Галоўны дакумент краіны

Источник материала:

Штогод у нашай краіне 15 сакавіка адзначаецца дзяржаўнае свята — Дзень Канстытуцыі.

Канстытуцыя суверэннай Беларусі была прынятая 15 сакавіка 1994 года на 13-й сесіі Вярхоўнага Савета БССР 12-га склікання.

У пачатку 1990-х у сувязі з палітычнымі і сацыяльна-эканамічнымі пераўтварэн-нямі, што адбываліся ў краіне ў той час, паўстала неабходнасць прыняцця новага асноўнага закона дзяржавы. Прыняццю Канстытуцыі незалежнай Беларусі папя-рэднічала вялікая заканатворчая праца, якую вялі дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 12-га склікання з 1990 па 1994 год. Так, 22 чэрвеня 1990 года была прынята пастанова Вярхоўнага Савета БССР “Аб стварэнні Канстытуцыйнай камісіі”. А найбольш спрэчным пытаннем пры стварэнні Канстытуцыі быў выбар формы праў-лення: прэзідэнцкая ці парламенцкая рэспубліка. Праца над асноўным законам нашай рэспублікі доўжылася 3 гады і 9 месяцаў і скончылася 15 сакавіка 1994 года. Першая Канстытуцыя суверэннай Беларусі абвясціла рэспубліку “ўнітарнай дэмакратычнай сацыяльна-прававой дзяржавай” і ўсталявала прэзідэнцкую форму дзяржаўнага кіравання. У “Народнай газеце” ад 16 сакавіка 1994 года быў надрукаваны артыкул з назвай “Беларусь атрымала новую канстытуцыю і яшчэ адзін святочны дзень”. У ім пазначалася: “Учарашні дзень (маецца на ўвазе 15 сакавіка. — Заўв. рэд.) ужо стаў здабыткам гісторыі, і быў ён не падобны на ўсе астатнія. Большасць дэпутатаў вырашыла адзначыць яго чырвоным колерам у календары, зрабіць святочным. У зале з нагоды прыняцця асноўнага закона адбыўся просты ўрачысты рытуал: дэпутаты ўсталі з месцаў і воплескамі віталі завяршэнне марафонскай заканатворчай дзейнасці”.

Канстытуцыя 1994 года з’яўляецца першай у гісторыі незалежнай рэспублікі і пятай па ліку Канстытуцыяй Беларусі, прынятай пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі 1917 года. Зараз у нашай рэспубліцы дзейнічае галоўны закон краіны ад 1994 года са зменамі і дапаўненнямі, прынятымі на рэспубліканскіх рэферэндумах 24 лістапада 1996 года і 17 кастрычніка 2004 года.

У гісторыі існавала нямала правобразаў сучасных канстытуцый, якія рэгулявалі асновы грамадскага і дзяржаўнага ладу, сістэму дзяржаўных органаў, правы і абавязкі грамадзян. Такія дакументы прымаліся ў Старажытнай Грэцыі і Рыме, у сярэднявечнай Еўропе і ў новы час. Але ж першай канстытуцыяй у сучасным разуменні стала Канстытуцыя ЗША, прынятая ў 1787 годзе. У Еўропе першай з’явілася на свет Канстытуцыя Рэчы Паспалітай (3 мая 1791 года), якая дзейнічала непрацяглы час, у тым ліку на частцы тэрыторыі сучаснай Беларусі. А вось асноўным законам, які рэгуляваў праваадносіны на нашай зямлі з XVI і амаль да сярэдзіны ХІХ стагоддзя, быў Статут Вялікага Княства Літоўскага.

Канстытуцыя мае вялікае значэнне для кожнага грамадзяніна, дзяржавы і для грамадства ў цэлым. У асноўным законе знайшлі адлюстраванне правы і абавязкі як грамадзян, так і дзяржавы, асновы канстытуцыйнага ладу. Канстытуцыя валодае найвышэйшай юрыдычнай сілай. Законы, дэкрэты, указы і іншыя акты дзяржаўных органаў выдаюцца на падставе і ў адпаведнасці з асноўным законам дзяржавы.

Канстытуцыя Беларусі замацавала рэальную ўладу народа, пра якую стагоддзямі марылі беларускія асветнікі і паэты. Згодна з артыкулам 3 Канстытуцыі адзінай крыніцай дзяржаўнай улады і носьбітам суверэнітэту ў Рэспубліцы Беларусь з’яўляецца народ. Ён ажыццяўляе сваю ўладу непасрэдна, праз прадс-таўнічыя і іншыя органы.

Наша Канстытуцыя мае велізарны патэнцыял для фарміравання суверэннай дэмакратычнай прававой дзяржавы з канстытуцыйнай эканомікай, для развіцця чалавека і ўсіх сфер жыццядзейнасці.