"Надзвычайшчыкі" глядзяць — ратаваць, не ратаваць?.."

Источник материала:

Чыстая праўда (у Аўцюках, як вы ведаеце, бывае і чыстая брахня): адзін з тамтэйшых вяскоўцаў, значыць, з жонкай палаяўся — у чарговы раз. І вырашыў, што ўсё: гэта — ужо ў апошні, бо лепей жудасны канец, чым жуда без канца. Прыйшоў ён да ракі Закаванкі, закінуў вяроўку на старую вярбу, што стаяла на беразе, зрабіў пятлю, усунуў галаву і...

Гайдануўся б — напрыканцы... Аднак сук не вытрымаў — адламаўся. І мужык той — боўць у раку!

А тапіцца ж ён намеру не меў...

Як і трэба было чакаць, менавіта пра іх, пра намеры, строілі здагадкі ўдзельнікі конкурсу на лепшы подпіс да здымка. Хтось — асобна пра жаночыя, хтось — асобна пра мужчынскія, нехта аб'яднаў:

Як на беразе ракі

Зноў дубеюць мужыкі.

Ну й сцюдзёная ж вадзіца!...

А ў палонцы — маладзіца.

Мо русалка іх чаруе?

Прадавачка тут "маржуе":

Калі хочаш пахмяліцца,

Мусіш трохі падзівіцца!

А інакш пракіне, як той казаў, не прадасць, піша спадарыня Пажога з вёскі Абруб Глыбоцкага раёна. (Дарэчы, што ні край, то звычай — спадар Нефідовіч з Лунінеччыны пра жанчыну піша:

Не ў сяле яна з'явілася

Ды ў палонку пагрузілася,

Тут прызнаў бы мой народзе:

З глузду з'ехала ды й годзе!)

Працэс гэты ("з'язджання" з таго самага глузду), як правіла, паступовы, непрыкметны, але ж, як высвятляецца, ад вока нашых падпісчыкаў нічога не схаваеш:

<І>Пад вярбой Алёна

Мыла ручнікі

(іх даволі плённа

брудзяць мужыкі).

Усю вясну і лета

Мыла, задарма...

Потым непрыкметна

Надышла зіма, —

піша спадар Гарачоў з Іўеўшчыны. А жанчына ўсё мые, мые, мые...

Планіда ў яе такая, лічыць Мікалай Старых з Гомеля. "Глянуў я на конкурсны здымак, — піша ён, — і прыгадаў анекдот. Вучоныя вырашылі правесці эксперымент. На бязлюдным востраве пасялілі двух мужчын і жанчыну (усе трое — з усходніх славян). Праз год прыехалі паглядзець, як жа яны жывуць. Першае, што ўбачылі: сядзяць мужыкі ў цянёчку. Адзін — нешта піша, другі — падлічвае.

— А дзе ж ваша жанчына? — цікавяцца.

— Народ? — перапыталі начальнікі і адказалі: — Народ у полі".

То якраз яму, нашаму гераічнаму "народу", і прысвяціў свае радкі спадар Мікалай:

У жанчын мільён турбот:

Зранку лёцьма да работ.

Пасля працы ў іх як мам

Марш-кідок па коле крам,

Потым — сем'і накарміць,

Прыбіраць, бялізну мыць...

Вось яно жанкам такім

Пелька ў лютым — не экстрым.

Што праўда, то праўда.

"Я часта думаю, што чалавек можа вельмі шмат, але ён, на жаль, не ўдасканальвае свае фізічныя і разумовыя здольнасці, а ўсё перакладвае на плечы машын. Цывілізацыя робіць людзей пестунамі, — піша спадарыня Гудачкова з Жыткавіч і ўспамінае, як дзед яе ("рыбак быў, якіх пашукаць!") хадзіў на рэчку з дзядзькам Сцяпанам. Аднойчы сцямнела — пакуль прарубілі палонку, паставілі сеткі... Дзед і кажа: "Давай трохі паспім, пакуль рыба налезе". І... паспалі ж! Зімой, на лёдзе! А якая там вопратка была: у дзядзькі — паношаны кажух ды боты, а дзед і наогул у ватоўцы быў. І цягнулі сеткі голымі рукамі, імі ж бралі рыбу. Вось такія людзі былі".

І, дзякуй Богу, ёсць! "У двары на сонечным месцы я зрабіла невялічкую пабудову: мо метра паўтара на паўтара, — дзеліцца спадарыня Валянціна. — Адна сцяна паўночная, глухая, з дошак, там і дзверы. А верх і астатнія сценкі абцягнула плёнкай у два слаі. Як парнічок: калі сонца, дык там цяплей, летам нават горача, а зімою так, як на двары. Толькі што не капае і не дзьме.

І вось ужо гадоў 15 зімой і летам, кожную раніцу і кожны вечар, я іду туды з вядром вады (набіраю з калодзежа) — распранаюся, абліваюся з вялікай конаўкі (Бр-р-р... Нават пісаць пра гэта холадна. — Аўт.). Потым выціраюся, апранаюся і — па хатніх справах. Вось такая ў мяне загартоўка. А ў палонцы купацца не даводзілася. У нас у Жыткавічах яе няма, ды і трохі боязна. Аднак я ведаю, што маржом можа стаць хоць хто. Трэба толькі перагледзець свой лад жыцця".

Спадарыня Янучок з в. Нагорнае, Клецкага раёна піша пра тых, хто ўжо перагледзеў:

Ёсць жанчыны-маладзіцы —

У жылах кроў, а не вадзіца!

Што ім люты? Што мароз?

Падатрэ любому нос!

А то і ўсім пяцярым! Тут справа прынцыпу, магчыма?

Яшчэ захаваліся бабы,

Якіх не палохай агнём.

Такія адважацца, мабыць,

Звалодаць шалёным канём.

Ці возьмуць — ды боўць у палонку.

У загс павядуць за руку,

Абы ты назваў яе жонкай...

Абы насаліць мужыку!

піша Анатоль Гарачоў. І, паглядзеўшы на здымак, ведае, чым канкрэтна насаліла вось гэтая баба:

Хай гагочуць гусі,

Хай смяюцца качкі:

Зноў знайшла Маруся

Мужаву заначку!

Ну што тут скажаш — малайчына, Маруся!.. І жанчыны наогул, сцвярджае спадарыня Кусянкова з Рагачоўшчыны:

У апратках мужыкі,

А сагнуліся — у крукі:

Каб у пельку — то ім слаба,

Не баіцца толькі баба.

Чаму? Меркаванні на гэты конт разышліся — прычым у розныя бакі і досыць далёка:

Яна і гэтак, яна і так,

І на "ты" з вадзіцаю...

Не цікавяцца ніяк

Хлопцы маладзіцаю! —

лічыць спадар Гаўрыш з Чавусаў.

Ды наадварот жа, упэўнена спадарыня Ермаковіч з в. Азяраўцы Браслаўскага раёна:

Вы ці бачылі такое?!

Хто не бачыў — мы раззвонім:

І адна ў палонцы — воін:

Аж пяцёра ў палоне!

А таму:

Ну і гарачае ж спатканне —

Як дайсці дадому?

З галавою ў палонку —

Можа, ахалону? —

ад імя кабеты піша спадарыня Гудачкова.

Ды няма ж ад чаго шукаць тае прахалоды, упэўнены спадар Гаўрыш, які, паглядзеўшы на здымак, лічыць, што

Тут іспыты кавалераў

(У яе іх роўна пяць):

Абяцаюць да халеры,

А штаны баяцца зняць...

Яна і гэтак, яна і так:

То бабром, то рыбкаю,

А на іх напаў слупняк —

Толькі вочкі лыпаюць.

Глядзяць, трэба разумець, захапляюцца — ім відовішча, бо

Маржыхі сёння ў модзе.

Што ў модзе — то цані:

Задарма дзівіцца годзе:

Паглядзеў — "бабло" гані! —

ад імя кабеты патрабуе спадарыня Ермаковіч.

З гэтым, на думку маржыхі (і спадарыні Чыгрынавай з Вілейшчыны) у мужыкоў таксама дрэнна:

Дакучала думка дужа,

Што пара знайсці ўжо мужа...

Але ж тут, як ні зірні,

Ну няма пакуль раўні.

Няма грашавітых. Няма і смелых:

Адна дзеўка на рацэ

Утапіла ведзярцэ:

Хто яго дастане,

Яе мужам стане...

Ды няма ахвочых —

Трэ самой ускочыць, —

піша Валянціна Гудачкова пра кабету.

Зрэшты, што мы ўсё пра яе ды пра яе, час пра мужыкоў. Яны, між іншым (на думку спадарыні Лабажэвіч з Клецка), не такія ўжо і нясмелыя. Проста стаяць непадалёк і цалкам лагічна мяркуюць:

Нырнуць следам за табой,

Можа не пашкодзіць?

Але ж рэчка ад адной

З берагоў выходзіць!

Адкуль — крый Божа, лёд падымецца, крыгаход пачнецца, пабудовы затопіць... Рабі тады, што хочаш.

Зрэшты, цяпер людзі ўжо ведаюць, што канкрэтна трэба рабіць у экстрэмальных сітуацыях: выклікаць супрацоўнікаў Міністэрства па надзвычайных сітуацыях. Кадры там падрыхтаваныя, адпаведнай тэхнікай узброеныя, можна сказаць, да зубоў... Адзінае — ім рашучасці можа не хапіць. У дзеяннях:

"Надзвычайшчыкі" глядзяць —

Ратаваць, не ратаваць?..

Пакуль раду правялі,

З бабы бурбалкі пайшлі, —

піша пра бедную спадарыня Кусянкова.

А, між іншым, як лічаць сябры з гуртка "Юны журналіст" агульнаадукацыйнай школы № 3 г. Вілейкі, шчасце было такім магчымым, такім блізкім, бо кабета, перш чым пусціць тыя бурбалкі, заспявала (ці не голасам Кадышавай?):

— Не судзіце мяне, людзі,

Не марудзьце, мужыкі.

Бо са мной шчаслівы будзе

Той, хто выцягне з ракі.

Магчыма. Але ж, на думку спадарыні Лапацкай з той жа Вілейкі, рызыка ёсць:

Ну, Мікола, ты і выбраў —

Нарабіў сабе бяды:

Ці русалка тут, ці выдра —

Жыць не можа без вады.

А, значыць, плёхаецца ў ёй пастаянна. Альбо (на думку спадара Гарачова) зрэдку прыходзіць, прычым з пэўнай мэтай:

У палонцы бізнэс-лэдзі

Змыць рашылася грахі,

А ахоўнікі-мядзведзі

Зашпілілі кажухі.

Ды дарэмна тых герояў

Прывяла яна сюды,

Бо любога абяззброіць,

Калі вылезе з вады.

Ці не пра тыя ж цяжкія грахі (толькі мужчынскія) піша і спадар Дубовік з Бярэзіншчыны:

Кожны трэці ўлева ходзіць...

Ім вось ведаць не пашкодзіць:

Хто ў пельку апускаецца,

Таму грэх і адпускаецца:

На Вадохрышча... У палонку.

Каб не знала толькі жонка!

Дык, значыць, прыйшлі яны, а палонка якраз і занятая. Той самай... жонкай — падманула! А вось аднаго свайго мужыка ці ўсіх пяцярых — ёсць пытанне. У спадара Гарачова:

Запрасіла дзеўка ў пушчу,

Але ж зноў — "кідалава",

Бо яна — не Люся Лушчык

І не Саша Паўлава.

А хацелася б! Бо мужчыны — яны ў большасці сваёй за здаровы лад жыцця — з... гарэліцай, цыгарэтамі, півам, дзяўчатамі... (Хіба ж гэта не здорава?!). Ім здаецца, што яшчэ і як! А вось тым дзяўчатам:

Без маржа вусатага

Жытка распраклятая...

Хоць у пельку, хоць у крык,

Выраджаецца мужык!

Канстатацыя факта — ад Валерыя Гаўрыша. Ад спадара Астроўскага з Мінска прыгожыя радкі пра маржоў. Не, не тых, якія зімой у палонках купаюцца, а сапраўдных: млекакормячых з атрада ластаногіх, якія вызначаюцца цікаўнасцю і лагодным норавам, харчуюцца малюскамі, жывуць сем'ямі... Прычым у хілых асобін, як правіла, ніводнай жонкі, а ў дужых — з дзясятак. Адкуль і радкі:

Я па тэлеку знайшоў

Перадачу пра маржоў.

І здзівіўся: гэта ж жах,

Колькі жонак у маржа!

Пры такой вадзе сцюдзёнай

Ад чаго імпэт ягоны?..

Як, скажыце, людцы, братцы,

Мне вось так загартавацца?!

Складанае пытанне, бо Іван Іванавіч, наколькі ведаем, не начальнік ЖЭКа. Вось таго б загартавалі. Прычым (на думку спадара Сітніка з в. Палажэвічы Старадарожскага раёна) лёгка. І на здымку якраз той самы "працэс" загартоўкі. Дзівіцеся:

Божа ж мой... Начальнік ЖЭКа!

Што загнала чалавека

У люты холад у палонку?

Угнявіў каханку-жонку?

Ці людзей? Прайшла зіма!

Вады цёпленькай няма.

(Пра гарачую нам, грэшным,

Заікацца нават смешна).

Вось жанчыны і загналі.

Яшчэ й ліфчык прывязалі.

Здзек за здзек, гэта называецца, бо не будзеш жа добраму чалавеку ліфчык шкадаваць — хай сфатаграфуецца для найстарэйшай беларускай газеты, якую спадар Дубовік з Бярэзіншчыны настойліва раіў бы ўсім (асабліва чынавенству), па-першае, выпісваць, а па другое, трымаць пры сабе выразкі з рубрык "Хто каго?", "Алё, народ на провадзе!" і зрэдчас зазіраць у іх, каб у тэлевізары не такія кіслыя твары былі. Ход падзей жа да лепшага, лічыць Міхаіл Паўлавіч — значыць, можна ўсміхацца. А хоць бы і таму, што

Неяк баба захацела

Акунуць душу і цела...

Ну яна ж не вінавата,

Што рачулка мелкавата?!

(Пытанне ад спадарыні Чыгрынавай).

...Завяршыць жа агляд хацелася б аптымістычным (ад спадара Гарачова):

Па-над Прыпяццю і Бугам

Зімка люта дыхае.

Мужыкі і хлопцы цугам

Ходзяць за маржыхаю.

Зімой... Што ўжо казаць пра вясну?!

  Хіба тое, што яна (і гэта непазбежна!) — ідзе... Нават прыйшла, калі верыць календару. А значыць, пера-зіма-валі! З чым і хочацца павіншаваць усіх чытачоў-падпісчыкаў, усіх удзельнікаў конкурсу і... адну пераможцу. На думку вялікага чытацкага журы, найлепшыя радкі да здымка пра гандаль у крэдыт ("Звязда" ад 22.01) даслалі спадары Нефідовіч з Лунінеччыны, Гаўрыш з Чавусаў, Гарачоў з Іўеўшчыны, спадарыні Бурко з Бярэзіншчыны, Тарасік з Мінска, Лабажэвіч з Клецка і Чыгрынава з вёскі Забалацце Вілейскага раёна. З гэтым, апошнім, меркаваннем пагадзілася і журы маленькае рэдакцыйнае. А значыць, прыз у выглядзе падпіскі на дарагую сэрцам газету накіроўваецца на Вілейшчыну. Хочаце, каб да вас? Пішыце! Здымак, як заўжды, дадаецца. Умовы ранейшыя: коратка (не больш за восем радкоў), дасціпна, разборліва і па-беларуску.

Валянціна Доўнар,

Фота Анатоля Клешчука.

Р.S. Спадар Спірыдовіч з г.п. Івянец анекдот даслаў. Сустракаюцца два мужыкі.

— Як справы? — пытае адзін.

— Выдатна! — адказвае другі. — У "Звяздзе" друкуюся.

— Ух ты! І што ж надрукаваў?

— Аб'яву.

Адчулі: аб'яву... І ўжо шчаслівы.

Зрабіў палову той, хто пачаў! Пішыце.

Теги: Гомель