Адзін дзень...

Источник материала:

...У калегі цешча цікавая. Цікавая тым, што (магчыма, як многія?) гаворыць нават тады, калі мозг адпачывае. Ну вось пачуйце (з тэлефоннай трубкі, ды ўрачыстае...):

— То-лі-чак (Толічку ў той дзень 50)! Ты ў нас маладзец! Ты ў нас разумнік! Ты цудоўна ведаеш: твае лепшыя гады — ужо таго... даўно мінулі. Віншую цябе! Жадаю...

Не ведаю, ці запомніць зяць хоць што з пажаданняў. А вось уступ...

Знаёмы будаўнік прызнаў: калі ты гарбатаму скажаш, што ён гарбаты, то, далібог, не схлусіш!

Ды навошта яму твая праўда?

Падман

У той кватэры ўсе вокны былі ў фіялках — махровых, не махровых, стандартных, мініяцюрных, ці не ўсіх адценняў сіняга (да таго ж у крапінку, з жоўтым "вочкам"...) і чырвонага (з аблямовачкай...). Цешылі вочы, бо цвілі — ну ўвесь час! І гадамі...

Таму ці не з кожнай кветачкі гаспадыня наадразала лісточкаў, наставіла іх у ваду — прычакала флянсаў. І найлепшыя з іх пасадзіла — у новыя гаршчэчкі, у спрыяльны дзень і ў добрую зямлю.

Не дзіва, што яны прыжыліся, што вясной і ўсе — зацвілі. Пераважна... ружовым.

Двое

Гэта банальна, гэта — не так цікава...

Пытання, чым карміць немаўля, у сям'і не стаяла. Ну, вядома ж, грудным малаком. Маці, каб лепш яно прыбывала, старалася болей піць (сокаў, кісялёў, кампотаў, гарбаты...) і болей есці.

Паўнела паступова і спярша ледзь заўважна: падумаеш — насіла 44-ы памер адзення, а праз паўгода ўжо 48-ы. Хто на гэта зважаў — іншых турбот хапала: у Наташы ўвесь час хварэла дзіця, пастаянна бракавала грошай. І гэтак жа пастаянна, жывучы ў адной кватэры, зяць сварыўся з цешчай. Што крыўдна было — на роўным месцы, з-за драбязы і пры гэтым так, што ўсё часцей і часцей ляпаў дзвярыма і тыднямі затым не прыходзіў дамоў. Жонцы казаў, што начуе ў сваіх, а высветлілася...

Тая, другая, з якой ён кахаўся, была нашмат маладзейшай. І стройнай...

"Трэба пахудзець, — выліўшы мора слёз, рашыла Наташа. — І тады ён вернецца".

Першыя чатыры дні галадання даліся ёй вельмі цяжка! На пяты — крыху палягчэла, на сёмы, паглядзеўшы ў люстэрка, яна ўжо святкавала, бо бачыла, што мэта выканальная! Яшчэ крыху, і яна "ўлезе" ў свае дзявочыя рэчы, у свой 44-ы памер! Муж, адпаведна, гэта ўбачыць. І не будзе разбураць сям'ю — не пакіне малога, не стане адмаўляцца ад яе.

Адзінае... Аднекуль — аднекуль з падсвядомасці — на дзясяты дзень галадоўкі і раптам выплыла пытанне: "А мне гэта трэба?"... І тут жа, адтуль жа, з'явіўся адказ: "Не!", бо "разуліся" вочы, і Наташа з жахам убачыла, што чатыры з лішкам гады пражыла (даслоўна) "з г-ом": з дробязным, гультаяватым, неразумным чалавекам — не гаспадаром, не мужчынам... Ён здрадзіў ёй? Ён падаўся да іншай? Дык і лёгкай дарогі: "Уж лучше голодать, чем что попало есть, и лучше быть одной, чем вместе с кем попало".

Яны хутка раз'ехаліся — спакойна развяліся...

(Што, напэўна ж, цікава: яна пасля гэтага выйшла замуж за вельмі прыстойнага чалавека, нарадзіла яшчэ адно дзіця, жыве...

Былы муж (17 гадоў прайшло!) так і не жаніўся.)

Свае

Раніца, аўтобус — пад'ехаўшы да чарговага прыпынку, ён расчыняе дзверы, падбірае... "бочку і бочачку": дужа поўную, пажылую жанчыну і акурат такога ж сабачку. Цяжка, паволі (першай — кабета) яны падымаюцца па прыступках, марудна, у перавалку кіруюць да вольнага месца. Жанчына садзіцца.

— Сюды! Пад лаўку, — загадвае свайму спадарожніку.

Той чуе. І першую каманду нават выконвае, а вось другую... Умольна, не міргаючы, глядзіць на гаспадыню: можа, не трэба?

— Пад лаўку! — грозна паўтарае тая.

Сабака (ну што тут будзеш рабіць?) — слухаецца: пакорліва лезе, куды сказалі, але ж, так бы мовіць, не ўвесь: з-пад лаўкі (а дакладней, з-пад спадніцы сваёй гаспадыні) ён высоўвае цікаўную мордачку, нахіляючы яе то ў гэты бок, то ў другі, разглядае людзей...

Што яны? У большасці — нуль эмоцый: глядзяць за акно, чытаюць, размаўляюць па мабільніках, дрэмлюць...

Але ж ёсць і тыя, што не зводзяць вачэй з жанчыны (а больш, вядома, з сабакі), тыя, што, гледзячы на "салодкую парачку", хораша ўсміхаюцца — самі сабе, адзін аднаму, і такім вось чынам... яднаюцца, ствараюць свайго роду суполку — дабракоў, аднадумцаў...

Адну з той кагорты — і ледзь не назаўтра — у вясковую хату занесла. Каб дагадзіць гаспадару, схапіла вядро, пабегла да суседскай студні — набраць вады. Толькі на вуліцу — грузавік насустрач.

Стала, як укапаная (бо благая ж прыкмета), у міг вока схавала за спінай пустое вядро...

Але ж кіроўца ўгледзеў гэты "манеўр" — на ўсе 32 заўсміхаўся і, пад'ехаўшы бліжэй, аж да руля схіліў галаву. Падзякаваў.

Свой.

Без дзядулі

"Санта Барбара"!

Нарадзіўшыся ў вялікай сям'і, Аляксей і сваю хацеў мець такую ж, гэта значыць, шмат працаваць, шмат зарабляць і гадаваць траіх, чацвярых, а то і болей дзяцей — столькі, колькі Божачка дасць!

Але ж той гэтых просьбаў не чуў — даў толькі адно — сына.

Гадавалі. І ўжо з надзеяй (ды што там — з разлікам...) на ўнукаў будавалі вялізны дом, "лішнюю" кватэру, адкладвалі нежартоўныя грошы, чакалі.

Але і гэта было дарэмна: нявестка ну ніяк не магла зацяжараць, а потым, калі цуды такі здараліся, — вынасіць тое малое.

І тады, каб з надзеямі разам не траціць, не губляць яшчэ і час, усе разам яны вырашылі, што трэба шукаць сурагатную маці.

Знайшлі, аплацілі ўсе паслугі, дачакаліся ўнучкі!..

Не паспелі пацешыцца — бацькі той маленькай падалі на развод. І з кім жа дзіця — пытанне. Прычым — невырашальнае! Бо маці (родная, з дазволу — біялагічная), "рукі звязваць сабе не хоча" ды і кажа, што не паспела яна палюбіць тое малое, бацька — таксама. Бабулі (адна з дыябетам, другой за семдзясят) пазіраюць адна на адну...

Дзядулі ж, ну таго, што з вялікай сям'і, што душы ў маленькай не чуў, што так хацеў, каб дзяцей было шмат і для гэтага ўсё забяспечыў, таго, што цяпер усіх бы паставіў на месцы ці проста паслаў, ужо... няма: з астмай, без лекаў вывеў з дому сабаку.

І назад — не вярнуўся.

Справа для сапраўдных мужчын

Спачатку ў пад'ездзе, на дошцы для абвестак, з'явіўся "дакумент" — "График уборки помещений", потым — і сам той "уборшчык". Што трохі здзівіла — мужчына, гадоў шасцідзесяці, досыць прыемнай знешнасці (па якой, дарэчы, ну ніяк было не згадаць — хто ён, з якіх? З рабочых? Як быццам не? З вяскоўцаў ці вайскоўцаў? Ні ў якім разе! З інтэлігентаў? Таксама не сказаў бы. Загадка)...

Мужык між тым шторанак прыязна вітаў жыхароў і спакойна, без ніякіх комплексаў змятаў у шуфлік смецце, выціраў пыл з падваконняў, размахваў швабрай.

— Справу сабе знайшоў, — з пагардай хмыкалі асобныя з жыльцоў. — Пасаромеўся б... Мужчына...

Не так даўно мы сутыкнуліся — на парозе кнігарні. Ён не адзін выходзіў адтуль — відавочна, з унучкай. Тая (а ўжо ж шчаслівая! Гадкоў пяці...) прыціскала да грудзей прыгажэзную кнігу "Лепшыя казкі народаў свету".

Спецыяльна потым паглядзела: кніжка гэтая — проста цуд! Але і каштуе сто з лішкам тысяч.

З пенсіі (вядома ж, не вайсковай) дзядуля такую наўрад ці купіў бы — трэба зарабляць.

А хоць бы і падмятаючы.

Шчасце

...Некалі, паступіўшы ў адзін інстытут, яны аж скакалі ад радасці: "Якое шчасце! Якое шчасце!". Большага — ім здавалася — ужо не бывае!

Але ж яно было (яшчэ і колькі!), бо сяброўкі — адна і другая — сустрэлі нядрэнных хлопцаў, пайшлі за іх замуж, нарадзілі і вырасцілі дзяцей, пажанілі ўнукаў...

Цяпер ім абедзвюм ужо за восемдзесят — пастарэлі, на жаль, паўдавелі, нажылі па букеце хвароб. Але ж адна яшчэ неяк трымаецца. А вось другая... Пасля інсульту...

Насілу ўстае (сын да біла вяроўку прывязаў). Па сценачцы ідзе ў прыбіральню. Але — <І>сама!

І вось гэта, кажа, найбольшае шчасце!

Здзіў

Зубачысткі — маленькія, вострыя палачкі — гэта драбяза, гэта "ёсць і добра", гэта, ну вядома ж, размовы не варта! Але... было, пакуль...

Пакуль іх (у якасці сувеніра, у маленькім, адмысловым збаночку) не прывезлі з ваколіц Парыжа, не паставілі на кухонным стале. І тым самым "не паказалі", што гэтыя, новыя — куды танчэйшыя за "старыя" (але чамусьці не ломяцца)! І куды вастрэйшыя. Але чамусьці не тупяцца...

Яны з іншай пароды дрэва, па-іншаму зроблены.

І чаму не ў нас?

Катлеты

Двое дзетак — ладных, разумных — у гэтай сямейцы ўжо расло. Трэцяга не дужа і хацелі, але Бог ім даў. Дзяўчынку.

Маці рада была, што не хлопчык. Бацька сказаў: "Хай будзе".

І малая тая была: не сказаць, што прыгожая (што разумная, дужа здольная ці старанная) — не сказаць, што не. Дзяўчо як дзяўчо. Хлопцы лепей вучыліся (асабліва — большы). Адпаведна, больш падавалі надзей — што недзе паступяць, на некага вывучацца, пазаймаюць пасады... Лёс жа малой бацькі спалі і бачылі так: ну стане бухгалтаркай ці паштаркай, ну выйдзе за якога шафёра (у лепшым выпадку), ну пабудуюць паблізу хату...

Людзі мяркуюць — размяркоўвае Бог: як ні дзіўна, тая малодшая таксама паступіла вучыцца, таксама атрымала дыплом, пабралася з такім жа адукаваным, стала рабіць кар'еру...

Але ж у вачах бацькоў аўтарытэту па-ранейшаму... не мела. Можа, таму, што часта прыязджала (хлопцы не маглі, занятыя). І тады, закасаўшы рукавы (ну баба ж бабай) мыла, садзіла, палола, прыбірала, гатавала...

У тую нядзелю (апроч іншага) катлет нарабіла — цэлы рондаль бацькам пакінула.

І едакоў Бог даў: сыны паклапаціліся — два мужыкі з лясгаса дровы прывезлі, у хату прыйшлі. Гаспадар, як водзіцца, пляшку на стол паставіў, гаспадыня — закуску. І шмат жа чаго было! Ды госці (абодва гарадскія, сямейныя, у аднаго, казаў, жонка повар) катлет паспыталі і больш ні на што не глядзяць: з дазволу ўплятаюць за абедзве шчакі ды нахвальваюць: смачнейшага, маўляў, анічога не елі! З чаго? І хто ж гатаваў?

— Дачка, — казалі старыя...

І ці не першы раз менавіта ёй ганарыліся.

Той дзень

Стары, зжаўцелы ад часу нататнік. Апошні ліст. Загаловак (і, між іншым, крадзены) — "Адзін дзень з жыцця жанчыны". Жменя рассыпаных слоў:

...Калі я — нарэшце — спаткала Вас,

Лепшага дня — не было!

Дзівачка, хацела аддаць

Усю цеплыню свайго сэрца...

Але вам без яе было цёпла.

Хацела тады падтрымаць

У якую хвіліну.

Але Вы й без мяне

Трымаліся годна.

Думала хоць пакарміць...

Вы не хацелі есці!

...Вось так, паступова,

Найлепшы дзень у жыцці

Зрабіўся найгоршым.

...Чалавека, якому — "нарэшце спаткаўшы" — анічым не прыдалася, ну вядома ж, памятаю! А вось дзень...

Праўду кажуць: калі хочаш нешта запомніць — запішы.

Вяртанне

...Пішу, а то забудуся.

Горад. Дзень — пасажыраў у аўтобусе мала, можа, з дзясятак. Зрэшты, гэту маладзіцу вылучыў бы са ста. Бо яна — да бабкі не хадзі, на твары напісана: піла, піла доўга і, мусіць, па-чорнаму. Але ж здарыўся нейкі цуд: спынілася, бач, "завязала", вяртаецца да жыцця! Цяпер во — просценька, але чыста апранулася, акуратна прычасалася, села, некуды едзе. І пры гэтым, як дзіця, здзіўлена разглядае — то заліты сонцам праспект, што гудзе за вокнамі, то людзей, што стаяць паблізу, і ўжо не круцяць насамі, не грэбуюць ёй.

Дык яна ж за гэта (на твары напісана) — з удзячнасці... З любасці... Што заўгодна!

А найпершае і тут — пасунуцца, сказаць (ды хоць каму):

— Сядайце!

...І кароткае "Дзякуй", і "Не хачу", яна, відаць, зразумела б, бо ў аўтобусе месцаў вольных хапала.

Але слоў... не было. Мужчына (яе гадоў... А ўжо ж інтэлігентны, прыгожы-прыгожы) проста... сеў. Поруч!

Твар жанчыны (ссінелы...) заліўся прыгожай чырванню, на вачах праступілі слёзы — слёзы радасці, слёзы гонару — за сябе. За людзей... Ёй пакуль невядомых.

Валянціна Доўнар