Каб зразумець...

Источник материала:

— Ты ў басаножках яшчэ? — дзiўлюся ў тралейбусе з юнай прыяцелькi.

— Ну, — кiвае яна. — У жнiўнi з мамай купiлi... Прыгожыя, праўда? I абцас, здаецца, а такiя зручныя, — проста скiнуць не магу.

— Але ж ранiцай холадна? — заводжу я зноў i змаўкаю, бо ў тую ж хвiлiнку... да вушка дзяўчыны схiляецца вялiкi вусаты дзяцюк i па-змоўнiцку, расцяжна прамаўляючы кожнае слоўца, шэпча:

— Не слухай... Каб у мяне былi такiя басаножкi, я б таксама iх не скiдаў!

...Уявiлi? Усмiхнулiся? Значыць...

Значыць, «едзем» далей — у зiму, у вясну, у чарговае мiжсезонне.

Па дробязi? Не страшна

Адэса. Прывоз...

Насамрэч iх цяпер два: адзiн — па-ранейшаму ў цэнтры, ля вакзала, другi — за горадам, кшталту нашых Ждановiчаў. Толькi брудны... Што дрэнна. I намнога таннейшы, што лепш.

— Шкарпэткi! Пяць грыўняў — пяць пар!.. — крычыць пажылая кабета.

Пяць грыўняў — гэта, лiчы, дзве тысячы? Адзiн долар... За пяць пар?

Грэх, згадзiцеся, не падысцi, не паглядзець, не купiць (нават помнячы спаконвечнае «таннае мяса сабакi цягаюць»...).

Бо i сапраўды: абнова, надзетая ранiцай, к вечару таго ж дня ўжо «знасiлася»: пратапталася.

Можна крыўдзiцца?

Мы, прынамсi, — не сталi, бо кажуць жа: хто папярэджаны, той узброены, а там у суседнiм павiльёне надпiс вiсеў — чыста адэскi, чыста «прывозны» — «Купляйце тут. У iншым месцы вас абдураць яшчэ больш»...

Яшчэ больш — дзякаваць Богу — не атрымалася. А па дробязi нашага чалавека падманваць можна. I колькi заўгодна!

«Кто был никем...»

У тую ўстанову трэба было пазванiць, сказаць, што з рэдакцыi, што адзiн з падпiсчыкаў, не могучы даехаць сам (бо iнвалiд), прасiў высветлiць...

Нескладанае зусiм пытанне: з-за яго ды ехаць — сэнсу не мела. Ну хiба па дарозе...

...Бяда, вiдаць, была ў тым, што дарога вяла з лесу, з грыбоў, што папярэдне я не пазванiла. Да таго ж, адчынiўшы дзверы, пачала ну яўна не з таго: павiталася, прычым чыста «па-вясковаму» (па-беларуску).

Рэакцыя?

Чыноўнiк — з-за камп’ютара — блiснуў вачыма (на мой свiтэр, джынсы, гумовiкi — «ходзяць тут усякiя...»); прывiтання — «не пачуў», слухаць далей — не стаў. Сказаў (ну зразумела ж, не ўстаючы, не прапануючы сесцi...), што ў яго «заявителей — вагон и тележка. Помнить всех — он не абязан... И вообще: инвалид тот пусть сам приезжает».

Не хацела, ды прыйшлося адказаць...

Не так цiкава (мне здаецца), што... Не так цiкава рэакцыя, нават ход далейшай размовы... Цiкавыя, магчыма, высновы. Першая: сустракаюць нас як тады, як цяпер, як заўсёды — па адзеннi. Другая: складаная тэхнiка (той жа камп’ютар) вельмi многiм даецца лягчэй, чым э-ле-мен-тарная ветлiвасць (мы нават ведаем, чаму. Бо без камп’ютара таму ж чыноўнiку цяпер нiяк, а без павагi да людзей — можна. Аж... пакуль яны церпяць). Трэцяя...

Трэцяя самая крыўдная, бо ў грамадстве за апошнiя сто гадоў змянiлася зусiм нямнога. Як там у класiка? «Што я мужык, усе тут знаюць i, як ёсць гэты свет вялiк, з мяне смяюцца, пагарджаюць, бо я мужык, дурны мужык».

Чытай: быць iм (цi «бабай» яго) тое ж самае, што быць нiкiм.

«Заявителем»... Якiх сотнi.

Быў месяц...

У палiклiнiку Ягоравiч збiраецца загадзя: ванну прымае, голiцца, доўга стаiць перад шафай — выбiрае сарочку. Потым (i на ўсю хату, лiчы) «звiнiць» пiнжаком: ваяваў...

— Зноў ты за сваё! Павесь! — камандуе з кухнi жонка.

— А можа, надзену, га?.. Тады ж... Помнiш?..

Тады — на вулiцы быў май. Ягоравiча на вечар запрасiлi (ну, зразумела ж, «пры парадзе»). А па дарозе ён у палiклiнiку зайшоў. Дык медсястрычка толькi згледзела i адразу: «Заходзьце-заходзьце! ВЫ ў калiдоры... Нi мiнуткi сядзець не павiнны!»

...Нi мiнуткi i не сядзеў.

Толькi ў гэтым маi.

Дзецi, дзецi... Куды вас падзецi?

Аўтобус дзвюх жанчын сталых звёў. Адна — высокая, мажная, да таго ж, вiдаць, на добрым падпiтку, бо не думае што гаворыць, не выбiрае слоў. Пытае ў таваркi (дакладней — ледзь не крычыць):

— Слухай, у цябе ж дзяцей — нямашака, не?.. Ото ж ты шчаслiвая! Ото маладзец!.. Бо мае ж — цi чула? — у суд падаюць... Чатыры пакоi ў нас. Старэйшая з сям’ёй у адным жыла, малодшая — у другiм, самы меншы — за мной быў, а ў зале — ведама, трое малых — усе разам тапталiся. Пакуль... перадзел не пачаўся. Большая (мусiць, зяць падбiў?) загелiла: крычыць, каб залу iм аддавалi. Цесна, маўляў (у iх хлопцы-пагодкi)... I меншая за ёй. Кажа, што i iм — цесна: таксама пакой патрэбен... Пытаю, а мне — куды?.. Хоць на вулiцу! Не паверыш, каб сышла, каб недзе сканала, яны б, мусiць, рады былi. Во якiя дзецi цяпер, якiя дочкi!

...Спадарожнiца слухае, маўчыць. Маўчаць i ўсе астатнiя. Магчыма — думаюць. Думаюць, што дочкi тыя, мо, i не найгоршыя — не найгоршыя жонкi для мужоў, не найгоршыя мацi для дзяцей. I нават для мацi былi б не найгоршымi, калi б... Калi б не сапсавала iх тое вострае, балючае кватэрнае пытанне.

Якое так лёгенька рашаецца цяпер, калi ёсць вялiкiя грошы. I нiяк, лiчы... Калi iх — вялiкiх — няма.

Куды людзi...

Пятро нарэзаўся. Напярэдаднi... Дома з’явiўся толькi пад ранiцу: крадком прабраўся за шафу ў свой куток, цiхенька лёг. Праз гадзiну-другую прачнуўся (ад знаёмага гвалту). Якi (вiнаваты ж!) прывычна, цярплiва зносiў... Зносiў усё, што са злязамi гаварыла жонка, моўчкi — малая дачка, з мацюкамi — крычала цешча...

Калi ж побач скруцiўся ў абаранак i бульдозерам «зароў» кот, не стрываў, гаркнуў:

— Псiк, халера! Яшчэ i ты бурчыш!

Марыць не шкодна

У Тонечкi кавалераў шмат... Праўда, было. I нават нядрэнных. Яна ж — перабiрала, чакала новага i такога, «каб ну ўсё пры iм»: i знешнасць, i розум, i пасада, i кватэра з машынай...

Чакала i год, i два, i пяць...

Горшыя (чытай, з адсутнасцю таго цi iншага. — Аўт.) за гэты час пажанiлiся, нарадзiлi дзяцей, а лепшы той — усё не з’яўляўся. Тонечка засталася...

Не, не сказаць каб адна: «на гарызонце» час ад часу нехта з’яўляецца: то разведзены, то халасты, а найчасцей...

— Ну вось гэты хоць не жанаты? — пра чарговага пытае матуля.

— Ат, — махае рукою дачка, — сёння жанаты, заўтра — не...

Што цiкава, яна ўпэўненая: усе (!) паклоннiкi- мужчыны, няверныя першай жонцы i першай сям’i, у новай (ну, з ёй...) стануць вернымi, адданымi, стануць прыстойнымi...

Не, не скажу, цуды, канешне, здараюцца. I марыць пра iх можна. Разлiчваць... Наўрад цi...

Беражыце сябе!

Аптэк развялося. I на кожным кроку, лiчы. Што, канешне, трывожна (не «для мэблi» ж iх...) i, канешне, зручна: на хвiлiнку зазiрнуў — i ўсё купiў. Нi табе ехаць куды, нi ў чарзе стаяць...

Зрэшты, цi не сурочыла? У адну на хвiльку ўляцела, а там... ля прылаўка, на састаўленых крэслах жанчына ляжыць. У прытомнасцi. Але ж (свят-свят!) не сказаць, што жывая — сэрца... Дзве аптэкаркi над ёй... Трэцяя — у дзвярах — нервуецца, раз-пораз матляе галавой, разводзiць рукамi: «Не...», «Няма...».

Няма — «хуткай...». Хвiлiн 20 ужо.

...Праз колькi яна прыехала, каюся, не ведаю: часу не было чакаць. А вось падумаць...

Калi за 20 хвiлiн «хуткая» не прыехала да сардэчнiцы ў цэнтры Мiнска, то колькi ж яе чакаць на далёкiм хутары цi ў вёсцы?

Каб зразумець...

Мiнск — калi ў большых не жыў — горад вельмi вялiкi: у асобных раёнах не бываеш гадамi, не бачыш нейкiх вулiц, дамоў...

У гэтым — прынамсi, знаёмая колiсь жыла, мы ад бацькоў ёй «гуманiтарку» прывозiлi. У першы раз — як цяпер гэта помню — не ў добры час: iнтэрнат тады, як вулей, гудзеў. Напярэдаднi (расказалi) дыскатэка была. Танцавалi — хто з кiм хацеў, што (на жах) не супала: дзяўчынка адна запрашала хлапца, а ён у той вечар згледзеў другую i гэтай сказаў: «Не лiпнi...».

Магчыма, яна моцна любiла яго (i, напэўна ж, сябе?!), бо з дыскатэкi тут жа ўцякла, доўга плакала ў сваiм пакоi, а потым — зайшла на апошнi паверх i з акна сiганула ўнiз, на высокi ганак...

«Зламала — ну ўсё», «дактары яе падымаць баялiся». Але ж (казалi праз год...) «неяк злажылi», выхадзiлi, на ногi паставiлi. Дакладней — на мылiцы: на якiх яна (страшнае вiдовiшча), пасля акадэмiчнага, прыйшла ў iнстытут.

...Казалi, першакурснiц яшчэ вучыла, што нiводзiн хлапец (якi б залаты ён нi быў!) i нiякае каханне (нават самае-самае!) не вартыя жыцця.

Ёй (каб зразумець гэта) трэба было сiгануць на прыступкi. Iншым — паглядзець на яе.

Нават праз гады?

Валянцiна ДОЎНАР.

Ад яе ж... Абяцанае...

Кнiжка, што злажылася са звяздоўскай «простае мовы», называецца «Праз каханне» i знаходзiцца (пакуль) у друкарнi. У панядзелак – павінны вывезці...

Так што ўсiм, хто чакаў яе i хоча купiць (а тым больш, «12 штук, для ўсiх сваiх», як мiнчанка А. Тарасiк), трэба сказаць аб гэтым свайму паштальёну альбо пакiнуць заяўку начальнiку аддзялення сувязi... Менавiта туды яна паступiць у продаж.

Чытайце. А калi i напiшаце...

Загадзя вельмi ўдзячная.