Асаблівых дзяцей становіцца ўсё больш

Источник материала:

На базе дзяржаўнай установы адукацыі “Цэнтр карэкцыйна-развіццёвага навучання і рэабілітацыі Жабінкаўскага раёна” адбыўся міні-семінар па праблеме дзіцячага аўтызму. Спецыялісты падзяліліся вопытам з калегамі і распавялі, з якімі цяжкасцямі сутыкаюцца на пачатковым этапе работы з асаблівымі дзецьмі.
Тэрмін “аўтызм” паходзіць ад лацінскага слова “autos” — “сам” і азначае “адрыў ад рэальнасці”, “адгароджаны ад свету”. Простымі словамі, гэта асаблівы стан дзіцяці, калі ў яго няма жадання мець зносіны з кім-небудзь. Аўтысты — гэта асаблівыя дзеці, якія адгароджваюць сябе ад уздзеяння грамадства, і іх абсалютна не цікавіць меркаванне акружаючых. З раннім дзіцячым аўтызмам (РДА) нараджаецца 4-5 чалавек на 10 тысяч дзяцей. Хлопчыкаў з такім дыягназам больш, чым дзяўчынак, але ў дзяўчынак аўтызм праяўляецца ў больш цяжкай форме, і дзіцяці досыць цяжка адаптавацца да навакольнага свету.
Гэтая праблема ў апошнія гады стала вельмі актуальнай і ў Беларусі. Таму лічу неабходным распавесці аб дыягностыцы і шляхах карэкцыі РДА.
На жаль, у нашым грамадстве прынята казаць пра дзяцей з праблемамі ў развіцці шэптам ці ўвогуле маўчаць. Больш карэктна, на наш погляд, называць такіх дзяцей “асаблівымі”. А іх, на жаль, вельмі многа. Часта яны наведваюць звычайныя дзіцячыя сады або школы, але вызначэнне іх у групу “асаблівых” гаворыць аб тым, што такім дзецям патрэбен асаблівы падыход ісуправаджэнне. Бацькі павінны мець хаця б мінімальнае ўяўленне аб праблемах развіцця дзяцей, каб своечасова зразумець і пры неабходнасці забяспечыць свайму дзіцяці адэкватнае стаўленне навакольных.
З практыкі вядома, што асноўны сімптом ранняга дзіцячага аўтызму праяўляецца ў некаторай адхіленасці дзіцяці ад навакольнага свету, эмацыянальнай няспеласці, стэрэатыпнасці паводзін. Такі малыш стараецца пазбягаць глядзельнага кантакту, не заўсёды схільны да цялеснага (сціскаецца, калі яго спрабуюць пагладзіць або прыабняць). Магчымы стэрэатыпныя рухі з прадметамі (перагортванне кнігі, паляпванне якім-небудзь прадметам), адна і тая ж тэма можа дамінаваць у размове, падчас малявання, у гульнявых сюжэтах. У дзяцей фарміруюцца ўстойлівыя стэрэатыпы, яны з цяжкасцю прывыкаюць да новай вопраткі, ежы, абстаноўкі, людзей. У хворых на аўтызм магчымы (але не заўсёды) затрымка і парушэнні маўленчага развіцця (а менавіта функцыя зносін). Аўтычнае дзіця часта не чуе звернутую да яго гаворку, а адказы не маюць дачынення да тэмы размовы. Для дзіцяці з раннім дзіцячым аўтызмам ўласцівыя рэхалаліі (ён паўтарае апошняе пачутае слова або прапанову).
Мы разумеем, што неспецыялістам (тым больш бацькам) складана выявіць самім, ці маюцца ў дзіцяці тыя ці іншыя асаблівасці развіцця або паводзін, але заўважыць і пацвердзіць аўтызм можна, пачынаючы з двухгадовага ўзросту.
Калі вас штосьці насцярожвае, не адкладайце візіт да педагога-псіхолага (або псіхіятра, настаўніка-дэфектолага). Часта, на жаль, можна назіраць стэрэатыпнае стаўленне бацькоў да інфармацыі аб тым, што іх дзіця сапраўды асаблівае і мае патрэбу як у медыцынскім, так і ў псіхалагічным суправаджэнні. Рэакцыя бацькоў на тое, што іх дзіця пакутуе на ранні дзіцячы аўтызм, часта такая: шок — гнеў — дэпрэсія — прыняцце.
Спецыялісты ЦКРНіР разумеюць і падзяляюць пачуцці бацькоў, але чым раней дзіця атрымае неабходную дапамогу, тым больш станоўчы прагноз далейшага развіцця.
Як спецыялісты, якія маюць пэўны вопыт суправаджэння асаблівых дзяцей, можам распавесці аб сваіх прынцыпах карэкцыі. Па-першае, да дзіцяці з раннім дзіцячым аўтызмам трэба ставіцца як да нормы развіцця. Суправаджаючы дзіця, не навязваць сваю мадэль паводзінаў, а прымаць яго. Надаваць зразумелы для маленькага сэнс усіх яго дзеянняў і слоў. Разнастаіць сэнсарны вопыт: гульні з вадой, маляванне фарбамі з дапамогай пальцаў, гульні з пяском, крупамі і г.д. Так як дзеці адрозніваюцца большай стэрэатыпнасцю паводзін, усё новае неабходна ўводзіць асцярожна, пакрокава, падрабязна тлумачачы дзіцяці, паказваючы на ўласным прыкладзе, фарміруючы толькі станоўчае стаўленне да таго, што адбываецца. Бар’ер фізічнага кантакту можна здымаць з дапамогай розных гульняў: “штурхалак”, “казыталак”, “гладзілак”. Дзіця павінна бачыць твар таго, хто з ім гаворыць ці гуляе, але не старайцеся гвалтоўна ўтрымаць дзіцячы погляд. Калі малое зацікавіцца, яно само будзе ўважліва глядзець і слухаць вас.
І ўсё-такі, галоўная праблема дзяцей з раннім дзіцячым аўтызмам — праблема зносін. Старайцеся ў прысутнасці дзіцяці праяўляць цікавасць да навакольных людзей, вітайцеся, знаёмцеся, развітвайцеся, гуляйце, рабіце ўсё, што павінна, на вашу думку, выконваць ваша дзіця. Зрабіце ўсё магчымае, каб яно атрымала неабходную дапамогу, а вы — падтрымку ў асобе спецыялістаў.
Будзьце цярплівыя і разважлівыя. Не прыспешвайце падзеі — і станоўчы эфект абавязкова гарантаваны.
Кацярына ЛУГАЎСКАЯ, дырэктар ЦКРНіР.