В советские времена главный государственный праздник отмечали два дня - 7 и 8 ноября. А затем инструктор отдела пропаганды ЦК КПБ с облегчением переворачивал листок календаря: слава Богу, что "отбили" октябрьскую кампанию и можно до очередного "летия" забыть о революционной истории.
Применительно к БССР такое было неправильным. Самые интересные события начали происходить в Беларуси лишь несколько дней спустя после Октябрьского переворота в Петрограде.
Раскачавшись, газета "" в № 28 за 8 ноября (21 ноября по новому стилю) выдала на первой странице некий политический анализ (язык оригинала):
Паўстанне i нашыя заданнi
Карыстаючы з агульнадзяржаўнаго безладзя i жаданьня у салдатаў нiадкладнаго мiру, "большэвiкi" распачалi ў Петраградзi паўстанне, арыштавалi Часовы Урад i забралi ўласьць ў свае рукi. Яшчэ змаганне за ўладарство ў дзяржавi нi скончано, - па гарадох iдуць бойкi, льецца кроў, руйнуюцца гiстарычныя помнiкi i культурныя здабыткi i трудна праве ўпэўнiцца, чым гэта скончыцца, але адно ясно, што нi "большэвiкi", нi згодна складзянае мiнiстэрство i нi жадны iншы ўрад з Масквы цi с Петраграду ўстановiць парадку нi можа. Нi ўстановiць яго i той агульнадзяржаўны устаноўчы сойм, на каторы дзе-хто пакладае надзеi i да склiкання катораго так млява i нiдбала гатуюцца. Падзеi апошняга часу засланiлi ўстаноўчы Сойм, i калi нават ён i нi разабьецца а скелi палiтычнаю бурай i сабярэцца у тэрмiн, дык кожнаму вiдочна, што ён нiкога нi здаволiць, парадку нi установiць, i нiчога нi зробiць, як нiчога нi зрабiла т. з. Рада Рэспублiкi, пабудаваная па прынцыпу вялiкадзяржаўнага цэнтралiзму…
Шла раскачка и в национально-демократических организациях: II-я сэсiя Цэнтральнае Рады Беларускiх арганiзацый
<…> Салдат Мамонька, прэдстаўнiк ХII армii робiць даклад аб зьездзi беларусаў ХII армii. На зьездзi было каля 1.000 чалавек i ўхваляна гэткая дэклярацыя: 1) фэдэрацыя, 2) роўнапраўство моваў; 3) склiканне нацыанальных устаноўчых соймаў i 4) прадстаўнiк ад Беларусi на мiрной канфэрэнцыi. Я.Варонка перад тым, як зрабiць даклад агульна-палiтычнай камiсii, расказвае, што ў Петраградзi часта склiкалiся мiтынгi дзеля пашырэньня нацыянальнай сьвядомасьцi сярод беларусаў. На адным польскiм мiтынгу прамоўляў беларус. Пасьля яго прамовы выступiў з натоўпу адзiн чалавек i, кепска гаворачы па-польску, сказаў, што ён сягодня мае вялiкае шчасьце, бо даведаўся, што ён - беларус. Гэта выклiкало гучную авацыю…
Наконец в № 29 за вторник 14 ноября (27 ноября н. ст.) редактор подписывает передовую статью: Сучасны момэнт
<…> Усе народы Расii з жахам адхiснулiся ад таго, што робiцца ў Петраградзi, адна Беларусь нi можа парваць з заразным i безнадзейна хворым арганiзмам. Прыступiць да захавання свайго краю ад загiбелi - яшчэ нi значыць аддзялiцца, i беларускаму грамадзянству пара кiнуць старыя забабоны i нiбаўна пачаць працу па адбудаванню свайго краю коштам уласных сiл i заходаў. Анархiчная зараза, нахлынуўшая на нас з цэнтру, ахапiла ўвесь наш край ад краю да краю. Штодня прыносяцца жахлiвыя весткi, - што пагромы, гвалт i руйнаванне разлiлiся па ўсёй шырокай Беларусi. Панскiя маёнткi, лясэ, садыбы, усё грамадское дабро палiцца, крышыцца, нiшчыцца, або псуецца на векi. Гiне скарб, пустошыцца край, гарыць народнае дабро. I хто-ж дасьць ратунак нам, як нi мы самi? Хто дапаможа нам, калi кожын затурбован сабою? Украiна гасiць пажар сама i цераз моро бушуючаго агнiска падае нам раду ўласнаго ратавання…
Спустя почти три недели после переворота в Петрограде "Вольная Беларусь" решает заняться просвещением читательских масс и впервые слово "большэвiкi" пишет без кавычек: Хто такiя большэвiкi?
У канцы лiстападу (з 24-25 лiчбу) у Петраградзi пачалося паўстанне, iнiцыятарамi, або павадырамi катораго зьяўляюцца большэвiкi i прыхiльныя да iх элямэнты. <…> Большэвiкамi завуцца тыя людзi, каторыя трымаюцца поглядаў лiваго крыла расiйскай соцыял-дэмакратычнае работнiцкае партыi. Зарганiзаваўшыся ў 1898 г. на першым сваём зьездзi (а не пишут что легендарный тот съезд прошел в Минске! - С.К.), расiйская соцыялдэмакратычная работнiцкая партыя ўжо на другом зьездзi ў 1903 г. раскалолася на дзьве часьцi (фракцыi), меньшую па лiку прэдстаўнiкоў зьезду, i большую. Сябрукi меньшае фракцыi сталi звацца меньшэвiкамi, а большае - большэвiкамi. На чале большэвiкоў стаялi ў той час Ленiн (Ульянаў) i Плеханаў, а павадыром меньшэвiкоў быў Мартоў…
Петраградскiя падзеi Рожнiца памiж падзеямi 3-4 лiпня i цяперашнiмi тая, што тагды да паўстання большэвiкоў больш прычынялiся рабочыя, а цяпер салдаты i матросы. Паўстаньне можна сьмела назваць вайскова-прэторыянскiм. Зiмовы палац абстрэлiваўся, але страты нiвялiкiя. Былi грабункi гiстарычнаго дабра…
А вот и собственно белорусские события середины ноября:
У Мiнску
Па загаду ваенна-рэвалюцыйнага камiтэту (большэвiцкаго) арыштован у сваёй кватэры камiсар (Временного правительства. - С.К.) Заходняга фронту Жданаў. Гарадзкая Дума протэставала. У Мiнску гэтак сама ўлада перайшла да большэвiкоў. Ваенна-рэвалюцыйны камiтэт вытрэбаваў у Мiнск 3 бронiрованых аўтамобiлi. Па тратуарах сланяюцца салдаты с штыкамi, але ў горадзi спакойна. Польскiя войска, што стаяць у Мiнску, заявiлi, што яны трымаюць нэйтралiтэт, але будуць баранiць мiрных людзей ад нiбезпекi. 6-га лiстападу толькi што абраны губэрнскi камiсар Метлiн злажыў сваё поўнамоцтво. Гэтае самае зрабiў i памоцнiк губ. камiсара Дэмiдзецкi-Дэмiдовiч i ўся калегiя камiсароў. Усе справы камiсарыяту пераданы часова мiнскаму павятоваму камiсару Мiхельсону. Такiм чынам, на Мiншчынi цяпер нiма нiякай губэрнскай уласьцi. Абраць новаго камiсара трудно, бо i губ. "Совет" (все еще в кавычках! - С.К.), маючы право на абранне камiсараў, падаў у адстаўку. Тым часам, ваенна-рэвалюцыйны камiтэт прызначыў сваiх камiсараў: Берсон - па справам зносiн з арганiзацыямi i ўстановамi; па справам ваенным i гарнiзону г. Мiнска - Кольмановiч, пры штабi фронту - Шчукiн. Генэрал Балуев паведамiў, што ён прызнае ўласьць ваенна-рэвалюцыйнаго камiтэту Заходняга фронту…
Тут что ни личность - то захватывающий сюжет. Вот хотя бы могущественный - большевистский начальник Минского гарнизона в дни Октябрьского переворота.
Шестого ноября сего года написала об этом революционном герое: "некто Калманович". Эх, коротка память у людей! Забыли, как он искусственно устраивал в Минске голод. Так "распределял" в городе хлеб этот будущий нарком продовольствия (точнее - "изъятия продовольствия") в первом белорусском советском правительстве, что уже спустя два месяца после Октябрьского переворота в Минске произойдет голодный бунт со стрельбой на улицах и человеческими жертвами.
Примечательны военные события тех дней:
Расiйскi фронт
На расiйскiм фронцi за ўвесь час паўстання з 24-га кастрычнiка па 7-е лiстапада нiякiх баёў нi было, калi нi лiчыць таго здарэння, што с першых дзён паўстання немцы ўчынiлi нiвялiкi наступ пад Баранавiчамi i забралi пярэднiя нашыя акопы.
В дни Октябрьского переворота немцы устроили затишье на фронте.
Как ни странно, продолжали работать "буржуазные" дума и управа:
Мiнская Гарадзкая Дума
6-га лiстапада на думскае пасядзэнне прышло шмат публiкi. Гласныя былi ў поўным зборы. Разважаўся бягучы момэнт, падзеi апошняга часу цiкавiлi ўсiх. Старшыня Думы А.И.Вайнштэйн робiць даклад аб рабоцi Камiтэту Спасенiя Рэвалюцыi. Камiтэт працаваў апошнiмi днямi натта iнтэнсiўна. Згода памiж Камiтэтам i С.-Р. i С.Д. была нiшчырая. Прэдстаўнiкi Рады р. i с.д. нi раздзелялi паглядаў большасьцi камiтэту i старалiся гэта падкрэсьлiваць. Умовы захавання нэйтралiтэту выпоўнялiся строга; войско с Заход. фронту нi пасылалося нi на Петроград нi на падпамогу большэвiкам, але К-т нi мог супынiць перавозкi войск на Петраград з другiх фронтаў. Затым паўстаў канфлiкт на другом грунцi. Большэвiкi, 27-го кастрычнiка захапiўшы ўладу, забралi гэтак само i аружжо i нi гледзючы на патрэбаванне К-ту, адмовiлiся вярнуць яго назад. Большэвiкi заявiлi, што калi хто паважыцца прымусам адабраць у iх аружжо, дык "Минск будет сметен артиллерией".
В искренность этого обещания большевиков абсолютно верится. А как бы иначе победила в Минске их власть?
В советские времена главный государственный праздник отмечали два дня - 7 и 8 ноября. А затем инструктор отдела пропаганды ЦК КПБ с облегчением переворачивал листок...
Главная
Гороскопы
