Еўдакія

Источник материала:

Словы пра паэтку Еўдакію Лось

Махеравы шалік

У маёй мамы з маладосці захаваўся шырокі махеравы шалік колеру маціцовай марской хвалі, раскрэсленай танюткімі чырвонымі лініямі ў вялікія клеткі. Гэты шалік маме падаравала паэтка Еўдакія Лось. Дакладней будзе сказаць не "падаравала", а "абмяняла". Еўдакія за свой шыкоўны шалік узяла з мамы сціплую чорную кофтачку. Тую кофтачку мама звязала сабе кручком з розных, якія толькі змагла знайсці, нітак. Назбірала нітак. Села і звязала. Узор і фасон выбраўся з кнігі. Вязала мама хутка. Мама справіла сабе абнову, якая страшэнна спадабалася нашай суседцы — Дусі Лось. Паэтка прыйшла да нас у кватэру і папрасіла маму зняць з сябе чорную кофту. Прапанова была такой нечаканай і ашаламляльнай, што мама паслухмяна зняла кофту і засталася стаяць у станіку. Еўдакія таксама распранулася да станіка і спрытна нацягнула на сябе маміну абнову: "Выдатна сядзіць і на мне! Проста цудоўна сядзіць! І глядзіцца прыгожа! За тваю кофту я падару табе, Ніна, свой махеравы шалік. Зусім новы. Паглядзі..." Дуся ахінула маміны голыя плечы мяккім шалікам. Махеравы шалік у тыя часы быў супермоднай рэччу, таму мама і сказала: "Нераўназначны абмен". Але ўзрадаваная Дуся адмахнулася ад маміных слоў і выйшла з нашай кватэры. Мама накінула шалік на галаву і падышла да авальнага люстэрка, што вісела ў перадпакоі. Мама зазірнула ў люстэрка і заўсміхалася. Так мне тая сцэна і запомнілася. Мама стаць басанож, на ёй чорная спадніца і белы станік, на галаве ў мамы шырокі махеравы шалік колеру маціцовай хвалі.

Вязаныя сукенкі

Пасля таго, як Дуся Лось вымяняла на махеравы шалік маміну чорную вязаную кручком кофтачку, яна загарэлася жаданнем мець вязаную сукенку. Чырвоныя ніткі Дуся прывезла ажно з Вільні. На замову мама звязала ажурную сукенку, у якой Еўдакія Лось фарсіла не толькі ў нашым двары, але і на розных афіцыйных прыёмах у самых розных кутках свету. На той момант Лось лічылася найлепшай паэткай Беларусі. На жаль, форс у чырвонай ваўнянай сукенцы быў нядоўгі. Еўдакія панасіла сукенку адно лета і адну восень ды паклала яе ў шафу, прычым перад гэтым памыць не здагадалася. За зіму сукенку пабіла моль. Першая паэтка Беларусі страшэнна заперажывала, што аднавіць яе чырвоную сукенку ўжо немагчыма. Перажыванні Еўдакіі скончыліся толькі тады, калі з Вільні былі прывезены зялёныя ніткі і мая мама звязала кручком новую ажурную сукенку.

Тата і Дуся

Быў ласкавы цёплы вераснёвы дзень, і тата наш сядзеў з дзіцячай каляскаю ў двары. Маці пабегла па хлеб у краму, на вуліцу Кузьмы Чорнага, а тата застаўся пільнаваць каляску, у якой спаў наш Мірык. Да таты падышла Дуся Лось і пачала яго сарамаціць: "Ты, Чэсь, творца. Ты — пісьменнік. Ты павінен займацца літаратурай, а не гушкаць дзяцей!" Дуся не пабачыла, як наша маці вярнулася з хлебнай крамы. Еўдакія гучна, на ўвесь двор прачытала кароткую лекцыю пра правільныя паводзіны беларускага пісьменніка і ягоных блізкіх. "Еўдакія Якаўлеўна, можа Вы нам ноймеце няньку, каб дзіця даглядала? Чэсь будзе пісаць з раніцы да вечара, а я буду цэлымі днямі сядзець у бібліятэцы і выдаваць кнігі..." Дуся грэбліва адмахнулася ад маміных слоў, нібыта мела рацыю. І сапраўды ж мела! Бацькі мае пачалі наймаць нянек, і яны глядзелі Мірыка, ажно пакуль ён у яслі не пайшоў.

Пухліна

Дактары знайшлі ў паэткі Лось пухліну і вызначылі, што яна не злаякасная. З такой пухлінаю можна жыць і жыць, але Еўдакія пайшла на аперацыю. Вырашыла, што без пухліны будзе ёй і зручней, і весялей, і ямчэй. Аперацыя прайшла выдатна. Дуся адчувала сябе цудоўна. Сястра прынесла ёй паесці. Усё свежанькае, дыетычнае, яшчэ цёплае. У Еўдакіі прачнуўся апетыт, яна са смакам паела і памерла ў свае няпоўныя сорак восем гадоў.

Ван Гог і газавыя лямпы

Разглядаючы палатно Ван Гога "Бульбаеды", маё вока шмат разоў спынялася на газавай лямпе, што вісіць над сталом у галандскіх сялян. Падобная лямпа вісела і ў нашай вясковай дзедавай хаце. Неаднойчы я спрабаваў намаляваць лямпу з яе шчыльна-жоўтым алейным святлом, але так нічога вартага і не намалявалася. Не было ў мяне слова, якое б трапна абмалявала святло, што спакойна ліецца з газавай лямпы. Спробы маляваць і пісаць лямпавае святло я рабіў у далёкай маладосці. Цяпер тое святло для большасці людзей засталося ў незваротным мінулым, але раптам я знайшоў да яго слова. Яно было ў выдатным апавяданні Еўдакіі Лось "Буркі". "...сонна свяціла керасінавая лямпа," — напісала паэтка. Так, менавіта соннае святло ў газавых лямпаў. У сонным святле вячэраюць вангогаўскія бульбаеды. Хутчэй за ўсё, я ніколі не вярнуся да малявання газавай лямпы, але мне радасна ад знаходкі дакладнага слова.

Адам ГЛОБУС