Арт-календарь 2015. "Провальная" дипломная работа Леонида Щемелева

Источник материала:

5 февраля 1923 года родился народный художник Беларуси Леонид Щемелев. "Арт-календарь-2015" рассказывает о дипломной работе живописца, которую едва не срезала комиссия, отказав автору в классовой сознательности. "Опальная" работа ныне хранится в фонде Национального художественного музея. 

Фото: дирекция Национального художественного музея

Зимние пейзажи – "фирменная" тема живописца Леонида Щемелева, народного художника Беларуси (1983), кавалера ордена Франциска Скорины (2001) и лауреата премии Союзного государства в области литературы и искусства за 2009-2010 годы. 5 февраля ему исполнилось 92. Родившись в Витебске, юный Леонид успел в далекие 1930-е показать свои первые рисунки Юдэлю Пэну, учителю Марка Шагала, получить его одобрение на серьезное занятие искусством. Но началась Вторая мировая война. Фронтовая жизнь, разрушенный и возрождающийся Минск, культ личности Сталина и его развенчание, оттепель и разрушение канона искусства соцреализма, брежневский застой и "единый фронт" советского искусства, перестройка и распад СССР, рождение независимой Беларуси и ее новейшая история. Вехи, которые пережил художник.

Картина "Свадьба" (1959) – дипломная работа Леонида Щемелева, она хранится в фонде Национального художественного музея в Минске. Попала она туда благодаря легендарному директору художественного музея Елене Аладовой. Неутомимый собиратель музейной коллекции, Аладова смело взяла "опальный" холст, вокруг которого на защите разгорелись нешуточные споры. Динамичная картина, полная движения, жизни, ярких красок, с сюжетом абсолютно вне политики – казалось бы, чем он мог раздражить дипломную комиссию в 1959 году? Возможно, полным отсутствием пафоса, который в те времена считался обязательным признаком "классовой сознательности" художника, автоматически - работника идеологического фронта в советской системе. На защите диплома Щемелева спас бесспорный авторитет из Москвы - председатель комиссии, автор хрестоматийной картины "Допрос коммунистов", народный художник Борис Иогансон. У него как у председателя было два голоса, они и стали решающими. После защиты холст пропал. Когда он через некоторое время был чудесным образом обнаружен, его увидела Аладова, и распорядилась однозначно: "В музей!".

Каждый день в лаконичной форме "Арт-календарь-2015. Дни рождения творцов и творений" вместе с Галереей TUT.BY вспоминает любопытные и малоизвестные факты о людях или произведениях, являющихся частью культурной жизни Беларуси. Никаких пространных биографий или описаний, только уникальные части мозаики, которые демонстрируют богатое культурное прошлое, настоящее и, можно полагать, будущее Беларуси.

---

Леонид Щемелев

Зімнія пейзажы – "фірмовая" тэма жывапісца Леаніда Шчамялёва, народнага мастака Беларусі (1983), кавалера ордэна Францыска Скарыны (2001) і лаўрэата прэміі Саюзнай дзяржавы ў сферы літаратуры і мастацвта за 2009-2010 годы. 5 лютага яму спаўняецца 92 года. Мастак нарадзіўся ў Віцебску і паспеў у далёкія 1930-я паказаць свае першыя малюнкі юдэлю Пэну, настаўніку Марка Шагала, атрымаць яго ухваленне на сур"ёзныя заняткі мастацтвам. Але пачалася Другая сусветная вайна. Франтавое жыццё, разбураны і адбудаваны Мінск, культ асобы Сталіна і яго развянчанне, адліга і разбурэнне канона мастацтва сацрэалізма, брэжнеўскі застой і "адзіны фронт" савецкага мастарства, перабудова і распад СССР, нараджэнне незалежнай Беларусі і яе найношая гісторыя. Вяхі, якія пражыў мастак.

Карціна "Вяселле" (1959) – дыпломная праца Леаніда Шчамялёва. Яна захоўваецца ў фондзе Нацыялнальнага мастацкага музея ў Мінску. Апынулася яна там дзякуючы легендарнаму дырэктару мастацкага музея Елене Аладавай. Насятомны збірацель музейнай калекцыі, Аладава смела ўзяла "апальнае" палатно, вакол якога на абароне разгарэліся споры не на жарт. Дынамічная карціна, поўная руху, жыцця, яскравых фарбаў, з абсалютна апалітычным сюжэтам – здаецца, чым яна магла раздражніць дыпломную камісію ў 1959 годзе? Магчыма, адсутнасцю пафаса, які ў той час лічыўся абавязковай прыметай класавай усвядомленасці мастака, аўтаматычна – працаўніка ідэалагічнага фронта ў савецкай сістэме. На абароне дыплома Шчамялёва выратаваў бясспрэчны аўтарытэт з Масквы – старшыня камісіі, аўтар хрэстаматыйнай карціны "Допыт камуністаў", народны мастак Барыс Іагансон. У яго як у старшыні было два голаса, якія і сталі рашучымі. Пасля абароны палатно знікла. Калі праз некаторы час яго чудоўным вобразам знайшлі яго ўбачыла Аладава і распарадзілася адназначна: "У музей!".

---

Winter landscapes are a favourite topic of Leonid Schemelyov, People's artist of Belarus (1983), holder of the Order of Francysk Skaryna (2001) and Union State Prize in Literature and Art (2009-2010). On 5 February the artist celebrates his 92 birthday.

Born in Vitebsk, young Leonid had the luck of meeting Yehuda Pen, an outstanding figure in Belarusian art of that time, in the distant 1930s and showed his first drawings to him. Yehuda Pen, a teacher of Marc Chagall, approved of Schemelyov's intention to start art classes. But then World Wat II broke out.

Front life, destruction and revival Minsk, the cult of Stalin and his dethronement, the 'thaw' and the fall of canons of socialist realism, the Brezhnev era and the ‘united front' of Soviet art, perestroika and collapse of USSR, the birth of the independent Belarus and its modern history. These are life milestones that the artist went through.
The picture 'Wedding' (1959) - final university project of Leonid Schemelyov - is preserved in the collection of the National Art Museum in Minsk. The picture was acquired by the museums's legendary director Elena Apalova. An active collector of treasures for the museum, Aladova made a bold decision to welcome the canvas that provoked a lot of debate in the examining commitee during the project's defence.

'Wedding' has a dynamic and beautiful plot, it is full of movement, life, bright colors, and is completely out of politics, so it is not immediately obvious why it irritated the expert committee in 1959. Perhaps because the picture lacks pathos, which in those days was a proof the artist's awareness of "class consciousness", mandatory for all art workers, 'employees' of the Soviet ideological front.

The person who 'saved' Schemelyov at the project's defence was the chairman of the commitee Boris Johanson, the author of textbook "Interrogation of Communists", People's Artist and thus an indisputable authority from Moscow. As the chairman he had two voices, and they were decisive. After the defence the canvas disappeared. When after a while it was miraculously discovered by the author in a totally unbecoming place, Elena Aladova saw it and ordered without hesitation: "To the Museum!"

Теги: Витебск, Минск