Навальнiца

Источник материала:

Навальнiца, цi маланка ў народнай традыцыi ўспрымалiся як пакаранне, сiла Бога цi Ільi Граманосца, якi едзе па небасхiле на сваёй вогненнай каляснiцы i дасылае на зямлю палымяныя стрэлы. Згодна з дахрысцiянскiмi ўяўленнямi нашых продкаў, громам "кiраваў" Пярун. Славяне заўсёды шанавалi гром, бо лiчылi, што кожны яго ўдар знiшчае чорта цi д'ябла, бо менавiта громам Бог цi прарок Iлья пераследуюць нячыстую сiлу на зямлi. У народзе лiчылi, што нячыстая сiла, каб схавацца ад грому, хаваецца ў чалавека, камень, ваду i г.д.

l Так з'явiлася правiла: у час навальнiцы абавязкова закрываць ёмiстасцi з вадой, а пусты посуд пераварочваць.

l З-за здолнасцi нячыстай сiлы хавацца ў рэчы, якiя акружаюць чалавека, лiчылася, што ў час навальнiцы нельга стаяць пад дрэвам, на скрыжаваннi дарог, сядзець цi ляжаць на мяжы.

l Лiчылася, што нячыстая сiла можа схавацца ў сабаку цi ката, таму ў час навальнiцы гэтых жывёл не пускалi ў хату.

l Ахоўным сродкам ад грому лiчылася крапiва цi алешына, таму вандроўнiкi ў час навальнiцы абкручвалi сябе поясам з крапiвы цi алешыны.

l На Беларусi паўсюдна лiчылася, што самым надзейным сродкам ад удараў грому з'яўляецца хлебная лапата, якую на час навальнiцы выкiдалi праз акно ў двор. Лiчылася, што ў такiм выпадку зямное полымя супрацьстаiць нябеснаму, i яно не кране хату.

l Акрамя гэтага, у час навальнiцы на палаючае вуголле ў печы клалi асвечаную соль, траецкiя i купальскiя травы.

l Паўсюдна лiчылi, што ў хату, на якой бусел пабудаваў гняздо, нiколi не трапiць маланка.

l У славян чалавек, якога забiла маланка, лiчыўся цi найвялiкшым праведнiкам, цi найвялiкшым грэшнiкам. Таму яго хавалi цi на могiлках з вялiкiм гонарам, цi за агароджай могiлак, як вiсельнiка цi самазабойцу.

l Дрэва, у якое трапiла маланка, не выкарыстоўвалi для будаўнiцтва. Разам з тым, трэску ад "навальнiчнага" дрэва прыносiлi ў хату, у хлеў, на пчальнiк як надзейны абярэг.

l Зiмовая навальнiца, навальнiца на "голы" лес прадказвала галодны год, няўрод.

l Гром, навальнiца на Святым Велiкодным тыднi — да ўраджайнага, спрыяльнага года.

l На працягу года неабходна было выконваць шэраг абрадаў, каб абаранiць сябе i сваю хату ад навальнiцы. Адным з дзён года, калi выконвалiся гэтыя абрады, з'яўляецца 15 лютага — Грамнiцы. У гэты дзень неабходна было ў храме асвяцiць грамнiчную свечку, затым пакласцi за абразамi ў чырвоным куце, i запальваць у час навальнiцы.