Эксперт Сяргей Чалы: Можна выбіраць патрэбнае эканоміцы, пазбягаючы негатыўных наступстваў

Источник материала:

Рэальнай мадэрнізацыі прадпрыемстваў магла б дапамагчы праграма "Еўрапейскі дыялог аб мадэрнізацыі для Беларусі», якую афіцыйны Мінск, на жаль, ігнаруе, упэўнены эканаміст Сяргей Чалы.

Віцэ-прэм'ер Пётр Пракаповіч марыць сёння экспартаваць 85% усёй беларускай прадукцыі, хоць за 2013 экспарт скараціўся ў 4 разы. Ставячы такую задачу-мару, чыноўнікі дзіўным чынам забываюць, што 75% вырабленай прадукцыі ідзе цяпер не за мяжу, а на склады.

Так ці патрэбна ў такім выпадку Беларусі «мадэрнізацыя па Пракаповічу» і чаму ўлады адмаўляюцца ад паслуг «Еўрапейскага дыялогу аб мадэрнізацыі"?

Каментуе эканаміст Сяргей Чалы.

– Пётр Пракаповіч марыць давесці продаж беларускіх тавараў блізкім суседзям і далёкім краінам аж да 85%. Гэта жарт ці сур'ёзная заява адказнага чыноўніка?

– Мяркуйце самі: у самыя лепшыя часы – май 2011 года – нам атрымоўвалася экспартаваць дзве траціны прадукцыі. Блізкі да дасягнутага тады быў 2012-ы. Потым гэты параметр зрабілі мэтавым.

Але фокус у тым, што адначасова ставяцца дзве ўзаемавыключальныя задачы: каб павялічыць экспарт, трэба абмежаваць унутраны пакупніцкі рэсурс, абмежаваць рост даходаў. А ўрад хоча вырашыць адразу дзве задачы: рост і экспарту, і ўнутраных даходаў.

– Пракаповіч упэўнены, што эканамічнага ўздыму можна дабіцца за кошт мадэрнізацыі 5 тысяч прадпрыемстваў...

– Гэта размовы на карысць бедных. Мадэрнізацыя тут ні пры чым. Уся статыстыка папярэдніх гадоў сведчыць: рост экспарту магчымы за кошт скарачэння ўнутранага спажывання.

– Наколькі эфектыўная «мадэрнізацыя па Пракаповічу»? Давайце возьмем дрэваапрацоўчую галіну, сканцэнтраваную галоўным чынам у правінцыі. Калі нават атрымаецца выканаць загад Лукашэнкі і мадэрнізаваць «Барысаўдрэў» да 7 лістапада, ці атрымаюць барысаўчане выхад на новыя рынкі, уключаючы еўрапейскі?

– Выхад на заходні рынак – вельмі складаная задача. Бо гэтая мадэрнізацыя прадпрыемстваў – вымушаная, пажарная мера па выратаванні фабрык і заводаў, якія пачалі рэзка губляць канкурэнтаздольнасць.

Немагчыма правесці сапраўдную мадэрнізацыю прадпрыемстваў, не змяняючы сістэму кіравання, размеркавання рэсурсаў. Я наогул скептычна стаўлюся да такой ідэі. Пра яе ж нічога канкрэтнага невядома, за выключэннем таго, што 5 тысяч прадпрыемстваў маюць бізнес-планы.

Мадэрнізацыя можа расцэньвацца як скачок у светлае заўтра, а можа разглядацца і як завяршэнне таго працэсу, які ішоў ўсе папярэднія гады. Калі гаворка аб вялікім скачку ў светлае заўтра – ён немагчымы пры захаванні існуючай эканамічнай структуры. Больш за тое, чым маштабней мадэрнізацыя, тым больш маштабнае асваенне капіталу.

– «Барысаўдрэў» – пад Мінскам, ва ўсіх на ўвазе, таму столькі гаворыцца пра яго перабудове. Але ў той жа Брэсцкай вобласці ёсць «Пінскдрэў» і «Івацэвічыдрэў" – два горадаўтваральных прадпрыемствы, ад якіх залежыць лёс двух палескіх гарадоў. Лукашэнка толькі адзін раз пабываў у Івацэвічах: зладзіў разнос, змяніў дырэктара – і кропка. Ці можна рэальна мадэрнізаваць гэтыя прадпрыемствы, скарыстаўшыся вопытам суседзяў?

– Бессэнсоўна падымаць канкрэтныя прадпрыемствы, не мяняючы эканамічны асяродак, у якім яны знаходзяцца. Можна выкарыстоўваць досвед той самай Польшчы. Але сітуацыя ў суседзяў лепш не таму, што там станкі больш новыя. Справа ў іншым: у Польшчы ёсць уласнік, якога няма ў нас.

– А чаму б афіцыйнаму Менску не выкарыстаць магчымасці "Еўрапейскага дыялогу для мадэрнізацыі Беларусі»?

– Я спадзяюся, менавіта ў гэты бок і дзьме вецер. Бо як паўстаў «Еўрапейскі дыялог для мадэрнізацыі Беларусі»?

Дзяржаўныя структуры адмовіліся ўдзельнічаць у праграме «Усходняе партнёрства». Еўрасаюз, каб пазбегнуць дысбалансу з непрадстаўленнем беларускіх уладаў, ініцыяваў «дыялог». Менавіта ў яго рамках экспертныя групы выпрацоўваюць рэкамендацыі для тых, хто прымае рашэнні. У тым ліку – і ў эканоміцы.

Але ўлады ўспрынялі і гэтую ініцыятыву як ідэалагічнае абслугоўванне апазіцыі. І фактычна самі сябе выключылі з новай перспектыўнай праграмы. Можна шмат добрых папер напісаць, але калі няма рэцыпіента, якому іх можна прапанаваць, усё губляе сэнс.

«Еўрапейскі дыялог для мадэрнізацыі Беларусі» – гэта і ёсць спроба падзяліцца досведам краін, якія ўжо прайшлі стадыю Беларусі. З аднаго боку, гэта вялікі мінус, а з другога – каласальнае перавага. Мы можам прыходзіць як у супермаркет і выбіраць для нашай эканомікі востра неабходнае, пазбягаючы негатыўных наступстваў. Бо суседзі ўжо ўсё гэта праходзілі.

Калі з'явяцца рэальныя эканамічныя праекты, выпрацаваныя еўрапейскімі экспертамі, пад іх знойдуцца і сродкі. Грошы знайсці лёгка ... А то атрымаецца як з крэдытнай лініяй кітайскага банка Eximbank, пад якую не адзін год шукаюць рэальнае напаўненне – няма годных эканамічных праектаў.

Праграма пераўтварэнняў, выпрацаваная еўрапейскімі экспертамі, цалкам можа знайсці падтрымку і Еўрапейскага банка рэканструкцыі і развіцця, і сусветных фінансавых структур, у тым ліку – МВФ.

Праблема не ў змесце «дыялогу», а ў дачыненні да яго афіцыйнага Мінска. Ігнараванне гэтай праграмы вядзе да таго, што на справе пакуль яна не працуе.

Сямён КУТКАВЕЦ, «Свабодные новости плюс».

Даведка. 23 сакавіка 2012 г. ініцыятыва «Еўрапейскі дыялог аб мадэрнізацыі з Беларуссю" была ўхвалена Саветам міністраў замежных спраў Еўрасаюза.

29 сакавіка 2012 года ў Бруселі еўракамісар Штэфан Фюле абвясціў аб пачатку "Еўрапейскага дыялогу аб мадэрнізацыі".

У красавіку 2013 года ў Еўрапейскім парламенце прайшла канферэнцыя, прысвечаная абмеркаванню «Еўрапейскага дыялогу аб мадэрнізацыі". Тэма канферэнцыі гучала як ацэнка эфектыўнасці ЕДМ пасля года яго функцыянавання.

Гэта было першае публічнае мерапрыемства такога ўзроўню з моманту аб'явы ініцыятывы, прысвечанае абмеркаванню самага ЕДМ, яго месца і значэння для адносін паміж Беларуссю і ЕС, яго пераваг і слабасцяў.