Па чарачцы?.. Па маленькай! Колькi грамаў памiж прафiлактыкай i гiбеллю?

Источник материала:

— Парушэннi, звязаныя з ужываннем алкаголю, — адзiн з кампанентаў групы нейрапсiхiчных расстройстваў. У лiк апошнiх уваходзяць як уласна алкагольная залежнасць, так i вострае ап’яненне, выклiканае празмерна вялiкiм прыёмам алкаголю.

Найбольш распаўсюджанай формай псiхалагiчнай залежнасцi з’яўляецца злоўжыванне алкаголем. Не сакрэт, што алкаголь адносiцца да наркатычных ядаў. Як толькi ён паступае ў кроў i пачынае ўздзейнiчаць на нервовыя клеткi галаўнога мозгу, то перш за ўсё выклiкае парушэнне ўвагi i самакантролю. Алкаголь дэзарганiзуе псiхiчны свет асобы, а ў рэшце рэшт прыводзiць да дэградацыi апошняй. У тых, хто злоўжывае алкаголем, назiраецца пагаршэнне памяцi, знiжэнне iмкнення выкарыстоўваць у рабоце запас ведаў. У такiх людзей прыпыняецца прафесiйны рост, збядняецца духоўнае жыццё. Развiваюцца рысы псiхiчнай астэнii: знiжаецца актыўнасць, iнiцыятыўнасць, нарастае эмацыянальная няўстойлiвасць. У цвярозым стане чалавек на пачатку можа пакутаваць ад дакораў сумлення, у яго можа з’яўляцца нават жаданне ўсё змянiць. Аднак гэта тут жа праходзiць. У такiх асобаў развiваецца безадказнасць, боязь усяго новага, iх раздражняе iнiцыятыва i творчая актыўнасць паплечнiкаў, яны становяцца зайздрослiвымi i нядобразычлiвымi да навакольных.

Шэраг даследаванняў сведчыць, што п’янства i алкагалiзм наносяць значны матэрыяльны i маральны ўрон грамадству. Тут i захваральнасць, часовая i стойкая непрацаздольнасць, смяротнасць ад неiнфекцыйных захворванняў, няшчасных здарэнняў, самазабойстваў. Даследчыкi пераканалiся, што алкаголь — унiверсальны фактар рызыкi, якi негатыўна ўплывае на захваральнасць i смяротнасць. Акрамя таго, арганiчныя паражэннi галаўнога мозгу, перыферычнай нервовай сiстэмы, хваробы лёгкiх i печанi, звязаныя з празмерным ужываннем алкаголю, некаторыя аўтары прапануюць вылучыць у самастойную групу — алкагольных захворванняў, пры якiх алкагалiзм — канчатковая стадыя псiхiчнай i фiзiчнай залежнасцяў.

Паводле сучасных ацэнак, ужыванне алкаголю з’яўляецца прычынай 5,5 працэнта ўсiх смяротных выпадкаў i 10 працэнтаў спецыяльнага паказчыка (DALYs), якi ўлiчвае сумарныя страты здароўя насельнiцтва ў Еўрапейскiм рэгiёне. Узровень апошняга паказчыка, дарэчы, намнога вышэйшы сярод мужчын. Акрамя таго, алкаголь з’яўляецца найважнейшым фактарам рызыкi смерцi i захваральнасцi сярод моладзi.

— Навуковыя даследаваннi паказваюць на прычынную сувязь памiж узроўнем ужывання алкаголю i больш як 60 вiдамi захворванняў i траўмаў. Ужыванне алкаголю з’яўляецца адным з фактараў, якi правакуе развiццё i прагрэсаванне артэрыяльнай гiпертэнзii. Паводле некаторых звестак, пастаяннае ўжыванне больш як 30 грамаў абсалютнага спiрту ў дзень можа прывесцi да гiпертэнзii. Прычым асобныя людзi асаблiва схiльныя да гэтага.

Павышэнне рызыкi артэрыяльнай гiпертэнзii пры ўмераным ужываннi алкаголю паказана ў буйным эпiдэмiялагiчным даследаваннi сярод 58 тысяч жанчын ва ўзросце 39-59 гадоў. Пры ўжываннi 20-34 грамаў абсалютнага спiрту ў суткi назiралася павышэнне рызыкi развiцця артэрыяльнай гiпертэнзii на 40 працэнтаў, а пры штодзённым ужываннi 35 грамаў i больш — на 90 працэнтаў. Аналагiчныя звесткi былi атрыманы падчас 6-гадовага назiрання за мужчынамi i жанчынамi ў даследаваннi ARIC, дзе было паказана, што прыём звыш 30 грамаў алкаголю ў суткi суправаджаўся павышэннем рызыкi гiпертэнзii ў жанчын на 20 працэнтаў, а ў мужчын — у 2 разы. Пры аналiзе шэрагу фактараў была паказана незалежнасць уплыву алкаголю ад узросту, вагi, фактару курэння, фiзiчнай актыўнасцi, адукацыi i атрымання замяшчальнай гарманальнай тэрапii ў жанчын. Лiчыцца, што дзесьцi кожны дзясяты выпадак гiпертэнзii ў Паўночнай Амерыцы i Еўропе выклiканы ўзроўнямi ўжывання алкаголю звыш 40 грамаў у дзень.

Гэтыя звесткi пацвярджаюцца i даследаваннямi, якiя вывучалi наступствы знiжэння ўжывання алкаголю. Высветлiлася, што сувязь памiж ужываннем алкаголю i гiпертанiяй не лiнейная, J-падобная. Гэта азначае, што самы нiзкi ўзровень артэрыяльнага цiску адзначаецца не ў тых, хто не ўжывае алкагольныя напоi, а ў тых, хто ўжывае iх умерана — да 50 мл моцных напояў.

Ёсць некаторыя звесткi аб тым, што ўмеранае ўжыванне можа знiзiць рызыку iшэмiчнага iнсульту, у той час як празмернае ўжыванне можа павялiчыць рызыку гемарагiчнага iнсульту. Пры рэгулярным ужываннi звыш 100 мл алкаголю ў дзень iстотна павышаецца рызыка ўскладненняў артэрыяльнай гiпертэнзii, у першую чаргу iнфаркту мiякарда i iнсульту. Акрамя таго, варта памятаць, што алкаголь аслабляе эфект антыгiпертэнзiўных сродкаў.

Хворым на артэрыяльную гiпертэнзiю мужчынам варта рэкамендаваць змяншэнне ўжывання алкаголю да 20-30 грамаў чыстага этанолу ў дзень — 50-60 мл гарэлкi, або 200-250 мл сухога вiна, або 500-600 мл пiва. Аптымальная доза для жанчын — 10-20 грамаў.

У той жа час вынiкi шэрагу даследаванняў апошнiх трыццацi гадоў сведчаць аб тым, што ўжыванне алкаголю ў малых або ўмераных дозах асацыюецца са знiжэннем рызыкi развiцця атэрасклерозу i яго ўскладненняў. Высветлiлася, што той, хто выпiвае ўмерана, мае меншую частату развiцця iшэмiчнай хваробы сэрца, чым той, хто поўнасцю ўстрымлiваецца. У 12-гадовым даследаваннi з удзелам 38 тысяч медработнiкаў мужчынскага полу без сардэчна-сасудзiстых захворванняў, было паказана, што пры ўжываннi 15 мл чыстага алкаголю 3-4 або 5-6 разоў на тыдзень рызыка iнфаркту была нiжэйшая на 32 i 37 працэнтаў адпаведна ў параўнаннi з рызыкай у тых, хто прымаў алкаголь менш за 1 раз у тыдзень.

У працяглым даследаваннi з удзелам 128 тысяч чалавек было выяўлена, што ў тых, хто прымаў алкаголь у дозе 1 або 1-2 дрынкаў у суткi (1 дрынк адпавядае 15 мл чыстага алкаголю, 40 мл моцных напояў, 150 мл вiна) рызыка iнсульту была нiжэйшая на 30 i 20 працэнтаў у параўнаннi з тымi, хто не пiў наогул. Пры ўжываннi 3-5 дрынкаў у суткi рызыка не змянiлася, а ў выпадку прыёму 6 дрынкаў i больш рызыка iнсульту была вышэйшая на 90 працэнтаў.

Адным словам, аналiз вынiкаў 25 буйных назiральных даследаванняў, прысвечаных гэтай праблеме, паказаў, што ўжыванне любых спiртных напояў — вiна, пiва, моцных напояў — у невялiкiх дозах можа знiзiць рызыку развiцця iшэмiчнай хваробы сэрца. Механiзмы, якiя хаваюцца ў падмурку гэтай спрыяльнай сiтуацыi, усё яшчэ канчаткова не ўстаноўленыя. Гiпатэтычна разглядаюцца тры найбольш верагодныя механiзмы спрыяльных эфектаў малых i ўмераных доз алкаголю. Першы звязаны з павелiчэннем у плазме крывi канцэнтрацыi халестэрыну, лiпапратэiнаў высокай шчыльнасцi i з антыаксiдантным эфектам у адносiнах да лiпапратэiнаў нiзкай шчыльнасцi. Другi звязаны са змяншэннем схiльнасцi да тромбаўтварэння. Трэцi — са здольнасцю малых i ўмераных доз знiжаць псiхаэмацыянальнае напружанне.

— Яшчэ ў 80-х гадах кардыёлагi рэкамендавалi пацыентам з iшэмiчнай хваробай сэрца абсалютна ўстрымлiвацца ад ужывання алкаголю. У 1998 годзе часопiс "Ланцэт" упершыню апублiкаваў вынiкi пяцiгадовага назiрання за 5 тысячамi мужчын, якiя перанеслi iнфаркт мiякарда. Было выяўлена, што сярод пацыентаў, якiя ўжывалi алкаголь у невялiкiх, умераных дозах, смяротнасць нiжэйшая, чым сярод тых, хто не ўжываў яго наогул.

У iншым даследаваннi было паказана, што ўмеранае ўжыванне алкаголю сталымi людзьмi суправаджалася знiжэннем рызыкi развiцця сардэчнай недастатковасцi на 21 працэнт пасля кантролю iншых фактараў рызыкi. У сувязi з магчымым паляпшэннем прагнозу ў пацыентаў з хранiчнай сардэчнай недастатковасцю малое або ўмеранае ўжыванне алкаголю дапускаецца ў сучасных рэкамендацыях па лячэннi згаданай хваробы.

Вось што пiсалi летась на гэту тэму замежныя прафесiйныя медыцынскiя часопiсы: "...мы выявiлi, што пераход у сярэдзiне жыцця ад устрымання ад алкаголю да яго ўмеранага ўжывання прывёў да iстотнага змяншэння сардэчна-сасудзiстых падзей..."; "Умеранае ўжыванне алкаголю можа спрыяльна ўздзейнiчаць на некалькi аспектаў аддаленага прагнозу пасля вострага iнфаркту мiякарда. Патэнцыйныя механiзмы, якiя хаваюцца ў аснове гэтай асацыяцыi, усё яшчэ маюць патрэбу ў тлумачэннi".

Цiкава ведаць

Выкрадальнiкам розуму алкаголь называюць здаўна. Аб своеасаблiвых вартасцях спiртных напояў людзi даведалiся дзесьцi за 8 тысяч гадоў да нашай эры. Са з’яўленнем керамiчнага посуду стала магчымым вырабляць алкагольныя напоi з мёду, пладовых сокаў i дзiкага вiнаграду.

Не выключана, што вiнаробства ўзнiкала яшчэ да пачатку культурнага земляробства. Вядомы вандроўнiк Мiкалай Мiклуха-Маклай назiраў папуасаў Новай Гвiнеi, якiя яшчэ не ўмелi здабываць агонь, але ўжо ведалi пра выраб хмельных напояў.

Чысты спiрт пачалi атрымлiваць арабы ў 6-7 стагоддзях i назвалi яго "аль-каголь" — той, што адурманьвае. А першую бутэльку гарэлкi вырабiў араб Рагез у 860 годзе. У сярэднявеччы ў Заходняй Еўропе таксама навучылiся атрымлiваць моцныя спiртныя напоi шляхам узгонкi вiна i iншых цукровых вадкасцяў. Паводле легенды, упершыню гэту аперацыю здзейснiў iтальянскi манах, алхiмiк Валенцiўс. Калi ён пакаштаваў самаробны прадукт, то заявiў, што вынайшаў цудадзейны элiксiр, якi робiць старога маладым, стомленага бадзёрым, а сумнага вясёлым. З таго часу алкагольныя напоi хутка распаўсюдзiлiся па краiнах свету. На сёння самым высокiм узроўнем ужывання алкаголю вылучаецца еўрапейскi рэгiён.