Таццяна ПАГОНЫШАВА: «Прафесiйныя пенсiйныя сродкi будуць выплачвацца ў любым выпадку»

Источник материала:

— Для пачатку давайце вызначым: якую формулу фiнансавання датэрмiновых пенсiй прадугледжвае праект Закона «Аб прафесiйным пенсiйным страхаваннi»?

— Праект закона вызначае змяненне самога прынцыпу фiнансавання датэрмiновых пенсiй. Калi сёння iх фiнансаванне робiцца за кошт агульных пенсiйных сродкаў, якiя фармiруюцца Фондам сацыяльнай абароны насельнiцтва з бягучых адлiчэнняў усiх працуючых грамадзян i ўсiх наймальнiкаў краiны, то, як чакаецца, у будучым датэрмiновыя пенсii (ад моманту атрымання права на iх i да дасягнення агульнага пенсiйнага ўзросту) стануць аплачвацца за кошт мэтавых узносаў толькi «шкодных» прадпрыемстваў. А пенсii пасля дасягнення агульнаўсталяванага пенсiйнага ўзросту — па-ранейшаму за кошт гэтых адлiчэнняў у Фонд.

Дарэчы, самi памеры такiх мэтавых «прафесiйных» узносаў для прадпрыемстваў асобных галiн будуць вызначаны пазней. Разам з тым трэба падкрэслiць адразу: мяркуецца, што дадатковыя адлiчэннi павiнны рабiць выключна работадаўцы. Але нi ў якiм разе дадатковай «нагрузкi» не будуць несцi непасрэдна работнiкi.

— У такiм разе, як плануецца рабiць налiчэнне датэрмiновых пенсiй? I, уласна кажучы, хто атрымае на iх права?

— Фармiраванне сродкаў прафесiйнай пенсii для кожнага работнiка, якi заняты ў асаблiвых умовах, будзе весцiся персанальна. I ўжо з улiкам гэтых назапашаных сродкаў будзе вызначацца яе памер для кожнага канкрэтнага «датэрмiноўшчыка».

Прычым у атрыманнi грошай, назапашаных на датэрмiновую пенсiю, ёсць два варыянты. Першы. Чакаецца, што пры жаданнi чалавек можа атрымлiваць выплаты ў перыяд ад з’яўлення права на датэрмiновую пенсiю i да дасягнення агульнаўсталяванага пенсiйнага ўзросту. Аднак скарыстацца такой магчымасцю можна будзе толькi ў выпадку, калi чалавек пакiне работу з асаблiвымi ўмовамi.

I другi варыянт. Пры жаданнi работнiк, на якога iшло назапашванне сродкаў прафесiйнага пенсiйнага страхавання, зможа атрымлiваць гэтыя сродкi ўжо пасля дасягнення агульнага пенсiйнага ўзросту. Iнакш кажучы, атрымлiваць пенсiю адразу з двух частак — «працоўнай» i «прафесiйнай».

— Аднак нельга не заўважыць, што правiла атрымання датэрмiновай пенсii пры ўмове звальнення са «шкоднай» работы, можа ўспрымацца сапраўды неадназначна...

— Падкрэслю: сродкi, налiчаныя на карысць работнiка ў рамках прафесiйнага пенсiйнага страхавання, яму будуць выплачаны ў тым цi iншым парадку абавязкова — у датэрмiновым перыядзе цi пасля дасягнення агульнаўсталяванага пенсiйнага ўзросту.

Прычым мы мяркуем, што значная частка «датэрмiноўшчыкаў» аддасць перавагу менавiта «позняму» варыянту. Возьмем прыклад ВА «Беларуськалiй». Зараз сярэдняя зарплата работнiкаў прадпрыемства, што заняты пад зямлёй, складае каля 1,7 млн, а сярэдняя зарплата шахцёраў — да 2,8 млн рублёў. Тады як сярэдняя датэрмiновая пенсiя, што выплачваецца сёння ў дадатак да заробкаў працуючым работнiкам аб’яднання, прызначаецца прыкладна ў 300 тысяч. Словам, на фоне зарплаты пенсiйная выплата атрымлiваецца не такой адчувальнай.

I зусiм iншай будзе сiтуацыя, калi работнiк прадпрыемства дасягне агульнаўсталяванага пенсiйнага ўзросту i рана цi позна па аб’ектыўных прычынах пакiне месца працы. У такiх варунках у яго застанецца толькi адна крынiца даходаў — працоўная пенсiя. I «дадатак» да яе ў выглядзе пенсii прафесiйнай акажацца iстотным. Пры гэтым варта заўважыць — у час «адтэрмiноўкi» атрымання прафесiйнай пенсii назапашаныя на яе сродкi будуць працаваць на фiнансавым рынку. А значыць, сама сума назапашванняў можа ўзрасцi, што, адпаведна, адаб’ецца i на памеры пенсii.

— Наколькi можна зразумець, прафесiйнае пенсiйнае страхаванне з’яўляецца адным з варыянтаў накаплення. Але не сакрэт: накапiць за год i за пяць гадоў можна абсалютна розныя сумы. I ў вынiку — мець абсалютна розныя пенсii. На ваш погляд, цi не акажуцца ў вынiку новаўвядзенняў у пройгрышы асобы, якiм да выхаду на датэрмiновую пенсiю ўжо засталося няшмат часу?

— Мяркуецца, што ўвядзенне нормаў закона стане паступовым. I, у прыватнасцi, прапануецца, што змяненнi ў поўнай меры будуць датычыцца толькi тых грамадзян, якiя змаглi сфармiраваць свае правы на датэрмiновыя пенсii па новай схеме цалкам. Словам, тут спатрэбiцца працяглы пераходны перыяд, падчас якога будуць выплачвацца i льготныя працоўныя, i прафесiйныя пенсii.

— Мiж тым, другi аргумент супраць прыняцця закона — рызыка таго, што «шкодныя» прадпрыемствы, каб не плацiць мэтавых узносаў, будуць усiмi магчымымi шляхамi абмяжоўваць саму колькасць «датэрмiноўшчыкаў». Наколькi верагодным падаецца менавiта такое развiццё падзей?

— Я не думаю, што з прыняццем закона наймальнiкi змогуць адшукаць нейкiя «дадатковыя пралазы». Паводле ўжо цяперашняга заканадаўства, датэрмiновыя пенсii прызначаюцца толькi тады, калi «шкоднасць» работы пацвярджаецца атэстацыяй працоўных месцаў. Адпаведна, скарацiць колькасць «датэрмiноўшчыкаў» можна i зараз. Але для гэтага неабходна адно — стварыць здаровыя ўмовы працы.

Гэта магчымасць застанецца адзiнай i ў будучым. I наймальнiку, якi лiчыць пэўнае працоўнае месца бясшкодным, давядзецца гэта даказаць. Прычым даказаць зноў-такi ў рамках атэстацыi камiсii з удзелам прафсаюзаў.

— I апошняе. Чым тлумачыцца сама неабходнасць новаўвядзенняў?

— Па сваёй сутнасцi любая пенсiя — гэта замена страчанага заробку. Таму аб’ектам асноўнага клопату для пенсiйнай сiстэмы з’яўляюцца тыя, хто ўжо не можа забяспечыць сябе самастойна. Менавiта такi абавязак дзяржавы ў забеспячэннi сацыяльнымi выплатамi ў выпадку непрацаздольнасцi вынiкае з Асноўнага Закона нашай краiны — Канстытуцыi. Мiж тым, магчымасць павелiчэння выплат такiм людзям шмат у чым стрымлiваецца цяперашнiм парадкам фiнансавання датэрмiновых пенсiй па ўмовах працы. Паўтаруся, што зараз датэрмiновыя пенсii выплачваюцца з агульнага «катла». Прычым памеры выдаткаў на аплату «пенсiйных iльгот» адсюль узрастаюць, да прыкладу, летась яны дасягнулi 260 млрд рублёў, цi звыш 120 млн долараў у эквiваленце. I можна сказаць, што па сутнасцi гэта тая сума, якую фактычна недаатрымалi пенсiянеры-няльготнiкi.

Да таго мы спадзяёмся, што ўвядзенне прафесiйнага пенсiйнага страхавання сапраўды «падштурхне» наймальнiкаў да пошуку варыянтаў паляпшэння ўмоў працы. I, да слова, адзначу, што пазiцыя ФПБ у гэтым пытаннi выклiкае неўразуменне. Асноўнай задачай дзейнасцi прафсаюзаў была i застаецца работа па паляпшэнню ўмоў працы работнiкаў. I iх процiдзеянне ўвядзенню рацыянальных нормаў, якiя б у тым лiку стымулявалi работнiкаў, занятых у шкодных умовах, сапраўды пакiдаць такую работу i выходзiць на пенсiю ў мэтах захавання свайго здароўя (а жадаючых працаваць — да пошуку iншых, больш бяспечных месцаў) падаецца проста неканструктыўным. Бо зразумела: змяненне дзеючага парадку павiнна адбiцца на працягласцi жыцця непасрэдна работнiкаў.