Абярэг ад нячыстай сілы

Источник материала:

Венiк быў абярэгам ад нячыстай сiлы, калi яго паставiць каля дзвярэй хаты цi хлява, павярнуўшы "дагары нагамi" (г.зн. пруткамi ўверх), але добра ведалi: пераварочваць мятлу такiм чынам у хаце — не пазбавiцца ад галаўнога болю. У днi, калi, як лiчылася, вядзьмаркi злосна лютуюць, з венiкам рабiлi пэўныя дзеяннi: чыталi замовы i абмахвалi жывёлу мяцёлкамi, падвешвалi венiк у хляве, закопвалi на парозе цi ўвогуле спальвалi.

l Венiк шырока выкарыстоўвалi ў якасцi абярэгу для парадзiхi i нованароджанага (яго маглi пакласцi пад падушку цi калыску, пры галаве; часам два венiкi ставiлi крыж-накрыж). Для аховы ад злых духаў венiк маглi пакласцi пад падушку маладым.

l Ратуючы свой ураджай ад птушак, грызуноў i iншых шкоднiкаў, "калядны" венiк клалi ў снапы цi рассыпалi па прутку ў пограбе цi авiне. З той жа мэтай на Палессi з дзеркачом у руках абыходзiлi поле па сонцы i мялi "ад сябе".

l Па народных павер’ях, кругавыя абходы з венiкам у руках абараняюць жытло цi цэлы населены пункт ад рознага зла. У некаторых рэгiёнах iснаваў звычай пры пажары абыходзiць са старым венiкам вакол хаты, якая палае.

l Лiчылi, калi абмесцi тройчы курнiка i закапаць у iм гэту мятлу, то куры хварэць не будуць i iх не з’ядуць драпежныя звяры.

l Ад нападкаў чужых пчол на свае вуллi засцерагалiся трыма асiнавымi каламi i венiкам, кажучы: "Сядайце, чужыя пчолы, на асiнавыя калы да й на стары венiк — i адсюль не адыходзьце!".

l Калi цяжка збiвалася масла цi блыталiся нiткi ў аснове пры ткацтве, "пад работу" падкладалi стары венiк.

l Каб добра пёкся хлеб, на прыпечку спальвалi некалькi пруткоў са старога венiка.

l Цэлы шэраг магiчных дзеянняў з венiкам цi яго пруткамi iснаваў у народнай медыцыне. Напрыклад, дзевяць пруткоў са старога венiка падвешвалi ў галаве дзiцячай калыскi (цi зашывалi ў адзенне дзiцяцi) ад сурокаў цi начных крыксаў; калi дзiця доўга не хадзiла, яго ставiлi на венiк, затым венiк ссякалi, а пруткi раскiдвалi; для лячэння радыкулiту секлi бярозавы венiк на парозе цi на паяснiцы хворага, кажучы: "Сяку уцiн".

l Ведалi: каб у хаце быў лад i дабрабыт, новай мятлой трэба крыху памесцi ў хату, перш чым пачнеш месцi з хаты.

l Стары, скарыстаны, зношаны венiк знiшчалi таксама незвычайна. Яго зносiлi як мага далей ад хаты; кiдалi ў раку; закiдвалi на дах хаты; спальвалi на рытуальным вогнiшчы (у Чысты чацвер; на Вялiкдзень, на Юр’я альбо Купалу). Існавала забарона спальваць венiк у сваёй печы.

l Венiк выкарыстоўвалi як для спынення працяглых дажджоў, так i для таго, каб выклiкаць iх у час засухi. На Палессi, каб выклiкаць дождж, у калодзеж кiдалi сухi венiк; на скрыжаваннi дарог спальвалi 12 венiкаў; абыходзiлi з венiкам вёску. Каб спынiць дождж, праз акно выкiдвалi венiк i хлебную лапату, цi закiдвалi венiк на дах.