Чужыя вiшнi

Источник материала:

Некалi, кажуць, часы былi проста цудоўныя:

жанчыны нараджалi дзяцей;

мужчыны, каб пракармiць iх, шмат працавалi;

старыя — сядзелi на сонейку,

на лаўках,

ля сваiх дамоў

i гулялi з малымi...

Дакладней — яны глядзелi на iх,

чулi галасы...

Пакуль тыя не злiвалiся ў цёплы мiлы шум i не агортвалi iх салодкай дрымотай...

А здаралася — дзяды засыналi.

I больш — не прачыналiся.

Але так — было некалi.

Загадка

— Вы ўнiз? — на лесвiчнай пляцоўцы пытае хлапчо, нацiскаючы кнопку. I лiфт паслухмяна падымаецца, забiрае нас, вязе на першы паверх. Я там, трошкi маруджу (зазiраю ў паштовую скрынку), спадарожнiк — лiха даецца ў дзверы. I яны — ляпаюць. Прычым, ляпаюць так...

Але хлапчук не зважае — спакойна стаiць (звонку), некага чакае...

Адкрыла рот ужо, хацела «загадку» яму загадаць, спытаць, цi ведае ён, чым выхаваныя дзецi адрознiваюцца ад нявыхаваных? (Драбязой жа, маўляў: першыя прытрымлiваюць за сабой дзверы, а другiя...)

У гэты момант яны... ляпнулi яшчэ раз. Ляпнулi так, што скалануўся дом: з пад’езда выйшаў... хлопчыкаў бацька.

...Цi трэба пытаць, чым адрознiваюцца яны (мы!) выхаваныя, ад нявыхаваных?

Шчасце — гэта...

Прыгожае слова — «самотны». Калi яно — пра нiцую вярбу, што стаiць ля ракi, цi якоесь iншае дрэва... Альбо i чалавека, але зусiм далёкага, чужога — не пра цябе. Гэта значыць, не ты (паводле тлумачальнага слоўнiка) сумны i журботны, не ты — чужы сярод людзей, не ты (крый Бог) жывеш у адзiноцтве...

А многiм — прывялося.

Вось Львоўна адна. У 82.

А форсу пры тым — ну як у 28. Колькi разоў гаварыла ёй: «Давайце чым дапамагу — нешта прынясу, пашыю, памыю...».

Кожны раз абрывала: не трэба, маўляў. Я сама...

Трэцяга дня, аднак, пазванiла. Здалёк пачала — распытала, цi шмат на сёння работы, у колькi абед i што я тады планую?...

— Пад’ехаць? — здагадалася я. — То лёгка...

Назад вяртацца цяжка было: «дапамагла» ж чалавеку, «напрацавалася». Да Львоўны мелiся госцi прыйсцi. Яна з той нагоды бульбы натушыла, насмажыла катлет. А тым — не выпала нешта, сарваўся вiзiт...

У мяне — адпаведна — абед атрымаўся.

I... новы радок у слоўнiк: «Шчасце — гэта калi ў 80 самотнаму чалавеку дапамога патрэбная толькi ў тым, каб нешта смачнае з’есцi».

Калi кахаеш...

Да жанiцьбы пра сваю абраннiцу ён (людзi пастаралiся) ведаў шмат: ведаў, што старэйшая за яго, што замужам была, што дачка ёсць, што гаспадыня з яе, мякка кажучы, нiякая...

Але ён — кахаў i таму заплюшчыў вочы на ўсё: ажанiўся, перавёз у сваю кватэру, стаў, як мог, дагаджаць — i жонцы, i дачцэ. Яе... Як сваёй, як роднай.

Марыў, канешне, каб яшчэ дзiцятка было. Хоць адно, iх агульнае.

I Бог iм — даваў: зацяжарала жонка, але...

Свайго, уласнага, розуму ў яе не было, а бабы на рабоце сказалi, што гэта ж, маўляў, заўсёды так: чужое дзiця муж любiць, пакуль свайго няма. А калi будзе...

Яна спалохалася, «падмiтусiлася» i зрабiла так, каб дзiцяцi таго не было (мужу сказала, што ўрачы настаялi — хворая, маўляў.)

Ён — як не звар’яцеў: шкадаваў i яе, i таго ненароджанага сынка, перажываў...

А пасля гэтага — яшчэ болей стаў любiць i жонку, i дачку.

...Бо яно ж i праўда, вiдаць, калi любiш, то заплюшчыш вочы на ўсё.

I даруеш... Усё. Нават тое, што нельга.

Бяда. Без бяды?

У доме гэным ёй збрыдзела ўсё — вышчарбленыя прыступкi на ўваходзе ў пад’езд, брудныя падпаленыя кнопкi i столь у лiфце, «Ламбада», якую пастаянна «ўрубаў» вечна п’яны сусед, канапа, што купiлi з нябожчыкам-мужам на падораныя грошы адразу пасля вяселля, безнадзейна зжаўцелыя газавая плiта i ванна, пратаптаны лiнолеум... А найбольш — адсутнасць надзеi хоць нешта змянiць. Думала, што вось тут, вось так, ужо i памрэ.

Але ёй пашчасцiла: сын з жонкай i дзецьмi стаяў у чарзе «на пашырэнне» i дастаяўся — узяў крэдыт на трохпакаёўку, пабудаваў, пераехаў. У новую...

Ранейшую, двухпакаёвую, планаваў прадаць, каб абжыцца, аддаць даўгi. Але цэны на другасным рынку сiганулi так, што прадаць рашылi меншае — а хоць бы кватэру матулi? А сама — хай пераедзе ў iхнюю, хай па-людску пажыве. Хоць у старасцi...

Яна лёгка згадзiлася: стала пакаваць чамаданы, збiрацца — у параўнаўча новы дом, у кватэру з маленькiмi, але двума пакоямi, з прасторнай лоджыяй, кухняй, з паркетнай падлогай...

А цяпер, пераехаўшы, плача.

...Мо таму, што ў доме, дзе так збрыдзела (усё!) засталiся не проста сцены, — засталося жыццё.

Далёкае — блiзкае

Вечар. Тэлевiзар. Навiны — прагноз надвор’я ў канцы... У Злучаных Штатах, кажуць, спякота. Вышэй 40.

Хай, як быццам, бо гэта ж за светам?

А ўсё роўна шкада: там цяпер столькi нашых.

Жах, якi заўжды з табой

...Пачыналася ўсё, як быццам бы, добра — непакою, прынамсi, у душы не было, калi нас, чалавек з пяцьсот, сабралi на вулiцы, калi па чарзе, па адным, сталi прапускаць у будынак, у вялiкую залу з доўгiмi гладкiмi драўлянымi сталамi i такiмi ж лавамi.

Мы паселi на iх, атрымалi бiлеты. На маiм была лiчба 76. А нiжэй...

Прачытаць — хоць што-небудзь яшчэ — я не паспела: нехта нябачны забраў у мяне паперку i гучна аб’явiў, што ўсё, — можна рыхтавацца... Альбо iсцi адказваць адразу.

— Без падрыхтоўкi, — дадаў галоўны экзаменатар i пiльна зiрнуў на мяне. — Калi ласка...

Я хацела ўстаць, але не магла: ад жаху, ад сораму, што не ведаю (не тое, што адказаў (не так крыўдна было б), нават пытанняў, абарвалася i некуды блiжэй да зямлi ўпала душа, здранцвелi ногi, заняло дыханне. Я... прачнулася.

Шэсць гадоў вучобы — гэта (апроч iншага...) 12 сесiй, добрая сотня залiкаў-экзаменаў (плюс абарона дыплома... А галоўнае — уступныя...), гэта жах, якi заўжды з табой.

Нават тады, калi за вучэнне тваё бацькi не плацiлi.

Што гаварыць цяпер?

Тры волi

Збежка: ранiчкай спазнялася на работу — лiха пранеслася мiма суседа, якi, як заўсёды, у iнвалiдным крэсле, сядзеў ля пад’езда...

А блiжэй да вечара сустрэла знаёмца. Той нядаўна з Балi прыляцеў. Гэта — востраў такi. У Iнданэзii. Паўдня самалётам туды, паўдня — назад.

Ён — расказваў (колькi, куды i як), я — слухала.

I глядзела на яго, вiдаць, так, як сусед — на мяне. Калi неслася мiма.

Ёсць пытанне

Не мной заўважана: хочаш пасмяшыць Бога, раскажы яму пра далейшыя планы...

Але мы плануем (гэта цi не ў генах ужо?) i нават расказваем. Усiм.

Маркаўна вось спала i бачыла, як яны разам з мужам, выйдуць на пенсiю, як тады зажывуць — з’едуць у вёску, прывядуць да толку сялiбку, насадзяць кветак, завядуць там пчолак i коз.

А мужа раптам не стала...

Адна — яна жыць не змагла, пераехала да дзяцей: у дачкi цяпер гаспадарку вядзе. Гэта значыць, з ранку да вечара «дзяжурыць» ля плiты, з ранку да вечара чуе: «Бабушка, что нам покушать?».

Трое хлопцаў у сям’i — 17, 15 i 10 гадоў. Добра вучацца, спортам займаюцца, так што бабуля на лёс свой не скардзiцца. Больш за тое, яна б ганарылася iмі, каб не зяць.

Ваенны ён. У адстаўку выйшаў i... лёг. Цешча яму: «Можа, у хлебны сходзiш?» — у адказ — цiшыня. «Можа бульбы прынясеш?»... Зноў «не чуе». Лежма ляжыць. Дзень пры днi — на канапе, перад тэлевiзарам. Дужы, малады...

Не сцярпела раз, спыталася на сваю галаву: колькi ж можна?

Сказаў, што калi на пенсiю раней адправiлi, значыць ён таго заслужыў: дзяржава, маўляў, не дурная. А вось цешча...

Ёсць пытанне, як кажуць.

Чужыя вiшнi

Ад дома да блiжэйшай крамы хвiлiн мо з пяць — хуткiм крокам. I з дзесяць там...

А вярталася назад i двор — ледзь прызнала. Як Мамай прайшоў, пад ногi вецця накiдаў... Адкуль? Каб здагадацца, розуму не трэба: пустадомкам нейкiм вiшань захацелася, залезлi на дрэвы. Дзе дасталi — там рвалi, а дзе не змаглi — ламалi сукi...

З мноствам недаспелых...

Ля шматлюднага дома.

Сярод белага дня.

I нiхто не абурыўся, не заступiўся — нiчыйныя дрэвы. А значыць у наступны раз можна будзе з сякерай.

Калi «дастаць»...

Яшчэ раз: «Пад вокнамi, на стромкай бярозе дзве маленькiя ўвiшныя сарокi звiлi гняздо...» Потым, як i варта было чакаць, вывелi дзетак. Але наконт выхавання кансенсусу ў бацькоў, вiдаць, не было: з ранняга ранку яны гучна трашчалi, з ранняга ранку спрачалiся. Прычым так...

«Дасталi» жыхароў, i тыя справай даказалi праўдзiвасць рускай прымаўкi «всякая сорока от своего языка погибает». Гэта значыць, гняздо спаролi.

...Што цiкава, у нас пад вокнамi яно не адно было — з год таму ў двары прыгожую альтанку ўзвялi. Малеча там з ранку «тусавалася», падлеткi пад вечар, а потым — навакольная п’янь... З усiм адсюль выцякаючым — з мацюкамi, з крыкамi, з песнямi, байкамі...

То не стала ў двары i альтанкi.

Адкуль (хоць i вiдавочная...) але ж выснова — усё, што перашкаджае, «дастае» рана цi позна, людзi знясуць.

Адно — «дастаць» трэба добра.