Пiльны iнспектар

Источник материала:

Алё, народ на провадзе!

Наш старшыня — аж чатыры закончыў. Але гаспадар быў вельмi талковы: з iм мы ў раённых зводках на першыя радкi ўзнялiся. Кiруе ён, значыць, правiльна? Але ж час мяняецца, патрабаваннi растуць, навуковы падход патрэбен. Вось старшынi нашаму ультыматум i паставiлi: або звальняйся, або вучыся... Ды хоць i завочна, у блiжэйшай сярэдняй школе...

Пайшоў... Нiдзе ж не дзенешся.

Цяжка яму, беднаму, было. А людзi ж паважалi... I настаўнiкi памагчы старалiся...

Дык вось. Трымаў ён экзамен па рускай мове. Дыктант пiсаў. Каб лягчэй было, яго з самай лепшай дзяўчынкай пасадзiлi. Тая вельмi старалася: аж лоб узмакрэў.

— Маладзец! Нiводнай памылачкi, — кажа ёй настаўнiца. — I як табе ўдалося?

— Тут бы, мусiць, любому... — уздыхае дзяўчынка. — Iнспектар жа, што побач сядзеў, кожнае слоўца ў мяне правяраў i ў свой сшытак запiсваў.

...Што i казаць, ёй i праўда пiльны «iнспектар» трапiўся.

Н. С. Капуста,

в. Урублеўшчына,

Валожынскi раён.

На розных мовах

Гэта было напрыканцы 1943 года. Фронт стаяў ля Рэчыцы. I сталых, дарослых салдатаў не хапала, вiдаць, не толькi ў нас — у немцаў таксама: у нашу Лахву эшалон падлеткаў прыслалi... Размяшчалi па хатах, дзе не было малых дзяцей.

У сваячкi нашай, цёткi Рузi, дзецi былi — двое. Да таго ж сястра яе свайго сына, Стася, пажыць прывяла (у iхняй вёсцы немцы лютавалi)... I я туды ж прытэпаў: мама хлеба ў той дзень напякла. Кажа: «Занясi цётцы Рузi, а то ў iх есцi няма чаго».

Прыйшоў я ў тую хату, хлеб на стол палажыў — немец следам заходзiць. З вiнтоўкай. Я спалохаўся, хацеў дадому рвануць, Стась кажа:

— Не бойся — гэта мой знаёмы. Я з iм учора рыбу лавiў.

— Але ж, — цётка Рузя голас падала, — котушкаў з 20 (у нас так шчупакоў завуць) дадому прынеслi. Добрая была вячэра! Можа i сёння што зловiце?

— Я-я, — немец залапатаў, — фiш, гут!

Усе разам мы пайшлi на рэчку. Лёд на ёй быў чысты, як люстэрка. Плыве пад iм шчупачок, Стась абушком «гах» — i, лiчы, гатова: крокi праз два ляжыць той «фiш» уверх жыватом. Мы палонку сякеркай высякаем — i ў торбу яго. А немец па беразе бегае, нешта гяргеча.

— Мусiць, лiчыць, — смяецца Стась. Замахваецца сякерай i... па назе сабе.

Я да цёткi Рузi. У хату ўляцеў, крычу:

— Стась нагу пасек!

Яна за мною, на двор... Бачым, яны з немцам насустрач iдуць, той нашага Стася пад руку вядзе...

Усадзiлi хлопца на лаву, лапцi скiнулi, давай перавязваць. Стогне... Ведама, балiць. Немец, таксама ж падлетак, дзiця, спачувае:

— «Кранк», «зер кранк»? (балiць)...

А цётка яму:

— Што ты кранкаеш, як варона. Не дачакаешся! Зажыве ўсё!

Немец:

—Я-я...

— Ты-ты, сабака! Ты, вiдаць, нагу пасек... Увесь край крывёй залiлi... Мала яшчэ?!

...Не ведаю, цi разумеў немец, што гаварыла цётка, але ж з хаты пайшоў. Услед яму, пад хромавыя боты, са словамi «Падавiся ты гэтай фiш!» паляцела торба са шчупакамi.

Кiнула яе галодная беларуская жанчына — Разалiя, якую звалi ўсе проста Рузя.

Васiль Паўлавiч Нефiдовiч,

в. Лахаўка, Лунiнецкi раён.

Хто вiнаваты?

Мой сябар (а родам ён з Глыбоцкага раёна) пастаянна расказваў мне, якая ў iх рыбалка, якiя грыбы... Я, зразумела ж, верыў, а вось праверыць — нiяк не выпадала. Толькi летась махнуў рукою на ўсё, закулiўся ў яго «жыгулёк» i...

Першы раз мы спынiлiся ўжо ў райцэнтры, ля пераезда: шлагбаум быў закрыты. Стаiм, значыць, чакаем, пакуль цягнiк пройдзе. А заадно сябрук пытае ў мяне: цi ведаю, чаму людзi, ледзь што, кажуць «стрэлачнiк вiнаваты»? «Не, — кажу, — адкуль мне гэта ведаць?». Вось ён i расказаў.

...Шлагбаум i тады быў закрыты — транспарту шмат назбiралася. Рознага... Матацыклiст малады запынiўся, дзед з сенам (на канi), «газiк» нейкi, самазвал, двое начальнiкаў у чорнай «Волзе»... Дзверы насцеж... Бо горача ж.

I каню, вiдаць, галаву напякло: стаў матацыклiста таго абнюхваць, «цалавацца» палез.

— Э-э, не ведаеш, што рабiць? — спытаў пасажыр з чорнай «Волгi». — Ды па пысе яму!

Паслухаў гэны хлапец ды як махане чорнай пальчаткай ля пысы ў каня. Той — на дыбкi i... у «Волгу» возам як гахне!

Вадзiцель з яе куляй выскачыў (кузаў памяты) i да дзеда, што на сене сядзеў:

— Ты (такую-растакую!) што, каня ўтрымаць не можаш?

Дзед яму:

— Браток, мой конь не дурны: яго трымаць не трэба... Каб той, у касцы, не стаў рукамi махаць...

— А я ж не сам, — ледзь не плача матацыклiст. — Гэта ж вы нараiлi: «па пысе, па пысе»?

I такая тут спрэчка разгарэлася — мiлiцыю паклiкалi. А пакуль прыедзе — усе сталi сведак шукаць.

Бабка адна — усё чыста бачыла. Яна з пашы казу вяла i тут якраз запынiлася. Самы б час ёй цяпер i расказваць, i паказваць, хто дзе стаяў, хто што рабiў... Ды як, калi рукi занятыя — каза на павадку?

Бабуля яе да шлагбаума... На вузел марскi, каб не ўцякла...

Пакуль расказвала, цягнiк прайшоў... Шлагбаум падняўся... А за iм i... каза: нават «мэкнуць» не паспела.

...З той пары ў Глыбокiм i сталi гаварыць, што ва ўсiм вiнаваты стрэлачнiк. А ўжо потым гэтая фраза i далей пайшла. Па ўсiх краiнах.

А. Волчак,

г. Вiцебск.

Не дубчыкам, дык бiзунчыкам

Не ведаю як хто, а я асабiста з задавальненнем паглядзеў бы на тых мудрацоў, што пад дачы (!?), пад садовыя ўчасткi па чатыры «соткi» адводзiлi. Прычым няўдобiцы, кар’ераў, хмызняку... Бяры, нябога, — будуйся (жах, колькi здароўя i грошай ляснула!), сад садзi, вырошчвай агароднiну, адпачывай. I бойся лiшнi раз кашлянуць, каб суседку не напалохаць...

Але ж што зроблена, тое зроблена. Назад не адкруцiш. Апрацавалi мы тыя няўдобiцы, засялiлi дамкi, пасябравалi з суседзямi. Ды i як тут не пасябруеш, калi, культурна кажучы, плячо ў плячо ўвесь час: твой участак — мой участак, твая бяда — мая...

Во, якраз пра яе i хачу расказаць.

Летась, пад восень, у суседкi маёй крот два рады памiдораў у цяплiчцы ўзняў. Назаўтра — градку з морквай «упрыгожыў», на кветнiк замахнуўся...

А галоўнае — нi да кога больш не iдзе...

Але ж можа.... Таму, неяк пад вечар, мы сышлiся на раду. Рашылi перш-наперш, што трэба купiць пасткi i зрабiць вятрак. Нехта параiў павесiць на калкi бляшанкi ад пiва. Нехта сказаў, што крот не выносiць смуроду.

Карацей, праз дзень-другi над участкам ужо трашчаў прапелер, на ветры грымелi бляшанкi ад пiва, а ў норкi, пад кучкi зямлi, мы закапалi адходы ад селядцоў...

Крот, цi паверыце, i вухам не павёў: новых «кучак» наставiў... На гэты раз на клумбе, ля самага ганка.

...Не ведаю, хто канкрэтна тады жанчыне параiў у свежую норку ўставiць шланг з вадой.

А далей... Цi то злосць на крата была дужа вялiкая, цi то проста напор...

Факт, што вада ледзь не да краёў залiла суседчын скляпок, а з iм — усе стратэгiчныя прыпасы — слоiчкi з варэннямi-саленнямi, з кампотамi, грыбамi... А самае страшнае, што яна падмыла фундамент...

Суседка, убачыўшы «наступствы сваёй барацьбы», горка заплакала. Крот, мусiць, пачуў, бо назаўтра быў ужо ў мяне... Але я з iм чым-чым, а вадою са шланга ўжо не змагаўся.

В. Бузак,

г. Мінск

Рубрыку вядзе Валянцiна ДОЎНАР.

Ад яе ж i старым, i новым чытачам ранейшае: пiшыце. Свет захаваўся, таму што смяяўся. I думаў.