Печ

Источник материала:

l Печ цалкам паўтарала мiфапаэтычную мадэль сусвету, яе структурныя гарызонты адпавядалi стану часу: падпечак (як i пограб) — мiнулае; загнёт (вусце) i заслонка — дзень сённяшнi; труба i юшка — будучыня.

l "Завiхацца каля пячы" — выключна жаночы занятак. Падтрыманне полымя i прыгатаванне ежы было спрадвеку турботамi жанчыны, якая падтрымлiвала жыццё на зямлi.

l Печ — захавальнiца полымя, той станоўчай энергii, якая сiмвалiзуе жыццё ў хаце i дабрабыт. У звычайныя або будзённыя днi полымя ў печы не гасiлi: усю ноч захоўвалi вугельчыкi, якiя ранiцай распальвалi, i печ ажывала наноў. Перад тым, як закрыць, "засланiць" печ ад сонца (адсюль i за-слон-ка), гаспадыня павiнна была засыпаць у невялiкае паглыбленне вугельчыкi i прысыпаць iх попелам.

l Вопытныя гаспадынi ведалi: каб захаваць прыбытак i дабрабыт у сям’i, нельга аддаваць вугельчыкi са сваёй печы, а пераязджаючы ў новую хату трэба было абавязкова забраць iх i перанесцi ў новую печ.

l Печ "замiрала", калi ў хаце нехта памiраў. У такiм выпадку полымя ў печы забаранялася распальваць на працягу трох дзён.

l Значная колькасць рытуалаў сямейнай накiраванасцi выконвалася пры непасрэдным удзеле печы. Яе белы колер i месца знаходжання (каля парога) сведчылi аб ролi пасрэднiка памiж жывымi i памерлымi. Калi вярталiся з могiлак, неабходна было пры ўваходзе ў хату, абавязкова дакрануцца рукамi да печы — сагрэць iх, затым зазiрнуць у печ, каб пазбавiцца тугi па памерлым i боязi перад iм.

l Падчас заручынаў дзяўчына ўзлазiла на печ i сыходзiла з яе толькi ў тым выпадку, калi сям’я давала згоду на вяселле. Печ заставалася цэнтральным месцам i ў правядзеннi абрадаў, звязаных з падрыхтоўкай i выпяканнем вясельнага каравая.

l Печ заўсёды iмкнулiся трымаць зачыненай; лiчылася, што шлях будзе нядобры, калi перад выхадам з хаты не зачынiць печ.

l І вельмi добра ведалi: пакуль у печы хлеб, на яе нельга ўзлазiць i сядзець на ёй.