"Сватаў Янка-беларус Украінку Юлю..."

Источник материала:

Што было — было. Чысцюткая праўда, між іншым! Аўцюк адзін шафёрам працаваў — грузы перавозіў. Але ж аднойчы (ну собіла так) нехта памёр, і менавіта яго, аўцюка, на грузавой па бацюшку адправілі. Ён, ну вядома ж, не адмовіў — з'ездзіў, прывёз... Потым па звычцы ў пуцявым лісце запісаў: маршрут Аўцюкі — Мазыр; груз — поп, вага — тры з паловай тоны...

Прыкладна гэткія ж "прыпіскі" ўбачылі асобныя чытачы і на чарговым конкурсным здымку. Бо яно ж і насамрэч (кіньце вочкам на верхні здымак) грузяць той гарбуз, як сапраўднага велікана. А ці трэба, ці варты ён падобнай пашаны? Спадар Гарачоў з Іўеўшчыны сумняваецца, піша:

Вы паверце мне на слова,

(Хлушу вельмі рэдка я):

У Лучыне, у Кусянковай,

Памідоры гэткія!

Спадарыня Кусянкова з вёскі Лучын, што на Рагачоўшчыне, агародніца і сапраўды вядомая: сваім досведам па вырошчванні культур (памідоры, дарэчы, адна з любімых) не раз з чытачамі "Звязды" дзялілася. А таму на чарговым конкурсным здымку і яна не магла не заўважыць, скажам так, элементаў нацяжкі:

Ну й мужчыны ў нас пайшлі:

Гарбуза не паднялі!

Калі ўдвух ім "слаба",

Хай паклічуць бабу!

Яна, трэба разумець, падыме. Нават адна. І пагрузіць, і завязе. Бо дужая, бо смелая, бо ўмелая... Карацей, не злічыць усіх яе вартасцяў! Прычым як досыць нечаканых (ад таго ж спадара Гарачова:

Хоць Кляшчук аб'ехаў свет,

Быў ажно пад Польшчаю,

А ці бачыў, што ў кабет

Грудзі ёсць і большыя?)

...да цалкам відавочных. І найпершая тут — стараннасць, працавітасць. Бо той жа гарбуз (на нечы погляд — вялікі, на нечы — не вельмі) трэба было пасадзіць, потым паліць, падрыхліць... І нарэшце, разам з героямі здымка і спадарыняй Аляхновіч са Слуцка пацешыцца:

З дачы восенню з'язджаем

З вельмі важкім ураджаем:

Трэба хітрасць прымяняць,

Каб "на борт" яго падняць.

"Фрукт" закоцяць у машыну,

Хай у ёй "прасядуць" шыны

Ды тады ж прамовіць зяць:

— Трэба новую купляць.

Ён, значыць, прамовіць. А вы, цесць з цешчай, думайце, бо зяць, як вядома, любіць узяць — ды хоць чым...

У аднаго з такіх вось, кажуць, цешча памерла. "Якое гора! — спачуваюць яму знаёмцы і пытаюць: А што ж у яе было?". — "Ды так, нічога асаблівага, — уздыхае зяць, — шафа, канапа...". А хацелася ж, мусіць, большага? Зяцю...

Хацелася і цешчы — пакуль жывая была. Чаго? Ведае гэта спадарыня Гудачкова з Жыткавіч. Яна досыць цікавую размову падслухала:

Цешча — зяцю:

— Прыязджай,

Вырас добры ўраджай —

Дапаможаш звезці...

Чухаў доўга "рэпу" зяць,

Каб ёй шчыра адказаць:

— Згодны... хіба з'есці.

Вось на гэта ахвотнікаў шмат! Сужэнцы Астроўскія з Мінска, паглядзеўшы на здымак, пішуць:

Беларус — ён есць нямала,

Пачынае — зранку:

Як звычайна: бульба, сала,

Потым — гарбузянка...

Трэба разумець, гэта каша такая? З гарбуза. Тут вось што цікава: самога слова "гарбузянка" ў тлумачальным слоўніку няма. А вось у вершах нашых чытачоў — з Мінска, з Мёршчыны — ёсць. Спадар Тычко, прынамсі, піша:

Дзед вазіў унука ў сваты,

Мусіць жа, няўдала?

Бо прывёз гарбуз дахаты,

Як раней бывала...

Ды не "парыцца" жаніх,

Хоць няўдача выйшла:

— Пачастую ўсіх сваіх

Гарбузянкай пышнай.

Ну сапраўды: не з пустымі ж рукамі дамоў прыехаў — прывёз... Хоць нешта...

Пра яго, гэтае нешта, і радкі спадарыні Гудачковай:

Мужыкі ў край багаты

Дружна ездзілі ў сваты.

Не пашчасціла ў Галі —

Гарбуза вось атрымалі...

Мо й карысць ад неспадзеўкі: 

Будуць семкі замест дзеўкі.

А што — набытак: па-любому, як моладзь кажа, рукі занятыя. Хоць яно і крыўдна. Перажываюць за кавалера сужэнцы Астроўскія:

Пэўна, цяжка пераносіць

Хлопцу гэтакі канфуз,

Калі дзеўчына выносіць

Да сватоў такі гарбуз?

Адно тады можа суцешыць. Што? Мікалай Валянцінавіч Старых з Гомеля, паглядзеўшы на здымак, прыгадаў вядомую бяседную песню "Быў у мяне белы конь" і зрабіў свайго роду перапеў:

Мае Ясь сваё аўто.

Ён цяпер багаты.

Узяў і з'ездзіў у сяло

Да дзяўчыны ў сваты.

Ды, напэўна ж, не чакаў

Выніку такога.

Гарбуза вось атрымаў —

Самага буйнога.

Зрэшты, адмаўляць сватам з дапамогай гарбуза (як слушна заўважае спадар Гарачоў) не ў нашых традыцыях. Гэта хутчэй у суседзяў:

Сватаў Янка-беларус

Украінку Юлю...

Ды прывёз дамоў гарбуз.

Ну, а мог бы... дулю.

Што таксама... фрукт, хоць кашы з яго і не зварыш.

Але ж тут цікава іншае: тое, што гарбуз не ў машыну мужчыны "коцяць", а якраз наадварот — з яе. Прыехаўшы са сватоў. Каля дома жаніха... А можа і не...

Нечаканая думка наконт гэтага ў Міхаіла Паўлавіча Дубовіка з вёскі Арэшкавічы Бярэзінскага раёна:

Дзядзькі з вёскі Аўцюкі

На "прыколы" мастакі:

Скінуць ля варот гарбуз...

Гляне бацька: вось канфуз!

А што гэта азначае,

Хай у донькі папытае.

Вам цікава было б пачуць, што яна скажа? І што потым бацька?.. Нам таксама. Іншы дыялог, магчыма, дарэчы: дачка на сябе ў люстэрка глядзіць ды ўголас плачацца: "Татка, я такая страшная, такая страшная! Паглядзі — лупатая, вочы маленькія, нос кручком"... Бацька ў адказ: "Ну што ты, доня мая!.. Ты ж сама на сябе нагаворваеш! У цябе і фігурка ладная, і ножкі прыгожыя, і тварык што трэба"... Павесялела дачка ад добрых слоў, выйшла з пакоя. Бацьку б падумаць пра яе, паляжаць — ды канапа занятая: кошка на ёй упоперак... "Ну во, яшчэ адно пудзіла! — усклікае мужык. — Псік, халера!"

Але ж мы не пра кошку, не пра дзяўчат. Мы — пра гарбуз, які могуць і ў іншыя месцы павезці. Куды? Як лічыць спадарыня Чыгрынава з вёскі Забалацце Вілейскага раёна:

Ураджай на славу —

Едзе на выставу!

Мы для гэткай справы

Не шкадуем лавы!

З таго ж канверта і вельмі слушнае меркаванне (асабліва — для мужчын):

Кашу, браце, еш з гарбуза,

Замінаць не будзе пуза!

Больш за тое:

Што такое "Прастамол",

Мы з рэкламы знаем,

Калі верыць — прастатыт

Тут жа адступае...

Як ж вам раю, мужыкі,

Семкі гарбузовыя.

Як заводныя быкі,

Будзеце здаровыя!

Піша так Валерый Гаўрыш з горада Чавусы. І мае рацыю, што пацвердзіць любы з дактароў... Бо гарбуз ёсць гарбуз:

Можна ўзяць у абярэмак

Два, вагою меншыя...

Але з гэтага хоць семак

Хопіць аж да пенсіі...

Як лічыць спадар Гарачоў.

То няхай так і будзе: няхай хопіць і гарбузікаў, і здароўя ўсім нашым мужчынам, усім жанкам аж да самай пенсіі, а потым да смерці! Хай будзе ў іх яды, як на Дзяды, а работы, як у нядзелю! Хай водзяцца грошы, бо, гледзячы на конкурсны здымак, сужэнцы Астроўскія справядліва зазначылі:

Гэтым летам у наш край

Завіталі змены:

Вырас добры ўраджай,

Падраслі і цэны.

Што крыўдна, у адрозненне ад гарбузоў падрастаюць яны не толькі летам. Але ж пра іх — размова асобная. Напрыканцы гэтай (і як заўсёды) паведамляем вынікі: на думку вялікага чытацкага журы, найлепшыя подпісы да папярэдняга здымка (на ім, нагадаем, была кабета з двума сабачкамі і мабільнікам) склалі спадарыня Бурко з вёскі Капланцы, што на Бярэзіншчыне, спадарыня Чыгрынава з вёскі Забалацце, што на Вілейшчыне, спадарыня Века з вёскі Малыя Аўцюкі, што на Калінкавіччыне, а таксама спадар Гарачоў з вёскі Даўнары, што на Іўеўшчыне, спадар Трайкоўскі з Мінска і спадар Старых з Гомеля. З гэтым вось, апошнім меркаваннем вялікага чытацкага журы пагадзілася і журы маленькае — рэдакцыйнае. Таму прыз у выглядзе падпіскі на дарагую сэрцам "Звязду" на першы квартал 2013 года накіроўваецца ў Гомель.

Вызначыла пераможцу і рэдакцыя часопіса "Вожык". Ім, пераможцам (дакладней, пераможцай) стала спадарыня Чыгрынава з Вілейшчыны.

Хочаце, каб у новым годзе гэтыя выданні прыходзілі да вас? Тады падпісвайцеся альбо доўга, уважліва паглядзіце на чарговы конкурсны здымак, прыдумайце подпіс (можна некалькі... Дасціпных, кароткіх — не больш за восем радкоў) і дашліце ў рэдакцыю. Чакаем.

Валянціна Доўнар,

Фота Анатоля Клешчука.

Ад іх жа шчырыя прабачэнні ўсім, чые радкі на гэты раз не прайшлі строгага конкурснага адбору