Вокны

Источник материала:

Вокны — вочы хаты, яны прызначаны для таго, каб у яе трапляла святло. Але акрамя таго, акно надзелена шэрагам сiмвалiчных функцый у абрадах сямейнага цыкла ўсходнiх славян. У народных павер’ях акно ўспрымалася як выхад (шлях) для нячыстых духаў, смерцi. Паўсюдна, птушка, якая заляцела ў акно, прадказвала хуткую смерць. Прадказаннем смерцi было i тое, калi птушка стукалася клювам у шыбу. Менавiта таму функцыя акна была найбольш вызначана ў структуры пахавальнага абрада:

l Калi памiраў чалавек, на вокны вешалi белы ручнiк. Тое ж самае рабiлi i ў днi ўшанавання памерлых на працягу года.

l У дзень пахавання на акно клалi першы блiн для памерлага.

l Паўсюдна лiчылi: убачыць у сне хату без вокнаў — да хуткай смерцi.

l Калi гаспадары пакiдалi хату, вокны абавязкова трэба было закрыць, як закрывалi вочы памерламу: iх забiвалi шырокiмi дошкамi крыж-накрыж. Такiя дзеяннi перасцерагалi хату ад таго, каб у ёй пасялiлася нячыстая сiла.

l Праз вокны адбывалiся так званыя стасункi з душамi продкаў у днi ўшанавання продкаў на працягу года (Дзяды): iснавала павер’е, што ў такiя днi, калi глядзець у акно з вулiцы ў хату, можна ўбачыць сваiх памерлых сваякоў.

l Паўсюдна быў распаўсюджаны звычай ставiць на падваконне кружку з вадой, каб душы памёршых, калi наведваюць родную хату, маглi памыцца ў гэтай вадзе. Кружку з вадой ставiлi на дзявяты, саракавы дзень, год пасля смерцi, у iншыя днi ўшанавання памерлых.

У культуры ўсходнiх славян акно супрацьпастаўлялася дзвярам. Яно было "нерэгламентаваным" выхадам для таго, каб "падмануць" нячыстую сiлу, смерць, хваробы i г.д.

l Праз акно выносiлi памерлых, якiя былi нехрышчонымi (звычайна, немаўлят).

l Таксама праз вокны выносiлi людзей iншага веравызнання, самазабойцаў. Акрамя таго паўсюдна лiчылася, што гэты шлях (выхад з акна) павiнен быў заўсёды быць "чыстым" i надзяляўся асаблiвай святасцю: праз акно катэгарычна забаранялася пляваць, выкiдаць смецце, вылiваць брудную ваду i г.д.

l Лiчылася, што пад вокнамi стаiць Анёл, якi ахоўвае хату i ўсiх яе жыхароў.

l Акно заўсёды мела аканiцы, якiя зачынялiся на ноч i адчынiлiся з першымi сонечнымi прамянямi, што яшчэ раз падкрэслiвае сувязь хаты i жывога чалавека, якi таксама ранiцай расплюшчвае вочы.