Новае амплуа Святланы Сухавей

Источник материала:

Лагодная i далiкатная манера гаварыць, гэтыя пастаянныя памяншальна-ласкальныя суфiксы ў гутарцы, прыемны меладычны голас прафесiйнай актрысы аказваюць на мяне рэлаксуючы эфект, i пад "гiпнозам" яе мяккiх жэстаў я ледзь не забываюся, чаго прыйшла... Намеснiк старшынi Пастаяннай камiсii Палаты прадстаўнiкоў па адукацыi, культуры, навуцы i навукова-тэхнiчным прагрэсе цяпер працуе над папраўкамi ў закон аб аўтарскiм праве i сумежных правах. Прычым не толькi як дэпутат профiльнай камiсii, але i як распрацоўшчык — Святлану Сухавей запрасiлi ў рабочую групу па падрыхтоўцы законапраекта. Чакаецца, што ён паступiць на разгляд парламентарыяў ужо на пачатку наступнага года. А пакуль дыскусii ў самым разгары. Чыноўнiкi i творцы мадэлююць сiтуацыi, якiя могуць узнiкнуць з прыняццем той цi iншай нормы, i спрабуюць прыйсцi да кансэнсусу.

— Аўтары часта скардзяцца, што не заўсёды яны атрымлiваюць узнагароджанне, прадугледжанае дзейным законам. Механiзм часам не спрацоўвае, — зазначае "мой" дэпутат. Вось беларускiя заканадаўцы i ўзялiся расставiць усе кропкi над "i".

Новы нарматыўны акт цiкавiць фактычна ўсiх творцаў — столькi сфераў ён ахоплiвае.

— З'явiлася магчымасць палепшыць становiшча вельмi шырокага спектра аўтараў — пiсьменнiкаў, мастакоў, тэатральных дзеячаў, музыкантаў, кампазiтараў, кiнематаграфiстаў, сцэнарыстаў i шмат якiх iншых, у тым лiку i тых, хто валодае сумежнымi правамi, напрыклад, выканаўцаў i вытворцаў фанаграм, — кажа Святлана Сухавей.

— Таму так важна ў новай рэдакцыi закона адлюстраваць нормы, звязаныя з выкананнем аўтарскiх правоў пры выкарыстаннi кнiг, электронных выданняў i iншых твораў навукi, лiтаратуры i мастацтва ў бiблiятэчнай дзейнасцi, развiць нормы аб прававой ахове баз звестак, камп'ютарных праграм, узмацнiць ахову правоў выканаўцаў, вытворцаў фанаграм i арганiзацый эфiрнага i кабельнага вяшчання, — падкрэслiвае суразмоўнiца. — Важнае месца ў законапраекце адводзiцца пытанням рэгулявання адносiнаў у галiне калектыўнага кiравання маёмаснымi правамi. Выразна прапiсваецца таксама стварэнне i выкарыстанне службовых твораў, спосабы аховы парушаных правоў.

Шмат адпаведна i зацiкаўленых ведамстваў — гэта многiя мiнiстэрствы i ўсе творчыя згуртаваннi. Адно з такiх — Беларускую гiльдыю акцёраў кiно — больш за 20 гадоў узначальвае Святлана Сухавей. Гэта практыка спатрэбiлася ў дэпутацкай рабоце.

— Мая прынцыповая пазiцыя — калi мы аб нечым спрачаемся, разглядаем новую норму, то яна павiнна быць у паляпшэнне становiшча творцаў i ў адпаведнасцi з нашымi мiжнароднымi пагадненнямi i заканадаўствамi iншых краiн, — кажа яна.

Як чалавек ад кiно Святлана Сухавей найбольш дасканала валодае праблемамi, звязанымi з кiнамастацтвам i вакол яго.

— Законы аб аўтарскiм праве i сумежных правах амаль адначасова былi прыняты ў краiнах постсавецкай прасторы больш як 10 гадоў таму. I складанасцi iх прымянення ва ўсiх нас аднолькавыя, асаблiва ў аўдыёвiзуальнай сферы. Так атрымлiваецца, што iх дзеянне не распаўсюджваецца на карцiны, створаныя да ўваходжання ў сiлу гэтых законаў. Многiя з тых фiльмаў палюбiлiся гледачам, часта з'яўляюцца ў пракаце, на тэлебачаннi, i, вядома ж, несправядлiва, што артысты i рэжысёры не маюць фiнансавай кампенсацыi за той унёсак, якi зрабiлi".

Цяжкасцi ёсць i з тым, каб адсачыць сам факт выкарыстання фiльма. I калi айчынны кiнапракат больш празрысты, то расiйскi... праверкi на транспарэнтнасць не вытрымлiвае, i ацанiць, якiя грошы ў iдэале павiнны мець аўтары i студыi, што стварылi кiнастужку, — вельмi цяжка.

Спрэчкi выклiкае i сама сiстэма аплаты творчай работы.

— У нас схiльныя лiчыць, што калi заплацiў акцёру ганарар, то i ўсе правы адразу набыў, — расказвае пра беларускую кiнарэчаiснасць Святлана Сухавей.

— Акцёры цяпер працуюць з уступкай сваiх правоў, аднак гэта сiстэма амерыканская — там i ўзроўнi ганарараў абсалютна iншыя. Таму, мне падаецца, мы павiнны арыентавацца на еўрапейскую сiстэму. Я была ў таварыстве па ахове сумежных правоў артыстаў кiно ў Данii, там ёсць агенцтва па калектыўным кiраваннi правамi акцёраў кiно, якое збiрае ўзнагароджаннi. Супрацоўнiкi атрымлiваюць з усёй краiны iнфармацыю, дзе прайшла карцiна (маецца на ўвазе прагляд на камерцыйнай аснове) — цi то ў гасцiнiцы, у малой кiназале альбо на тэлебачаннi. У любым выпадку тыя, хто фiльм выкарыстаў, павiнны адразу паведамiць пра гэта. Нi ў кога i сумненняў няма, што можа быць iначай. Агенцтву застаецца толькi ацанiць, на якi працэнт адлiчэнняў мае права кожны артыст у адпаведнасцi са сваiм ганарарам".

На думку дэпутата, самае галоўнае, каб у нашым заканадаўстве было прапiсана, што выканаўца мае на гэта права, як i на тое, каб такое агенцтва было створана ў нашай краiне.

— У новай рэдакцыi закона вельмi важная асветнiцкая частка — для самiх творчых супрацоўнiкаў, — адзначае мая суразмоўнiца. — Бо часам мы проста не ведаем сваiх правоў, i не ўсе з нас (аўтары i выканаўцы) могуць настаяць на сваiм. Калi сёння ты будзеш з шумам адстойваць свае правы, назаўтра цябе могуць не запрасiць у карцiну, на канцэрт, спектакль i гэтак далей.

Пiрацтва таксама не абыходзiць бокам беларускае кiно. "Не паспяваем яшчэ завяршыць работу над карцiнай, як ужо з'яўляецца недзе яе копiя. Мы страчваем на гэтым вельмi шмат", — кажа Святлана Сухавей.

Спрэчных пытанняў у новым законапраекце мноства, як i самiх спрачальнiкаў, у кожнага боку — шэраг прапаноў i заўваг.

— Я пажартавала ўжо на гэты конт, — згадвае Святлана Iванаўна, — маё дэпутацтва ўсяго на чатыры гады, давайце пастараемся паспець з разглядам гэтага законапраекта".

Не выключана, што цяпер з прыняццем Канцэпцыi развiцця кiнематаграфii на 2009 — 2014 гады спатрэбяцца i змяненнi ў закон аб кiнематаграфii.

— Прыемна, што новы мiнiстр культуры Павел Латушка сустрэўся з кiнематаграфiстамi, яго цiкавiць гэтая галiна, тое, як яе можна развiць, якiя ёсць пажаданнi ў творцаў. Я думаю, што мы яшчэ вернемся да пытання кiнематографа — гэта вельмi няпростая сфера, якая залежыць i ад падтрымкi дзяржавы, i ад творчага патэнцыялу, i ад таго, як мы рыхтуем кадры, — адзначае дэпутат.

Доўгi вопыт грамадскай работы, на думку Святланы Сухавей, многаму яе навучыў.

— Прынамсi, разважлiвасцi i дыпламатычнасцi. Бо ў юнацтве была непрымiрымай, бескампрамiснай максiмалiсткай, гатова была адмовiцца ад ролi дзеля прынцыповасцi. Цяпер стала больш цярпiмай. Навучылася выслухоўваць, вышукваць рацыянальнае зерне. Вось калi ў акрузе з людзьмi размаўляю, спрабую зразумець — у гэты момант чалавек проста хоча выгаварыцца, цi яго турбуе праблема, якая сапраўды не вырашаецца па чыёйсьцi вiне.

Фрунзенскi раён сталiцы — самы буйны, i развiваецца ён дынамiчна.

— Тут будуецца фактычна ўвесь горад, — кажа Святлана Iванаўна. I сёння мне тэлефануюць жыхары новых дамоў, якiх яшчэ i не было на карце падчас маёй перадвыбарнай кампанii. Жыллёвае будаўнiцтва iдзе вельмi шпаркiмi тэмпамi, а iнфраструктура пакуль яшчэ не паспявае за iм. Аднак у перспектыве ўсё будзе, вось i дзiцячы садок нядаўна на вулiцы Калеснiкава адкрылi — прыгожы, уладкаваны, душа радуецца, а хутка i школа адкрыецца. Усё ж адтуль пачынаецца — са школы i дзiцячага садка... Мару, каб у кожным дзiцячым садку была належная апаратура i дыскi з айчыннымi кiна- i мультыплiкацыйнымi дзiцячымi фiльмамi. Каб з малых гадоў прызвычайвалiся да найлепшых айчынных фiльмаў, на якiх выраслi iх бацькi, да сваёй, беларускай культуры. Разумею, што гэта не надта лёгка, аднак у мяне гэта iдэя спее, будзем старацца.

Выбаршчыкi iдуць да свайго дэпутата з усiмi бытавымi праблемамi: добраўпарадкаванне i камунальныя спрэчкi, будаўнiцтва i льготныя крэдыты.

— Многiя лiчаць, што дэпутат павiнен валодаць здаровым цынiзмам, адсякаць праблемы, якiя не адносяцца да яго абавязкаў. У мяне такога няма, i дзякуй Богу. Спадзяюся, так будзе i надалей, — дзелiцца з намi сваiмi развагамi Святлана Сухавей.

— Часам дастаткова проста патлумачыць сiтуацыю: людзi баяцца, што iх падманваюць, а слову дэпутата яны больш давяраюць. Гэтым трэба даражыць! З адмiнiстрацыяй Фрунзенскага раёна ў мяне ёсць узаемаразуменне, мне вельмi прыемна — яны ўважлiва ставяцца да маiх зваротаў. Жыхары раёна часам звяртаюць увагу на сiтуацыi, якiя выцякаюць з канкрэтнага закона i прапаноўваюць карысныя iдэi для заканадаўчай дзейнасцi, так што падказваюць мне мае выбаршчыкi.

Прыёмы грамадзян заўжды насычаныя, без антрактаў, што называецца.

— Бывае, i да дзевяцi вечара сядзiш, — кажа Святлана Сухавей. — Пакуль я сустракаюся з выбаршчыкамi ў розных месцах — знаёмлюся з рознымi куткамi акругi i да жыхароў стараюся быць блiжэй.

Наступным разам са сваёй праблемай да прадстаўнiка вашых iнтарэсаў у парламенце можна будзе звярнуцца 10 жнiўня ў Цэнтры дзiцячай творчасцi "Эўрыка" з 17 гадзiн.

— Парламенцкая камiсiя, у якой я працую, мне вельмi падабаецца. Людзi ў нас кампетэнтныя, карэктныя, тактоўныя, я адчуваю сябе камфортна, — прызнаецца Святлана Сухавей. — Хоць самi разумееце, першы час было вельмi цяжка ў новай ролi. Аднак у мяне ёсць даўняя звычка (усё ж часта даводзiлася ездзiць на здымкi) ствараць сабе маленькi "дом" на новым месцы, каб адчуваць сябе ўтульна. I тут, спадзяюся, атрымаецца.

Не расстаецца Святлана Сухавей i з ужо звыклым за столькi гадоў "домам" — кiнастудыяй "Беларусьфiльм" i яе тэатрам.

— Мой столiк па-ранейшаму стаiць у грымёрцы, i я iграю спектаклi, у якiх занятая. Было б няправiльна расстацца з прафесiяй, якой прысвяцiла сваё жыццё. Тым больш, што гэта прафесiя, у якой можна працаваць да глыбокай старасцi... калi ты запатрабаваны, вядома ж. У тэатры нiхто, вiдаць, i не заўважае, што нешта перамянiлася ўва мне, што я працую ў iншым месцы.

Адно, што засмучае Святлану Сухавей, дык гэта тое, што няшмат людзей ад культуры працуе сёння ў парламенце.

— Мне жыццёва не хапае людзей, якiя прафесiйна займалiся б гэтай сферай. Культура — вельмi важная галiна для дзяржавы, яна цягне за сабой узровень культуры побыту. Культура — гэта не нешта эфемернае, яна — у кожным доме, у паводзiнах кожнага чалавека.