"Не знайсці мацней саюза:Дзе мастак, там недзе і муза..."

Источник материала:

...Мо, прыдумка, а мо і праўда было. Бацька з дарослым сынам у дарогу сабраліся — загадзя білеты купілі, паклажу узялі, на вакзал прыехалі, нават на платформу прыйшлі (ці прыбеглі?..). А цягнік — галоўнае, перад саменькім носам у іх! — дзверы зачыніў і... паехаў. "Пасажырам" мову адняло! У абодвух рукі апусціліся (чамаданы — адпаведна — вобзем)...

Першым да памяці бацька неяк дайшоў: руку адвёў і сыну ў вуха як дасць! Той аж пахіснуўся! Пытае:

— Тата, за што?.. Чаму?

Той у адказ:

— А што рабіць мне?! Што рабіць, га?!

Згадзіцеся: складанае пытанне! І адказаў на яго ну вельмі часта нямашака. Прычым не толькі ў нейкіх экстрэмальных сітуацыях. Нават падумаўшы. Ну напрыклад: надрукавалі мы чарговы конкурсны здымак, папрасілі чытачоў прыдумаць подпіс. А тут жнівеньская спёка. Аж асфальт стаў плавіцца, не тое што мазгі... Не да вершаў людзям! У выніку — замест соцень варыянтаў (як заўсёды было) у рэдакцыю дзясяткі прыйшлі. І "што рабіць", як той казаў? "Аглядаць"? Як быццам, не варта, бо няма чаго, лічы. А не аглядаць — нельга: людзі ж пісалі, стараліся. Таму...

І зноў жа байка ў тэму. Мужык адзін хваробу нажыў — ні самому паглядзець, ні другім паказаць (гемарой называецца). Дзень з ім прамучыўся, два, тры... Не праходзіць сам па сабе! Падаўся ратунку шукаць. А ў аптэцы, як вядома, жанчыны за прылаўкам стаяць. Не будзеш жа ім пра свой... Пра сваю хваробу расказваць. Выгляд зрабіў, што гэта ён некаму лекі бярэ: у кішэню заціснуў і ходу — як прымаць, не спытаўся. Рашыў: па адной пілюлі тры разы ў дзень. Як большасць...

Але ж яму ну вельмі кепска было! Таму ён па тры прымаў, каб хутчэй спрацавала...

Марна...

Зноў у аптэку падаўся: той самай кабеце пустую ўпакоўку ад свечак паказаў, — папрасіў, каб такую ж поўную дала. Яна тут жа, ад слова! Хоць і здзівілася... А назаўтра той самы хворы зноўку ідзе. І па тыя ж лекі... Ну кабета і не стрымалася, пытае:

— Вы ясце іх, ці што?!

Мужык таксама не стрымаўся (ведама, хворы), кажа:

— Не, я іх у з... засоўваю!

...Пасмяяліся? То цяпер пагодзіцеся: няма горш, як не ведаеш і "што рабіць", і як...

Горш за тое — не думаеш, не пытаешся! Ну вось глянуў на конкурсны здымак спадар Гарачоў з вёскі Даўнары Іўеўскага раёна і чамусьці вырашыў, што на ім — нейкі рынак. Тады цалкам лагічна было б меркаваць:

<І>Адпачыць прылегла Маня,

Спіць і сніць пры гэтым

Падвясныя сталяванні

І еўрапакеты...

Трэба сказаць, для восені актуальныя сны ў жанчыны. Бо гэта ж задавальненне якое, калі ў хаце не толькі прыгожа, але і цёпла!

Адно — не таннае. Задавальненне. Гэта вам кожны скажа, хто рамонтам займаўся — столі мяняў, вокны, падлогі, дзверы... Адкуль радкі спадара Гаўрыша з Пастаўшчыны:

Змаглася муза мастака:

А грошай — не чакаецца...

Вунь жонка Колькі-маляра

У золаце купаецца.

Ад гэтага відовішча ды жанчына, згадзіцеся, можна і не заснуць, бо з пэндзлем жа і адзін, і другі, а вынікі розныя. Горш за тое, як прызнае Сцяпан Паўлавіч Нефідовіч з в. Любань Лунінецкага раёна, сумныя:

Гляджу на здымак гэты

І думаю:

цяпер паэты

Ды мастакі зусім не ў модзе

(У нашым споеным народзе)...

А заспяваеш пад фанеру, —

То грошай возьмеш да халеры.

Вядомасці, зазначым, таксама. Бо прозвішчы тых, хто песні выконвае (нават "фанершчыкаў") на радыё ды тэлебачанні гучаць, прозвішчы ж аўтараў слоў і музыкі — амаль што не. Чаму? Версія адказу (а заадно і подпісу да здымка) у спадара Гарачова:

Дзяцінства праляцела

і юнацтва,

Цяпер во старасць

да зямліцы гне...

А да вяршынь

высокага мастацтва

Магчыма дасягнуць

хіба што ў сне.

Большасці людзей. Але ж ёсць адзінкі — пісьменнікі, паэты, кампазітары, мастакі, якія насамрэч дасягаюць! І радасць працы, Кузьма Чорны пісаў, патрабуе, каб усё, што добра зроблена, было заўважана і адзначана.

Але ж нам гэта не дужа ўласціва (мо таму, што талентаў зашмат?). Сведчаннем таму, як ні крыўдна, і наша, конкурсная пошта — ліст з той жа вёскі Даўнары:

Мастакоў мясцовых хеўра

Прадае свае шэдэўры.

Ды адзінай пакупніцы

Ля іх твораў добра... спіцца,

Бо карцін тых — нібы сена!

Значыць, потым скінуць цэны.

Пра іх жа, тыя цэны прозай расказала спадарыня Чыгрынава з вёскі Забалацце Вілейскага раёна: у сталіцу неяк ездзіла — па тэатрах пахадзіла, па музеях. У мастацкі салон завітала. Прыгожыя карціны там! Шмат! Але ж і кошты... А на вуліцы, бачыць, маладыя мастакі стаяць са сваімі творамі. Ёй пейзаж адзін спадабаўся. Спытала: "Пачым?" "Сорак...", — кажа хлапец. Яна па кашалёк — тут жа... "...Тысяч", — ён дадае. Карацей — не адбылася пакупка. Адкуль — парада (пакупнікам):

Мо спяшацца і не варта

Да далёкага Манмартра...

Зазірні спачатку, дружа

Да Палаца прафсаюзаў.

Там і цяпер (не тое, што тады) за гэтыя тысячы ўжо можна нешта купіць, — з веданнем справы піша Любоў Міхайлаўна.

А паглядзець на творы мастацтва ды асалоду атрымаць дык і наогул можна задарма. Як і... паспаць:

Нехта ходзіць любавацца,

Нехта ходзіць таргавацца,

Ну а нехта — адпачыць:

Дзякуй, хлопча, за карціну,

Не "спячэ" кабета спіну.

Можа, значыць, "адарвацца". Тым больш, калі для гэтага ўсе падставы ёсць, як лічыць спадарыня Пажога з Глыбоччыны:

Ах, кірмашовы вернісаж!

Там нацюрморт,

а там пейзаж!

...А тут, без абутку,

Гандлярка ляжыць:

Падаткі заплачаны, —

Соладка спіць.

І, заўважым, не апошняе аддала: нераспранутая, туфлікі побач...

Гэтак жа спакойна і соладка можна спаць яшчэ ў адным выпадку. Пра яго піша спадарыня Аляхновіч са Слуцка:

Баба гэтыя карціны (і зірніце, колькі! — Аўт.)

Прыцягнула з Украіны...

Зараз сілы набярэцца

І назад туды папрэцца.

"А што рабіць?! Што рабіць?", як той з вакзала казаў, калі ва Украіне і насамрэч шмат што танней. І можна паехаць, купіць, прывезці. Потым прадаць, зноў паехаць (спецыяльныя сумкі з'явіліся)... Хоць гэта і вельмі цяжка! Таму так дарэчы тут будзе... калыханка, якую склаў для пчолак-"чаўночніц" спадар Гарачоў:

Спі, мая куніца,

Спі, мая вавёрка,

Хай табе прысніцца

Пальма-дэ-Маёрка,

Ранішняя зорка,

Рыа, Каны, Ніца...

Спі, мая вавёрка,

Спі, мая куніца.

А між іншым, тую Пальму..., зорку, Ніцу і не ў сне было б добра ўбачыць!..

Аднак гэта, як многія кажуць, не з нашым шчасцем. Што з нашым? Як ні крыўдна — байка (ці ўсё ж праўда?) з канверта. Збіраюцца, значыць, мастакі на прыроду — пейзажы пісаць. Старэйшы пытаецца:

— Мальберты ўзялі?

— Узялі.

— А пэндзлі?

— Таксама...

— І палітру?

— Не, па літру, падумалі, мала будзе. Узялі па два...

Адкуль — спадар Гарачоў, вуснамі гандляра:

Нехта — дурань,

нехта — хітры,

Побач — воля і турма...

Ёсць палітра, ёсць паўлітра,

Ды натуршчыцы няма!

Што нелагічна, бо павінна быць... І недзе побач! Гэта спадарыня Тарасік з Мінска дакладна ведае:

Не знайсці мацней саюза:

Дзе мастак, там недзе й Муза

Яму думкі навявае...

А "навёўшы", — спачывае.

І ўжо тады, на думку Галіны Іванаўны Галаўко з мястэчка Калодзішчы Мінскага раёна часу губляць не трэба:

Мастак не спіць,

ён стаіць, мяркуе,

Як здзейсніць новы

хітры манеўр:

Прадаць партрэт,

пакуль спіць натура,

Затым падбіць...

На новы шэдэўр.

Удасца гэта ці не — залежыць ад Музы ("Так вядзецца праз вякі:

Музы там, дзе мастакі" А. Няхай, г. Мінск). Але ж калі яна такая, як піша спадар Ліпень з Іўеўшчыны, то лепш не будзіць. І не чакаць, пакуль прачнецца. Бо... рызыкоўна:

Гэта "мілая" жанчына

Спіць не тварам да сцяны.

Таму міма — лепей з дрынам,

Калі до́́рагі штаны.

Але ж на гэтай, крыўднай (прынамсі, для жанчын), ноце завяршаць чарговы агляд не хацелася б. Таму — дыялог:

Бог вярхоўны — богу Сонца:

— Не патрэбна, каб бясконца

Ты вадой Еўропу мыў...

Лепш спыніўся б, падсушыў...

Ды апошні знаў нямала:

Што Еўропа — да Урала.

Вось таму ад спёкі й млее

Беларусь з сястрой Расеяй.

Гэтыя радкі ў спякотным жніўні напісаў Мікалай Старых з Гомеля, напісаў да здымка, які гэтую млявасць, на яго думку, якраз і паказваў.

Яшчэ адно меркаванне ў Зоі Пятроўны Янучок з в. Нагорнае Клецкага раёна:

Цяпер фірмы дужа ў модзе

Пад назовам —

"Сем дзён свят"

Яе кадры на ўваходзе

Ноч працуюць, а днём "спят".

Загадкавыя, трэба сказаць, фірмы: і назва шмат чаго вартая, і што робяць (а тым болей ноччу) не зразумець... Але ж няма нічога тайнага, што не стала б яўным. Хоць некалі...

Так, пераможцам нашага конкурсу на папярэднім этапе, па меркаванні вялікага чытацкага журы, сталі спадары Гарачоў, Гаўрыш і сужэнцы Астроўскія з Мінска, спадарыні Кусянкова з Рагачоўшчыны і Пажога з Глыбоччыны. З чым пагадзілася і журы рэдакцыйнае. Таму прыз у выглядзе падпіскі на дарагую сэрцам газету накіроўваецца ў вёску Абруб.

Хочаце, каб да вас? Тады, калі ласка, пішыце. Коратка (не больш за 8 радкоў) і дасціпна.

Здымак дадаецца.

Валянціна Доўнар.

Фота Анатоля Клешчука.