«Белы» тыдзень — час вялiкiх пачынанняў

Источник материала:

Прывядзём некалькi прыкладаў з абрадавай практыкi традыцыйнай культуры беларусаў. За век свайго зямнога iснавання чалавек назапасiў агромнiсты масiў практычных ведаў, аднак як толькi ён памiраў, выконваўся абавязковы абрад сцiрання слядоў зямнога iснавання — нябожчыка абмывалi i пераапраналi ў новае адзенне. Для таго каб нованароджанае дзiця стала паўнапраўным членам сям’i, трэба было правесцi тры паслядоўныя абрадавыя дзеяннi. Новаму чалавеку адразу ж выдзялялi месца за сямейным сталом: пасля нараджэння яго клалi на стол на спецыяльным (невялiкiх памераў) ручнiку; на дзевяты дзень праводзiлi абрад першага рытуальнага купання, падчас якога бабка-павiтуха закладвала праграму яго зямнога жыцця.

Аналагiчную ролю некалi выконваў Сусветны патоп, якi быў насланы на Зямлю, каб змыць людскiя грахi. А значна пазней такой жа падзеяй стаў дзень 11 студзеня, калi па загаду цара Iрада было знiшчана 14 000 маленькiх дзетак: яму стала вядома, што на Зямлi нарадзiўся сапраўдны цар Iудзеi.

Узгаданыя прыклады дазваляюць лепш зразумець сутнасць назвы апошняга перадвелiкоднага тыдня — Белы. Падрыхтоўка да Вялiкадня мела характар панарамнага, франтальнага ўключэння ўсiх сфер чалавечай жыццядзейнасцi ў атмасферу свята.

У нябыт адыходзiў стары год, ён павiнен быў захапiць з сабой фактычна ўсю назапашаную за гэты перыяд iнфармацыю (энергетыку, праблемы, беды, нястачы, хваробы, няшчасцi). Чалавек павiнен быў змыць, ачысцiць, выпалiць агнём (цi свечкай) сiмвалiчныя знакi мiнулага.

Увесь культурны асяродак (г. зн. тое, якое было зроблена або перапрацавана рукамi чалавека) трэба было «вылечыць» — пазбавiць напластаванняў мiнулага года i, адпаведна, блаславiць распачынанне новага вiтка ў жыццi чалавека i яго працоўнай дзейнасцi. Таму напярэдаднi Вялiкадня выконвалiся тыя сакральна-абрадавыя дзеяннi, якiя ў iншы каляндарны час уявiць сабе было проста немагчыма, напрыклад, вымыць дзяжу або патушыць агонь у печы (апошняе выконвалася толькi ў адной абрадавай сiтуацыi — калi ў хаце нехта памiраў).

А далей паспрабуем прасачыць за паводзiнамi гаспадара i больш падрабязна гаспадынi i спынiцца на шматлiкiх побытавых дзеяннях, скiраваных на «абнаўленне» свайго жытла i падворка ў перадвелiкодны час.

(Працяг будзе.)