А ў вас ёсць «Параноя»?

Источник материала:

Віктар Марціновіч: Пачуцці зблытаныя. Я быў ад'ездзе, у Эстоніі, калі пачуў пра забарону: і там гэтая навіна проста не пасавала да стылістыкі тамтэйшай прасторы, што атачала мяне. Потым галоўным пачуццём зрабілася адчуванне страшэннай супярэчнасці: з аднаго боку, кнігу, вядома, забараняць няма за што. Але з іншага боку, яе не маглі не забараніць. Проста выходзячы з логікі сістэмы. Аднак, абдумваючы наперад пра лёс кнігі, я і выходзіў з таго, што «Параною» забароняць. Забароняць проста таму, што тэкст, дзе на адной старонцы могуць сустрэцца словы «дзяржбяспека», «праслухоўка», «страх» ды «ён» — не могуць не забараніць. І вось, калі раман трапіў пад забарону, усё быццам бы стала на свае месцы. Ведаеце, калі пагартаць тэкст — у словаў, здаецца, з'явіліся новыя сэнсы. Таму мне далі пашану: быць забароненым пісьменнікам у Беларусі 2009 года.

«НН»: Дык пра што «Параноя»?

ВМ: Пра каханне ва ўмовах дыктатуры. Галоўны герой сустракае казачную прынцэсу з процьмай грошай, аўто і кватэрай, якая часам дэманструе якісьці непадумны, амаль бязмежны, узровень усёдазволенасці. Дзяўчо выяўляецца каханкай кіраўніка дзяржавы. Галоўны герой і каханка кіраўніка дзяржавы ствараюць гняздзечка на заарандаванай кватэры ў Заводскім раёне, наіўна мяркуючы, што яны ўцяклі ад усяго свету. Але насамрэч усе іх пешчы і любошчы дэталёва занатоўваюцца праслухоўкай. Разгортваецца асабістая драма, напісаная мовай пратаколаў гэбэ.

«НН»:Персанажы і месцы дзеяння рамана прыдуманыя? Ці Вы прыдумалі краіну, якую выявілі ў рамане, ці яна — нешта ўцелаўлёнае?

ВМ:Немагчыма напісаць раман, не прыдумаўшы краіну нанава. У маім рамане Мінск — пазнавальны, але вядома гэта мой уяўлены Мінск, Мінск маёй фантазіі.

«НН»: Мінск — гэта…

ВМ: ..горад-фантазм, горад, дасканала створаны пад картэжы. Горад, па якім, як ракавыя пухліны, раскіданыя месцы пазбаўлення волі і месцы, што папярэднічаюць пазбаўленню волі. Горад, у якім увесь час цёмна (вельмі дарэчы, што раман выйшаў і пачаў чытацца-абмярковацца менавіта цяпер, у лістападзе). Горад шалёна прыгожага зімняга неба, замёрзлых калюг і заржэлага савецкага постканструктывізму. Горад, у якім можна пачуць водгулле выкананага Мураўёвым у Філармоніі фортэпіяннага канцэрта Моцарта. Горад, дзе ў зробленым з цэлафана бары «Духмяны» п'юць піва пярэваратні і тролі. Гэта газета «СБ», што апісвае адпачынак працаўнікоў МГБ, ажно хочацца іх любіць з усяе змогі, якая толькі ёсць.

«НН»: Але дайце чытачу надзею, у канцы рамана ўсё сканчаецца дабром, каханне перамагае праслухоўку?

ВМ: Як на мяне — у рамане ўсё заканчваецца добра. Трыма абзацамі раней — і кончылася б кепска. Але канец шчаслівы. Не, вядома, каханне не перамагае праслухоўку — проста таму, што каханне не можа нідзе і ніколі што-кольвек перамагчы. Каханне — кволае пачуццё, яно робіць чалавека лепшым, дабрэйшым, чым ён ёсць, але каханне складае рукі, там дзе ў цела ўбіваецца сталь. Каханне — не пра перамогу. Каханне заўсёды — пра трохі сумную, але слодычную паразу.

«НН«: Усе ведаюць белгазетаўскага Марціновіча: ён рэспектабельны, іранічна-цынічны. Калі і кажа, што ўсё будзе кепска, дык робіць тое з прафесійнай усмешкай чэшырскага ката. А тут — беллітаўскі Марціновіч — з чорнай паранояй замест сцяга? Як жа гэта спалучылася?

ВМ: У жыцці любога коміка раней ці пазней наступае момант, калі хочацца сесці, выдахнуць і сказаць: ну, халера, усё: не смешна. Паглядзіце, што здарылася з Зошчанкам. Пісаў свае жарцікі і кепікі і потым. на пэўным этапе, яго «накрыла». Проста сякая-такая колькасць словаў не маглі складвацца ў белгазетаўскую рубрыку «Хорошие новости». Да прыкладу, склалася нешта надзвычай лірычнае і вельмі балеснае. Яно назапашвалася, і вось — вылілася. У гэтым дарэчы, прычына, па якой я пішу прозу, калі мне тужліва. Бо ў газеце ёсць процьма рэчаў, (пра) якія я магу напісаць, калі мне вясёла.

«НН»: На якую публіку разлічвае беларус, які піша па-расейску, але пра Беларусь?

ВМ: Насамрэч я вельмі выразна разумею, што, вось, трэба пісаць па-беларуску, каб быць паўнавартасным беларускім пісьменнікам, і я ад уласнага комплексу непаўнартаснасці, недабеларускасці не пазбудуся, проста — проста таму, што я — як бы ні намагаўся — ніколі не напішу па-беларуску так, як магу цяпер пісаць па-расійску. Што зробіш: я і мае героі жывуць тут, і не хочуць нікуды эміграваць?

«НН»: У сувязі з забаронай, што будзеце рабіць далей з кнігай?

ВМ: Разумееце, рэч у тым, што нічога ўжо зрабіць з кнігай я не магу. Яна жыве сваім жыццём, як любы вялікі аб'ёмам тэкст. Ведаю, што рэакцыяй на забарону тэксту стала тое, што раман нехта адсканаваў і выклаў у сеціўных бібліятэках. Што будзе далей залежыць ад процьмы фактараў, уключаючы цэны на расійскі газ. Мая мара — каб мая кніга змяніла нешта ў чытачах і — хто ведае — у гэтай рэчаіснасці, з якой яна перагукаецца. Каб у выніку гэтых «перагуканняў» зрабілася менш і тэкст застаўся ілюстрацыяй змрачнаватых часоў, у якіх мы жылі ды з якіх ужо выйшлі.

Самыя цікавыя ўрыўкі з рамана "Параноя" вы можаце прачытаць на сайце "Народнай Волі".