Рэктар БДУ Сяргей Абламейка: Кiраўнiк класiчнага ўнiверсiтэта павiнен быць не толькi адмiнiстратарам

Источник материала:

— Як выбiралi прафесiю?

— Не, ён закончыў Горацкую сельгасакадэмiю. Iнжынер-землеўпарадчык. Мацi, дарэчы, таксама закончыла гэту акадэмiю — яна аграном, працавала начальнiкам насеннай iнспекцыi. Воранаўская раённая iнтэлiгенцыя...

У 8-м класе я паступiў у завочную фiзiка-тэхнiчную школу пры Маскоўскiм фiзiка-тэхнiчным iнстытуце (МФТI). Адвучыўся, закончыў гэтую вельмi прэстыжную школу i атрымаў запрашэнне з Масквы паступаць у МФТI, але...

— Мабыць, i так можна сказаць. Насамрэч бацькi хацелi, каб я паступаў у Гродна. Разумееце, у сям’i трое дзяцей, я першынец. А ехаць у Маскву — гэта i грошы немалыя, i пэўная рызыка (хоць там экзамены былi ў лiпенi, а ў беларускiх ВНУ ў жнiўнi): а раптам i там не паступiш, i тут спознiшся...

Бацькi пераконвалi: лепш за ўсё — Гродзенскi педiнстытут. Прывезлi мяне ў Гродна, я пачаў хадзiць на 2-тыднёвыя падрыхтоўчыя курсы. Бачу: узровень падрыхтоўкi не вельмi высокi (у той час быў; на сёння Гродзенскi ўнiверсiтэт — моцная ВНУ), дый адны дзяўчаты... Праз пару дзён патэлефанаваў мацi: паеду ў БДУ. Ледзь угаварыў пагадзiцца з гэтым выбарам — а бацька ўвогуле месяц са мной не размаўляў, толькi потым адышоў... На ўступных экзаменах набраў 24 балы з 25 магчымых.

— I на першым курсе, калi жыў у сваякоў, вучыўся на адны "пяцёркi". Потым перасялiўся ў iнтэрнат — пачалi з’яўляцца i "чацвёркi". Вясёлае, цiкавае iнтэрнацкае жыццё. Мы i вучылiся, i ўсё iншае было: i дзяўчаты, i спорт, i песнi пад гiтару...

— Ужо ў школе ў мяне быў першы (дарослы) разрад па шахматах. Плюс другi разрад па настольным тэнiсе, па хакеi, футболе.

— На 5-м курсе я ўжо працаваў на паўстаўкi ў Iнстытуце кiбернетыкi.

Паколькi "чырвонага" дыплома не было, у аспiрантуру паступiў, адпрацаваўшы два гады... Абаранiў кандыдацкую дысертацыю ў 1984-м. У 30 гадоў прызначылi загадчыкам лабараторыi — для Акадэмii гэта вельмi рана. Мы працавалi над важнай тэматыкай — картаграфiчныя i iншыя iнфармацыйныя сiстэмы распазнавання картаў, стварэнне лiчбавых картаў i г.д. Работа была плённай, iшлi аператыўныя ўкараненнi нашых распрацовак на прадпрыемствах народнай гаспадаркi i ваенна-абароннага комплексу.

Я працаваў з велiзарным задавальненнем, на рабоце прападаў дзень i ноч. Паспеў i ажанiцца, у 1980 годзе нарадзiўся сын, у 1986 — дачка. Жонка ўсё цягнула на сабе... Доктарскую дысертацыю абаранiў у 1990 годзе.

Таксама было няпроста: малады, 34 гады. Абараняўся ў Iнстытуце кiбернетыкi Украiнскай Акадэмii навук, паколькi дысертацыя была па сакрэтнай тэматыцы, а ў Беларусi не было закрытага савета па гэтым накiрунку.

— Перш за ўсё — развiццё iнфармацыйных тэхналогiй i сiстэм, распрацоўка метадаў i сродкаў мадэлявання працэсаў праектавання, планавання, кiравання сiстэм, стварэнне новых iнфармацыйных i тэлекамунiкацыйных тэхналогiй, праграмна-тэхнiчных комплексаў i сiстэм. Сярод найбольш значных праектаў — стварэнне Беларускай касмiчнай сiстэмы дыстанцыйнага зандзiравання Зямлi, стварэнне сiстэмы электроннага дэкларавання для Дзяржаўнага мытнага камiтэта, стварэнне пакалення персанальных кластэраў i суперкамп’ютараў СКIФ раду 3 i 4, iншыя.

* * *

— Напэўна, не.

Цяпер стала больш складана абаранiцца. ВАК выставiў шмат патрабаванняў адносна апублiкаваных навуковых артыкулаў, манаграфiй i г.д.

На маю думку, яны крыху "переборщили". Я неаднаразова гаварыў пра гэта i старшынi ВАКа: трэба падыходзiць да гэтых пытанняў больш спакойна. Здаецца, у нас, матэматыкаў-iнфарматыкаў, больш-менш вызначана. А як скардзяцца ўсе гуманiтарыi — гэта ж проста жах.

Цяпер у 34—38 гадоў абаранiць доктарскую дысертацыю ў прынцыпе немагчыма. Паспрабуй выканаць усе патрабаваннi!..

У мяне была манаграфiя, публiкацыi, але тым не менш вырашалася важная праблема — i менавiта гэта было галоўным i вызначальным.

— У прынцыпе, ВАК змагаецца за якасць дысертацый, i гэта правiльна. Аднак тут назiраецца пэўны перабор. I маладыя людзi не хочуць iсцi ў аспiрантуру, не хочуць працаваць над дысертацыямi. Увогуле ў навуку моладзь неахвотна iдзе: зарплаты невысокiя, абаранiцца цяжка... I тэндэнцыя ў краiне наступная: недабор у магiстратуру, у аспiрантуру — па ўсёй краiне.

А што гэта азначае? Праз 3 гады абарон дысертацый будзе яшчэ менш, а праз 10 гадоў у нас можа не быць нi кандыдатаў, нi дактароў навук. Гэта дрэнна: навуковая будучыня краiны — пад вялiкiм пытаннем.

— Сярэднi ўзрост прафесараў — за 60, дацэнтаў — за 55.

Выяўляецца моцны правал 1990-х гадоў, калi таленавiтыя людзi iшлi не ў навуку, а ў бiзнэс.

— Калi шчыра — шкада. Бо ў iнстытут прыйшоў стажорам i дайшоў да генеральнага дырэктара, абсалютна ўсе прыступкi. Але, з iншага боку, — гэта дыялектыка жыцця. Калi мне прапанавалi ўзначалiць БДУ, шмат думаў. Яшчэ ёсць сiлы, узрост дазваляе паспрабаваць штосьцi новае.

Тым больш, БДУ для мяне — alma-mater, родны дом, дзе ўзрос, адкуль выйшаў у жыццё. Час аддаваць даўгi.

— Безумоўна... БДУ — вялiкая арганiзацыя, якiх мала ў краiне. Каля 25 тысяч студэнтаў, 5 тысяч супрацоўнiкаў...

— Таму i задач перад БДУ пастаўлена нямала: узмацняць навуку, якасць адукацыi, выхоўваць, зарабляць грошы — каб будаваць, рамантаваць... Але, як кажуць, вочы баяцца, а рукi робяць. Надзвычай важна развiваць i мiжнароднае супрацоўнiцтва, мiжнародныя праекты.

— Так. У iнстытуце ў нас была каманда равеснiкаў: свабодна спрачалiся, дыскутавалi — гэта ўсё арганiчна i нармальна. Калi прыходзiць новы кiраўнiк, крыху iншая сiтуацыя, тым больш што БДУ — арганiзацыя вялiкая. Тым не менш усё абмяркоўваецца, супрацоўнiкi выказваюць свой пункт погляду. Дый я не патрабую чагосьцi "з металам у голасе"...

* * *

— Я не прыхiльнiк штосьцi руйнаваць, ламаць. Усё павiнна рухацца эвалюцыйна. Васiль Iванавiч Стражаў, мой папярэднiк, — вельмi вопытны кiраўнiк, БДУ не спыняў развiццё. Разам з тым штосьцi абавязкова трэба ўзмацнiць — гэта дыялектыка. Я сустракаўся са студэнтамi, з супрацоўнiкамi ўсiх факультэтаў. Шмат пачуў крытыкi адносна рэйтынгавай сiстэмы. Варта яе змякчыць, узяць з яе самае лепшае...

— Цалкам згодны: гэту сiтуацыю трэба "разрульваць". Пасля армii прыходзяць талковыя хлопцы — яны ўжо самастойныя, дарослыя. Думаю, будзе лагiчна, калi БДУ выступiць з адпаведнай iнiцыятывай. Гэта пытанне абмяркуем на рэктараце. Мiнiстэрства адукацыi, мяркую, нас падтрымае.

* * *

— Руская, беларуская — родныя мовы. Англiйскую ведаю дасканала. Няблага валодаю iтальянскай i польскай.

— Жыццё прымусiла.

— Яна закончыла полiтэхнiчны iнстытут, фiзiка-энергетычны факультэт. Мы пазнаёмiлiся ў Iнстытуце кiбернетыкi. У пачатку 1990-х, калi пачалiся суцэльныя скарачэннi, яна страцiла працу. Працавала ў школе (выдатна ведае англiйскую мову). Цяпер вярнулася ў Акадэмiю навук.

Дачка ў мiнулым годзе скончыла юрфак БДУ. Сын — выпускнiк унiверсiтэта iнфарматыкi i радыёэлектронiкi.

— Толькi вось у навуку iсцi не захацеў. Ён сiстэмны адмiнiстратар, працуе ў разлiковым цэнтры Нацыянальнага банка, яму падабаецца. Майму ўнуку ўжо амаль тры гады — цудоўны хлопчык!

— З тых, якiя прачытаў у апошнi час, — "Тэрыторыя душы" Наталлi Батраковай.

— Нейкую адну песню вызначыць немагчыма. Мне падабаецца iтальянская музыка. Наогул люблю гэту краiну, шмат разоў там бываў, мову вучыў.

— Дранiкi i мачанка з блiнамi. Гэта самае смачнае!

— Скажу так: чалавек, якi веруе ў дабро, ва ўсё лепшае, светлае. Па нядзелях у царкву я не хаджу — але ў царкве бываю. Стаўлю свечкi. Абавязкова — за спачын бацькi, ён ужо пайшоў з жыцця...

— Здрада... I ўсё ж пытанне гэта досыць складанае, фiласофскае: ты можаш лiчыць пэўны ўчынак здрадай, а iншы чалавек — не... З узростам становiшся больш мудрым. Калi большая частка жыцця пройдзена, можна ўжо многае дараваць — i даруеш... Рады, што ў маiм жыццi ўдараў у спiну не было.