Новости временных лет. Ноябрь 1911 года

О чём писали в белорусских газетах 100 лет назад? У вас есть уникальная возможность полистать издания вековой давности благодаря совместному проекту белорусского интернет-портала TUT.BY и Центральной научной библиотеки им. Якуба Коласа Национальной академии наук Беларуси.

Вы получите ценные сведения по истории, географии и культуре нашей страны того периода, найдете всевозможную справочную информацию, медицинские советы, кулинарные рецепты, а также юмористические и рекламные материалы. Будь в курсе событий вековой давности! Сегодня представляем вашему вниманию новости ноября 1911 года…

Немного статистики

Колькі лістоў высылаецца на аднаго жыцеля ў год
 

У Турцыі	1 ліст
Расеі	5 -“-
Італіі	8 -“-
Гішпаніі	8 -“-
Японіі	19 -“-
Аўстрыі	21 -“-
Швэцыі	25 -“-
Бэльгіі	27 -“-
Францыі	28 -“-
Голландіі	30 -“-
Немеччыне	55 -“-
Англіі	81 -“-

“Беларускі каляндар “Нашае Нівы” на 1911 г.”



События общественной жизни

Памяці Адама Кіркора

23 лістапада 1911 года прайшло 25 гадоў ад дня сьмерці вядомага археолага, гісторыка і журналіста Адама Гонорыя Кіркора. Пісьменнік гэты, хаця і не пісаў па-беларуску, але як беларус з роду і шчыры працаўнік для роднага краю, мае і будзе мець вялікае значэньне ў гісторыі беларускага національнаго развіцьця.

Радзіўся Кіркор у 1818 гаду ў Сьлівіне Магілёўскай губэрні ў сям’і уніяцкаго сьвяшчэнніка. Вучыўся Кіркор спачатку ў доме бацькоў, пасьля ў Магілёўскай гімназіі і, наканец, у віленскім шляхоцкім (дваранскім) інстытуце. Асеўшы ў Вільні, Кіркор займаўся літаратурнай працай, пішучы карэспандэнцыі для польскіх і расейскіх газэт... Пазнаёміўшыся з найбольш выдатнымі вучонымі і гісторыкамі, як Баліньскі, Нарбут, М. Маліноўскі, Кіркор шмат у чым скарыстаў і ўзмацаваўся ў кірунку сваёй працы.

А. Кіркор, калі быў рэдактарам газеты “Kurjer Wileński”

...Пасля 1856 года ў Вільні на хвалі літаратурнага і грамадзянскага адраджэння складаецца невялікі беларускі гурток, пад уплавам якога Кіркор укладае і друкуе беларуска-расейскі слоўнік і пішэ шэраг этнаграфічных артыкулаў, каторые робяць [яго] надта папулярным у грамадстве... У 1860 годзе Кіркор прынімае на сябе рэдакцыю газеты “Kurjer Wilеński”... У 1882 годзе ён друкуе сваю найбольшую і найцэннейшую з прац аб Літве і Беларусі, каторая ўваходзіць у ІІІ том выдаўніцва “Живописная Россія”...

Як журналіст і палітык Кіркор шмат пацярпеў ад палякоў і расейцоў, каторые і дагэтуль не здабыліся на праўдзівую ацэну яго працы для краю; як шчыры і незмардаваны працаўнік, тутэйшы карысны археолаг, гісторык і этнограф Кіркор астанецца незабытым у гісторыі національнаго адраджэньня як беларусоў, так і літвіноў...

“Наша ніва”. 1911. № 49



Нам пишут...

З в. Дзьвіноса Вілейскага пав. Віленскай губ.

Наша вёска стаіць далёка ад Бога і ад людзей, дзеля гэтаго і сьвет навукі дужа цяжка ідзе да нас. Ёсць у нас і вучылішчэ, ... але грамадзяне пасылаюць [дзяцей] туды не дзеля навукі, а больш дзеля таго, каб яны дома не дурэлі, ды матцы было спакайней... Адно толькі добра ў нас ідзе – гарэлка... Хоць манаполькі і німа, але гарэлкі можна дастаць у нас усягды... Ні водзін з нашых грамадзян не падумаў адчыніць краму і зрабіць карысць і сабе і другім. А граматные людзі ёсць, амэрыканцы. Што-ж, усе ўверылі ў гарэлку, як старые, так і малые.

“Наша ніва”. 1911. № 44



З м. Копыль Слуцкага пав. Мінскай губ.

16 чысла гэтаго месяца было ў тутэйшага мешчаніна вясельле. Спраўлялі вясельле на старасьвецкі беларускі лад. Сабраўся гурток дзяўчат, і кожная з іх заняла сваё мейсцэ па сваяцтву, ды пачалі пеяць песьні. Думаеце якіе? – Нашы родные беларускіе песьні!.. Посьле венца сабраліся госьці. Падпіўшые бабы пачалі скакаць старасьвецкіе беларускіе скокі, а моладзеж пеяла беларускіе песьні хорам... Але вельмі вялікую памяць у нас пакінуў трэйці дзень вясельля. Згаварылася моладзеж заместа полек і кадрылёў гуляць беларускіе танцы. Найперш пайшлі “Юрку”, посьле “Мельніка”, “Верабья”, “Мяцеліцу” і др. Вельмі хораша танцавала “Гневаша” сама маладая з музыкантам.

“Наша ніва”. 1911. № 44



Хозяйке на заметку

Як рабіць мыла

Гатуецца мыла так: у кацёл кладзецца тлустасць і разагрэваецца на сярэднім агні; пасьля даліваецца ¼ звычайнага моцнага лугу (шчолаку) з попелу і зноў падагрэваецца і ўсё добра мяшаецца. З гэтага робіцца мыльны клей. Гатуецца ад 4 да 6 гадзін... пакуль перастане даваць шуму. Цяпер, каб адабраць лішнюю ваду, кладуць хлоркавую соду моцнасці 25–30%. Мыла збіраецца на вярху крункамі, а вада застаецца ўнізе. Вада зліваецца, а да мыла дабаўляецца кухонная соль і падагрэваецца пакуль не растопіцца: трэба мяшаць, пакуль маса не зробіцца роўнай і пацягніцца тонкімі валаскамі... Гатовае мыла выліваюць у формы і даюць астыгнуць. Дабаўляць у рэцепт можна олею палмавага ці вавэльнянага, какосавага, мігдалёвага і г.д. Спосабаў гатаваць мыла ёсць дужа шмат.



Кулинарные рецепты

Саленьне рыжыкаў

Толькі што сабраные рыжыкі, не прамываючы іх, але толькі працершы чыстым ручніком, складаць у кадушку верхам у гару (як растуць) і кожны рад пересыпаць сольлю. Посьле націснуць донцэм і камянём, як спадуцца далажыць сьвежых. Можна да солі дадаць рэзанай цыбулі і перцу. На 6 гарцовую кадушку трэба ¾ кварты солі.

“Беларускі каляндар “Нашае Нівы” на 1911 г.”



Медицинские советы

Обморок

Следует немедленно уложить больного на спину совершенно горизонтально, снять лишнюю одежду, мешающую свободному движению грудной клетки. Необходимо позаботиться о доступе к больному свежаго воздуха, открывши в комнате окна и двери, или вынести больного на открытый воздух. При обмороке будут полезны: обрызгивание с руки или платка обнаженной груди холодной водой, щекотание ноздрей, нюханье нашатырнаго спирта или одеколона; растирание висков водой пополам с одеколоном, уксусом, растирание тела суконкой, фланелькой и т.д.

“Виленский календарь”. 1911.



Юмор

- Ці праўда, што Бог забраў ужо ў табе трэцьцю жонку?
- Праўда, браце. А я ўзяў сабе чацьвёртую: бярэ Бог – бяру і я!

“Беларускі каляндар “Нашае Нівы” на 1911 г.”



Информация подготовлена по материалам, хранящимся в фондах отдела редких книг и рукописей Центральной научной библиотеки им. Якуба Коласа НАН Беларуси, научным сотрудником отдела Инной Мурашовой. Использованы оригинальные иллюстрации из изданий того времени, а также фотографии, опубликованные в книгах: В. Целеш “Гарады Беларусі на старых паштоўках” (Мінск, 2005), З. В. Шыбека “Мінскъ сто гадоў таму” (Мінск, 2007), “У пошуках страчанага: гісторыя Беларусі ў старых паштоўках [з калекцыі У. А. Ліхадзеева] (Мінск, 2007), У. Ліхадзееў, А. Карлюкевіч “Знічкі Айчыны” (Мінск, 2008).

TUT.BY – время не властно над истинными новостями…