдзень адпачынку), жаніх яе — не: праца, ды і грошай не бог ведае колькі...

Але ж гэта ён настаяў, каб яна паехала (хай адна... На першы раз), каб раззнаёмілася там з жонкай і дзецьмі новага сябра, каб адпачыла, пабачыла іншую краіну, купіла вясельную сукенку, павучыла мову. Гэта ён даводзіў ёй, што дзесяць дзён (плюс выхадныя...) — не тэрмін, што час праляціць хутка. Гэта ён абяцаў, што будзе чакаць і сустракаць яе...

Не, не падмануў: сапраўды сустрэў, але... з "чартапалохам" — з балючым, як удар бізуна, пытаннем:

— Ты з ім была?

Дзеўка не адразу дапяла, пра што ён? А калі дайшло, знямела — ад крыўды, ад абразы, бо за каго ж яе трэба было трымаць, каб падумаць...

Хацела спытаць... І ўжо пачала — з кароткага:

— Ну канешне...

А далей ён слухаць не стаў: пад ногі ёй кінуў кветкі, сеў у машыну, з'ехаў...

Хоць (як потым казаў) анічога перад сабою не бачыў, не разумеў куды: проста гойсаў па горадзе, наразаў кругі. Аж пакуль не скончыўся бензін.

А калі ўбачыў, дзе (ён скончыўся), рашыў, што вось гэта — боскае наканаванне, лёс. Бо менавіта тут, на вуліцы Алтайскай, жыла дзяўчына, якая (ён дакладна ведаў) шчыра кахала яго — ці не з першага класа.

Ён лёгка адшукаў яе дом, пазваніў у дзверы. Яна — бясконца шчаслівая — павісла ў яго на шыі...

Але ж назаўтра, раніцай, ён Любцы званіў. Паслязаўтра — таксама. Потым стаў прыязджаць...

Праз тыдзень-другі яны такі пагаварылі, праз месяц-другі — здаецца, памірыліся: сталі сустракацца зноў, але ўжо нядоўга, бо высветлілася, што тая, з вуліцы Алтайскай, цяжарная, чакае дзіця.

Воляй-няволяй ён ажаніўся. У іх цяпер двое дзяцей.

У Любкі па-ранейшаму нікога.

Ад слова?

Як змалку...

Нарадзіўшыся ў беднай, шматдзетнай сям'і, гэтая жанчына вельмі шмат працавала, вельмі шмат чаго ўмела, але ўсё жыццё жыла ў нястачы: шыла і перашывала, вязала і перавязвала, абыходзілася без неабходнага, эканоміла кожны рубель.

Толькі нядаўна, у старасці, можна сказаць, патрэба ў гэтым нарэшце адпала, бо, не могучы больш гарбаціцца (працаваць на зямлі), яна прадала ўсё ж бацькаву хату (пад Мінскам) — узяла неблагія грошы.

Думаеце адразу ж кінулася траціць іх, нешта сабе купляць? Не!

Па банальных прычынах. Ну па-першае, усё тое, чым завалены цяпер шматлікія крамы і рынкі, падаецца ёй, мякка кажучы, не маючым сэнсу, не вельмі патрэбным... А па-другое — проста бязбожна, беспадстаўна дарагім.

І тых грошай не вартым.

На вечную памяць

Зміцер, як той Дзед Мароз, прыходзіць рэдка і з прысмакамі.

Апошні раз ён пазамінулым летам быў — з булачкамі-пірожнымі, з апельсінамі, з вялікай бляшанкай зялёнай гарбаты. Дастаў, гучна паставіў на стол, сказаў:

— Во, успамінаць мяне будзеце...

Хоць мог бы і не казаць, бо спрацоўвала штось міжволі — варта было захацець той гарбаты, варта заварыць... А ўжо п'ючы ды кагось частуючы, дык нават расказаць, і якая гэта, і дзе ўзялі...

Зміцер, як той дзед Мароз, прыходзіў рэдка... Больш — як ні цяжка ў гэта паверыць, ужо не прыйдзе. Зусім.

Ці ўсё ж...

Трэба заварыць гарбаты.

З той самай ягонай бляшаначкі, якую ўжо не выкінуць. Аж да скону.

Трашчы не трашчы...

Кажуць, мова мая аджывае

Век свой ціхі: ёй знікнуць пара.

Для мяне ж яна вечна жывая,

Як раса, як сляза, як зара...

Гэта — Панчанка з яго пранікнёным:

Мне не трэба ні славы, ні хлеба,

Асудзіце на безліч нягод.

Толькі месяцаў назвы пакіньце,

Назвы родныя роднай зямлі,

Пра якія з маленства ў блакіце

Бор шуміць і пяюць жураўлі:

Студзень —

з казкамі снежных аблокаў,

Люты — шчодры на сіні мароз,

Сакавік — з сакатаннем і сокам

Непаўторных вясновых бяроз,

Красавік...

Зрэшты, да яго, да часу "маланак і ліўняў", яшчэ трэба дажыць, бо на дварэ, і ва ўсю пакуль, уладарыць зіма: і снежыць там, і студзіць, і марозіць — месцамі аж да 30.

Што, аднак, не палохае. Тых, прынамсі, хто трымаецца роднае мовы, хто помніць старую як свет прымаўку: "Трашчы не трашчы, а ўжо па вадохрышчы"!

Валянціна Доўнар.