Млын

Источник материала:

Млын — гаспадарчая пабудова для малацьбы зерня. Калі ў працэсе выкарыстоўвалi сiлу паветра — гэта быў ветраны млын, калi напругу вады — вадзяны млын. У культуры шматлiкiх народаў, у тым лiку i славян, млын стаў сiмвалам лёсу i боскага пакарання. Нездарма ўзнiклi такiя выразы, як "жернова судьбы" (рус.), "усё пройдзе, усё перамелецца". А "млын" жыцця "дробнiць" зерне дабрынi i зла, ураўнаважваючы падзеi лёсу. 

* У народнай свядомасцi млын заўсёды лiчыўся месцам "нячыстым", з якiм звязвалi цэлы шэраг павер’яў. Верылi, што ўдзень на млыне мелюць муку людзi, а ўначы — чэрцi.

* Гаварылi, што побач з млынам заўсёды знаходзяцца вадзянiкi або чэрцi, а млынара на працягу ўсяго яго жыцця ў народным асяроддзi папракалi тым, што ён наведваецца ў госцi да нячыстай сiлы i карыстаецца яе павагай i дапамогай. У казках менавiта чорт працуе на млынара. І сёння ад людзей можна пачуць: "Чортавы млын", якi стаў ужо ўстойлiвым выразам.

* Паўсюдна лiчылася: каб млын спраўна працаваў, млынар павiнен быў перыядычна прыносiць нячыстай сiле, якая знаходзiлася (жыла) побач, ахвяраваннi: лусту хлеба, зерне цi муку, парсюка, шмат сала, а ў святы — гуску, куру, гарэлку.

* Ахвяраванне неабходна было прынесцi i перад тым, як пачыналi будаўнiцтва новага млына. Для гэтага млынар павiнен быў патапiць жывую курыцу ў рацэ. Калi млынар не рабiў гэтага, то лiчылася, што вада зацягне яго самога. Лiчылася, што "з кожнага новага млына вадзянiк ахвяру возьме", г.зн. патопiць чалавека.

* Згодна з народнымi павер’ямi, у даўнiя часы ахвярай для вадзянiка былi людзi, часцей за ўсё — сiроты. Неаднаразова млынара абвiнавачвалi ў забойстве. Быццам бы млынар запрашаў выпадковых вандроўнiкаў на млын, абяцаў смачны пачастунак, а ўначы кiдаў ахвяру ў ваду. Таму на млын нiколi не ездзiлi ўначы, а калi ехалi, то абавязкова адразу па некалькi чалавек або сям’яў з вёскi.

* Для таго, каб задобрыць нячыстую сiлу, пад парог млына закопвалi кошку, сабаку, пеўня, варону (абавязкова чорнай масцi).

* На млыне забаранялася моцна гаварыць, сварыцца, што-небудзь браць без дамовы з млынаром (красцi). Верылi, што такiя дзеяннi выклiкаюць шмат праблем, у першую чаргу ў хаце з’явяцца пацукі i "з’ядуць", папсуюць усю гаспадарку.

* Там, дзе калiсьцi быў млын, нiколi не будавалi хату. Лiчылi, што ў такой хаце нiколi не будзе весцiся "дабро".

Аксана Катовiч, Янка Крук.