Мiкалай ФЯСЬКОЎ: «Тэст — самы непрадузяты экзаменатар»

Источник материала:

Здаецца, пасля таго, як быў адменены сумесны выпускны-ўступны iспыт па дзяржаўнай мове, страсцi вакол цэнтралiзаванага тэсцiравання пакрысе ўляглiся, бо адзнака, атрыманая на цэнтралiзаваным тэсцiраваннi, цяпер не можа сапсаваць выпускнiку школьны атэстат. А ў тым выпадку, калi выдатнiк не зможа «блiснуць» ведамi на ЦТ, заўсёды знойдзецца прычына-апраўданне. Напрыклад, можна спаслацца на тое, што ў тэсце былi пытаннi, якiя не ўваходзяць у школьную праграму, што з некаторымi заданнямi не могуць справiцца не толькi школьныя настаўнiкi, але i выкладчыкi ВНУ, што для якаснага выканання ўсiх заданняў многiм удзельнiкам тэсцiравання элементарна не хапае часу i гэтак далей.

— Вы зараз пералiчылi ўсе асноўныя абвiнавачаннi, якiя гучаць кожны год пасля абвяшчэння вынiкаў цэнтралiзаванага тэсцiравання, — паведамiў у гутарцы з журналiстам «Звязды» дырэктар Рэспублiканскага iнстытута кантролю ведаў Мiкалай Фяськоў. — Не сакрэт, што школьныя адзнакi далёка не заўсёды пацвярджаюцца на цэнтралiзаваным тэсцiраваннi, i гэта з’яўляецца цi не галоўным раздражняльным фактарам для яго ўдзельнiкаў. Па-першае, хачу заўважыць, што дзесяцiбальная сiстэма, якая прымяняецца ў школе, не можа быць такой жа аб’ектыўнай, як стобальная. У гэтым годзе ўжо 43 ВНУ будуць ажыццяўляць залiчэнне на падставе трох сертыфiкатаў цэнтралiзаванага тэсцiравання, а гэта значыць, па 100-бальнай шкале. Скажу таксама, што «дзевятка» па матэматыцы ў гiмназii цi лiцэi, i «дзевятка» ў сярэдняй школе — гэта розныя рэчы. Аналiз вынiкаў цэнтралiзаванага тэсцiравання за апошнiя гады дэманструе ўстойлiвую залежнасць асабiстых вынiкаў удзельнiкаў ЦТ ад тыпу навучальнай установы, якую скончыў абiтурыент. I, як правiла, першыя радкi ў рэйтынгу займаюць выпускнiкi гiмназiй i лiцэяў. А выпускнiкi iншых навучальных устаноў iм прайграюць i атрымлiваюць больш нiзкiя вынiкi нават пасля iнтэнсiўных заняткаў з рэпетытарамi. Па-трэцяе, мэта цэнтралiзаванага тэсцiравання — правесцi конкурсны адбор, размеркаваць прэтэндэнтаў па ўзроўню iх падрыхтоўкi i суаднесцi iх памiж сабой. Тэст, магчыма, i не ўнiверсальная, але найбольш аб’ектыўная i непрадузятая форма кантролю, якая дазваляе ацанiць рэальны ўзровень ведаў прэтэндэнтаў на студэнцкiя месцы i пабудаваць iх рэйтынг паспяховасцi. Я асабiста перакананы, што ў абiтурыента значна больш шанцаў праявiць сябе падчас выканання тэста, чым падчас здачы ўступнага экзамену ў традыцыйнай форме. Усё ж такi ў тэст па той жа матэматыцы ўключаны 25 заданняў рознай складанасцi (ад элементарных заданняў да пятага ўзроўню складанасцi), якiя дазваляюць адабраць таленавiтую моладзь для матэматычных факультэтаў унiверсiтэтаў. У тым выпадку, калi абiтурыент «не асiлiў» адно заданне, у яго заўсёды ёсць шанц «рэабiлiтавацца» на iншым.

— Але ж не ўсе абiтурыенты збiраюцца паступаць на факультэт прыкладной матэматыкi цi фiзмат, таксама як не ўсе паступаюць на фiлалагiчны факультэт, мiж iншым, тэсты — аднолькавыя для ўсiх...

— Час ад часу гучаць прапановы распрацаваць тэсты асобна для будучых iнжынераў i асобна — для гуманiтарыяў, таму што i першым, i другiм цяжка набраць на ЦТ максiмальныя балы. Але гэта i не трэба. Фiзiкi знаходзяцца ў аднолькавых умовах з фiзiкамi, а лiрыкi — з лiрыкамi. Складанасць тэставых заданняў нiяк не ўплывае на канчатковае месца таго цi iншага абiтурыента ў агульным рэйтынгу. Нас часта папракаюць у тым, што з дзесяткаў тысяч удзельнiкаў тэсцiравання максiмальныя 100 балаў набiраюць толькi адзiнкi. Выснова — тэсты празмерна складаныя i iх трэба спрашчаць. Катэгарычна не магу з гэтым пагадзiцца. З улiкам мiжнароднага вопыту тэсцiравання, вынiкi пераважнай колькасцi ўдзельнiкаў тэсцiравання павiнны быць у дыяпазоне ад 40 да 60 тэставых балаў. Толькi ў гэтым выпадку тэставы бал дазваляе ранжыраваць абiтурыентаў з улiкам рознага роду падрыхтоўкi. Сёння ж колькасць у Беларусi выпускнiкоў навучальных устаноў новага тыпу (гiмназiй, лiцэяў) i класаў з павышаным i паглыбленым вывучэннем прадметаў ужо фактычна перавышае бюджэтныя магчымасцi ВНУ. I як, цiкава, мы будзем iх ранжыраваць пасля спрашчэння тэстаў? Тым не менш амаль заўсёды знаходзяцца абiтурыенты, якiя атрымлiваюць на тэсцiраваннi 100 балаў. Прычым у нас былi ўжо два выпадкi, калi адзiн абiтурыент двойчы набiраў 100 балаў на цэнтралiзаваным тэсцiраваннi.

Рызыкну выказаць меркаванне, што нават пры ўмове спрашчэння тэстаў усё роўна 2/3 абiтурыентаў, якiя не змогуць стаць студэнтамi, звяжуць свае няўдачы з цэнтралiзаваным тэсцiраваннем i будуць крытыкаваць змест тэстаў. Увогуле не столькi форма iспытаў вызначае даступнасць вышэйшай адукацыi, колькi суадносiны жадаючых i магчымасцi навучальных устаноў забяспечыць iх бюджэтнымi месцамi. Значыць, пакрыўджаныя абавязкова будуць...

— Мiкалай Сцяпанавiч, а цi вядомыя вам прыклады таго, як не вельмi паспяховы (па школьных мерках) выпускнiк удала здаваў цэнтралiзаваныя тэставыя выпрабаваннi?

— Мiнулай восенню нам давялося разбiрацца са скаргай, з якой вынiкала, што адзiн абiтурыент, якi меў у школьным атэстаце «двойкi», падчас тэсцiравання атрымаў выдатныя адзнакi i паступiў у медыцынскую ВНУ. Высветлiлася, што абiтурыент Г. набраў на тэсцiраваннi па рускай мове 88 балаў, па хiмii — 84 i па бiялогi — 42 балы. Гэта i сапраўды вельмi добрыя вынiкi. А калi мы зазiрнулi ў школьны атэстат хлопца, то нашаму здзiўленню не было межаў. I справа нават не ў тым, што адзнакi па вынiках агульнаадукацыйнай падрыхтоўкi аказалiся значна нiжэйшыя, чым вынiкi, атрыманыя на цэнтралiзаваным тэсцiраваннi, хоць звычайна ўсё адбываецца наадварот — тэставыя балы, як правiла, нiжэйшыя за вынiковыя адзнакi за курс сярэдняй школы. Увогуле логiку ў школьнай атэстацыi выпускнiка мы так i не змаглi знайсцi. Судзiце лепш самi. Па хiмii, бiялогii i матэматыцы выпускнiк меў у атэстаце адзнаку «2». Па рускай i беларускай мовах — 3 балы, у той час як па англiйскай i французскай мовах — 7 i 6 балаў адпаведна. Няўжо англiйскую мову можна ведаць лепш, чым беларускую цi рускую? Аналагiчная сiтуацыя назiралася i з ацэнкай ведаў па рускай, французскай лiтаратурах i сусветнай мастацкай культуры. Па рускай лiтаратуры — 3 балы, па лiтаратуры Францыi — 7 балаў, па сусветнай мастацкай культуры — 1 бал. Як зразумець i растлумачыць, што вучань здольны засвоiць лiтаратуру Францыi «на прадуктыўным узроўнi», а сусветную мастацкую культуру засвоiў толькi на «ўзроўнi праяўлення намаганняў i матывацыi вучня»? Пры гэтым мы чулi ад настаўнiкаў, што юнак захапляўся паэзiяй i нават спрабаваў сябе ў лiтаратуры? Мы не сталi спяшацца з высновамi i вырашылi дачакацца вынiкаў першай зiмовай сесii. Па бiяарганiчнай хiмii бягучыя семестравыя адзнакi студэнта Г. былi «7», «8» i «9», а на экзамене ён атрымаў «сямёрку». Экзаменацыйная адзнака па агульнай хiмii — таксама «сямёрка». Высокiя бягучыя адзнакi ў хлопца i па медыцынскай бiялогii — «7», «8», «9» i «10». Пры гэтым вышэйшая адзнака «10» значна пераважае над астатнiмi. Для поўнай характарыстыкi паспяховасцi студэнта Г. адзначу, што i па французскай мове за першы семестр ён атрымаў 9 балаў. Такiм чынам студэнт Г. у час навучання ў ВНУ пацвердзiў адзнакi, атрыманыя на цэнтралiзаваным тэсцiраваннi, а не вынiковыя адзнакi за курс сярэдняй школы. Рызыкну выказаць меркаванне, што у дадзеным выпадку школьныя адзнакi выступалi не ў якасцi ацэнкi ведаў вучня, а, хутчэй, у якасцi ацэнкi паводзiнаў незалежнага i прынцыповага юнака. У школе даволi часта прысутнiчае суб’ектыўны фактар: многае залежыць ад асобы настаўнiка, яго патрабавальнасцi, наладжаных кантактаў з тым цi iншым вучнем, асабiстых сiмпатый i антыпатый. А тэст — самы непрадузяты экзаменатар.

— Мiкалай Сцяпанавiч, а цi можа абiтурыент абскардзiць вынiкi цэнтралiзаванага тэст-экзамену?

— Працэдура апеляцыi ў нас не прадугледжана. Дакладней, яна ў нас не такая, як на традыцыйным экзамене. Абiтурыент мае права ў працэсе тэсцiравання заявiць, што нейкае заданне, паводле яго меркавання, складзена некарэктна, у iм утрымлiваецца памылка цi не прыведзена правiльных адказаў. Аб гэтым ён павiнен паведамiць адказнаму арганiзатару ў аўдыторыi. Усе прэтэнзii заносяцца ў спецыяльны пратакол. Кожная заўвага затым правяраецца, i калi раптам пацвердзiцца яе справядлiвасць, то ўсiм удзельнiкам тэсцiравання гэта заданне будзе залiчана як правiльна выкананае. А вось падаць апеляцыю постфактум — нельга, iнакш для ўсiх незадаволеных вынiкамi тэставых выпрабаванняў давялося б праводзiць яшчэ адно маштабнае тэсцiраванне.

— I напрыканцы, калi ласка, некалькi слушных парад, якiя дапамогуць абiтурыентам паспяхова справiцца з будучымi выпрабаваннямi.

— Час — самая галоўная каштоўнасць для тэсцiруемага, таму вельмi важна яго правiльна размеркаваць. У спешцы можна дапусцiць прыкрую памылку, калi не дачытаць умовы задання да канца, а арыентавацца толькi па першых словах. Абiтурыенты дапускаюць адны i тыя ж памылкi з году ў год. Разам з тым, калi заданне акажацца не зусiм для вас зразумелым, варта зазiрнуць у прапанаваныя варыянты адказаў — магчыма, iх змест дапаможа зразумець, што ад вас чакаюць стваральнiкi тэста. Недастаткова пры падрыхтоўцы да тэсцiравання проста сiстэматычна паўтараць пройдзены матэрыял. Трэба яшчэ i вучыцца прымяняць свае веды ў нестандартных сiтуацыях. Тэст правярае здольнасць абiтурыента арганiзаваць работу ў стрэсавай сiтуацыi, хуткасць i мабiльнасць мыслення, уменне засяродзiць увагу на найбольш важных рэчах, уменне абстрагавацца. Жыццё, на самай справе, тэсцiруе нас кожную хвiлiну, значыць, вучыцеся прымаць хуткiя рашэннi. Я жадаю ўсiм маладым людзям, якія мараць стаць студэнтамi, удачы i веры ў свае сiлы...

Гутарку вяла Надзея НIКАЛАЕВА.