Пять книг Светланы Алексиевич переведут на белорусский

Источник материала:

Пять произведений Светланы Алексиевич в переводе на белорусский язык выпустит издательство «Логвинов». Переводчиками стали поэт и переводчик Андрей Ходонович, писатель Владимир Орлов, философ Валентин Акудович, публицист Сергей Дубовец и писатель Борис Петрович.

Они выбирали произведения, руководствуясь личными предпочтениями и убеждениями.

Писатель Владимир Орлов выбрал «Чернобыльскую молитву», потому что события апреля 1986 года отпечатались в его памяти тревогой и страхом за жизнь близких.

— Калі я даведаўся пра аварыю і радыёактыўныя хвалі, я сустрэў мясцовага высокапастаўленага чыноўніка. Я запытаўся ў яго, ці ёсць нейкая небяспека. У меня былі малыя дзеці. Ён падняў мяне на смех, казаў, што яны звязваліся з Масквой, і ім казалі, што гэта чуткі і ўсё пад кантролем. А калі я паехаў у Магілёўскую вобласць, у мяне страшэнна свірбела галава. Потым я даведаўся, што гэта прыкмета ўздзеяння радыяцыі. Гэта было якраз у канцы красавіка, я вярнуўся дамоў, і ўсё прайшло. Але ўспамін жывы ў маёй памяці.

Владимир Орлов согласен с профессором Юрием Бандажевским, который предрек, что результат чернобыльской катастрофы аукнется людям через 30 лет. Писатель считает, что его предупреждение сейчас подтверждается резко возросшим числом онкологических заболеваний, даже среди молодого поколения. Поэтому, по его мнению, произведение Алексиевич приобретает актуальность.

— Сярод маналогаў яе герояў мне найбольш блізкія маналог выпускніка філасофскага факультэта з крымінальным мінулым, які цяпер на зоне. Можа, там ён знайшоў сабе і свой шлях да Бога, у размове з аўтаркай ён некалькі разоў цытуе псалом. Я рады, што ў мяне была магчымасць выбару. Але кожная кніга Алексіевіч па-свойму моцная і патрэбная, актуальная ў XXI стагоддзі.

Фрагмент перевода Владимира Орлова «Чернобыльская молитва»:

На чарнобыльскай зямлі шкада чалавека. Але яшчэ больш шкада звера… Я не агаварылася. Зараз патлумачу… Што заставалася ў мёртвай зоне пасля таго, як сыходзілі людзі? Старыя пагосты і біямагільнікі, так называюць могілкі для жывёлы. Чалавек ратаваў толькі сябе, усім астатнім ён здрадзіў, пасля ягонага ад’езду ў вёскі заходзілі салдаты або паляўнічыя і расстрэльвалі жывёл. А сабакі беглі на чалавечы голас… і каты…І коні таксама нічога не маглі зразумець… А яны ў чым вінаватыя — ні звяры, ні птушкі, і паміралі яны моўчкі, а гэта яшчэ страшней. Некалі індзейцы ў Мексіцы і нават нашыя продкі ў дахрысціянскай Русі прасілі даравання ў жывёлін, якіх забівалі сабе на пракорм. А ў старажытным Егіпце жывёліна мела права паскардзіцца на чалавека. У адным з папірусаў, адшуканых у пірамідах, напісана: «Не знойдзена ніводнай скаргі быка на N». Перад сыходам у царства мёртвых егіпцянін чытаў малітву, у якой былі і такія словы: «Я не крыўдзіў ніякае стварэнне. Я не адбіраў у жывёл ні зерня, ні травы».

Што даў чарнобыльскі досвед? Ці наблізіў ён нас да гэтага маўклівага таямнічага свету «іншых»?

Аднойчы бачыла, як салдаты ўвайшлі ў пакінутую людзьмі вёску і пачалі страляць…

Бездапаможныя крыкі жывёл… Яны крычалі на розных сваіх мовах… Пра гэта ўжо напісана ў Новым Запавеце. Ісус Хрыстос прыходзіць у Іерусалімскі храм і бачыць там жывёлін, падрыхтаваных да рытуальнай ахвяры: у іх перарэзаныя гарлякі, яны сплываюць крывёю. Ісус закрычаў: «…вы ператварылі дом малітвы ў прытон разбойнікаў». Ён мог бы дадаць — у бойню… Для мяне сотні пакінутых у зоне біямагільнікаў - тыя ж старажытныя капішчы. Толькі якому з багоў? Богу навукі і ведаў ці Богу агню? У гэтым сэнсе Чарнобыль далей за Асвенцім і Калыму. Далей за Халакост. Ён прапануе закончанасць. Упіраецца ў нішто.

Іншымі вачыма бачу свет навокал… Паўзе па зямлі маленькая мурашка, і яна цяпер да мяне бліжэй. Птушка ляціць у небе, і яна бліжэй. Паміж мной ды імі адлегласць скарачаецца. Няма ранейшай бездані. Усе — жыццё.

Андрей Ходонович также сам выбрал книгу для перевода. «Цинковые мальчики», по его мнению, чрезвычайно актуальное произведение именно сегодня.

— Зусім недалёка ад нас ідзе вайна, і ўсім нам баліць за тое, што робіца ва Украіне. Гінуць мірныя жыхары і гінуць салдаты. Не толькі тыя, што абараняюць сваю радзіму, але і тыя, што едуць у іншую краіну на нікому не патрэбную вайну. Хацелася б, каб у гэтыя часы кніжку Алексіевіч прачытала (ці перачытала) максымальная колькасьць людзей. Апроч гэтага, вельмі важна, каб кніжкі нобелеўскай лаўрэаткі, што прадстаўляе Беларусь, сёння маглі прачытаць у Беларусі па-беларуску, у новых перакладах, — объясняет Андрей Ходонович.

К переводу Ходонович приступил несколько месяцев назад и планирует к концу года завершить работу.

Фрагмент перевода Андрея Ходоновича «Циновых мальчиков»:

Калі ён сыходзіў з дому, я перачытвала яго афганскія лісты, хацела дакапацца, зразумець, што з ім. Нічога асаблівага ў іх не знаходзіла, ён пісаў, што сумуе па зялёнай траве, прасіў бабулю сфатаграфавацца на снезе і даслаць яму здымак. Але ж я бачыла, адчувала, што з ім нешта адбываецца. Мне вярнулі іншага чалавека… Гэта быў не мой сын. А я сама адправіла яго ў войска, калі ён меў адтэрміноўку. Я хацела, каб ён зрабіўся мужным. Пераконвала яго і сябе, што служба зробіць яго лепшым, мацнейшым. Я адправіла яго ў Афганістан з гітарай, зладзіла на развітанне салодкі стол. Ён сяброў сваіх паклікаў, дзяўчатак… Памятаю, я дзесяць тартоў купіла.

Адзін толькі раз ён загаварыў пра Афганістан. Пад вечар… Заходзіць на кухню, а я трусіка гатую. Міска ў крыві. Ён пальцы ў гэтую кроў памачаў і дзівіцца на яе. Разглядае. І сам сабе кажа:

— Прывозяць сябра з прабітым жыватом… Ён просіць, каб я яго прыстрэліў… І я яго прыстрэліў…

Пальцы ў крыві… Ад трусінага мяса, яно свежае… Ён гэтымі пальцамі хапае цыгарэту і сыходзіць на балкон. Больш са мной у той вечар — ні слова.

Пайшла я па дактарах. Вярніце мне сына! Уратуйце! Усё расказала… Правяралі яны яго, глядзелі, але, апроч радыкуліту, нічога ў яго не знайшлі.

Фрагмент перевода Валентина Акудовича «У войны не женское лицо» из того, что подвергалось цензуре:

«Я ноччу вось-вось прачнуся… Як быццам нехта ну… плача побач… Я — на вайне…

Мы адступаем… Пасля Смаленска нейкая жанчына выносіць мне сваю сукенку, я адразу пераапранаюся. Іду адна… сярод мужыкоў. Толькі што была ў нагавіцах, а цяпер іду ў летняй сукенцы. У мяне раптам пачаліся гэтыя справы… Жаночыя. Раней пачаліся, пэўна, ад хвалявання. Ад пакутаў, ад крыўды. Дзе тут што знойдзеш? Сорамна! Як мне было сорамна! Пад кустамі, у канавах, у лесе на пнях спалі. Столькі нас было, што месца ў лесе ўсім не хапала. Валакліся мы разгубленыя, падманутыя і нікому ўжо не верылі… Дзе нашыя самалёты, дзе нашыя танкі? Тое, што лётае, поўзае, грукоча, — усё нямецкае.

Такая я патрапіла ў палон. У апошні дзень перад палонам перабіла яшчэ абедзве нагі… Ляжала і пад сябе мачылася… Не ведаю, якімі сіламі адпаўзла ноччу ў лес. Выпадкова падабралі партызаны…

Мне шкада тых, хто гэтую кнігу прачытае, і хто яе не прачытае…"

«У мяне было начное дзяжурства… Пайшла ў палату для цяжка параненых. Ляжыць капітан… Дактары папярэдзілі мяне перад дзяжурствам, што ноччу ён памрэ. Не дажыве да ранку… Пытаюся яго: «Ну як? Чым табе дапамагчы?» Ніколі не забуду… Ён раптам усміхнуўся, такая харошая ўсмешка на спакутаваным твары: «Расшпілі халат… Пакажы мне свае грудзі… Я даўно не бачыў жонку…» Я разгубілася, я ж яшчэ нават не цалаваная была. Нешта я там яму адказала і збегла. Вярнулася праз гадзіну.

Ён ляжаў мёртвы. І тая ўсмешка ў яго на твары…"