Паставiм кропкi над

Источник материала:

Добры дзень, родныя словы!

У газетным рэпартажы сустрэнеш «гандлёвую кропку», у ваенным апавяданнi «агнявую кропку». А ў якой радыё- цi тэлеперадачы вынiкне «чыгуначная» цi «вузлавая кропка». Хоць, здаецца, чым ты напоўнiш або населiш «кропку», хто там утрымаецца на тым следзе ад кончыка пяра? Хiба можа неяк чэрцi злоўчацца?

Лёгка бачыш тут механiчны пераклад рускай «точки». А мiж тым усе гэтыя «точки» з рознымi азначэннямi — гандлёвая, стратэгiчная i г.д. — у белару-скай мове маюць адпаведнiкi са словам «пункт».

Мажлiвыя ў руская мове пары — «стратегическая точка» i «стратегический пункт», «кульминационная точка» i «кульминационный пункт» i г.д. — у беларускай маюць адзiныя адпаведнiкi: «стратэгiчны пункт», «кульмiнацыйны пункт».

Увогуле значэнне беларускага «пункта», асаблiва ў народных гаворках, куды шырэйшае, чым у рускага (пунктамi хапаў жывот, г.зн. час ад часу).

«Пунктам» перадаюцца i ўсе «точки» ў розных навуковых тэрмiнах (точка пересечения прямых — пункт перасячэння прамых, точка замерзания — пункт замярзання, точка кипения — пункт кiпення, точка плавления — пункт плаўлення, точка опоры — пункт апоры, мёртвая точка — мёртвы пункт, точка весеннего равноденствия — пункт вясновага раўнадзенства i г.д.).

«Точка» ў значэннi канкрэтнага месца ў прасторы, на мясцовасцi перакладаецца «пунктам», а то i словам «месца», асаблiва калi рускiя «точка» i «пункт» сышлiся ў адным сказе. «Точка расположения наблюдательного пункта», вядома, будзе «месцам назiральнага пункта». Або: «Здание стояло на самой высокой точке» — «Будынак стаяў на найвышэйшым месцы». Бо на кропцы нiякай будынiны не ўзвядзеш.

Гэтак жа смотреть в одну точку — што значыць: нерухома глядзець у прастору — па-беларуску будзе глядзець у адзiн пункт, у адно месца. Можна, вядома, глядзець у адну кропку, але толькi калi яна пастаўлена, калi вiднеецца нейкi значок, крапiнка...

Даўно б пара нашым мовазнаўцам паставiць тут кропкi над «i» (точки над «i»), бо з такiм калькаваннем можна дойти до точки (да краю, да ручкi, дарэшты, да няма нiчога).

Больш увагi да жывой мовы, i тады ўсё ў перакладзе пера-дасца «точка в точку», або, кажучы па-беларуску, кропка ў кропку, калi гэта пiсьмовы тэкст. А калi пра вусную мову — тут кропак няма, таму: зусiм дакладна, слова ў слова, цюцелька ў цюцельку, цот у цот i г.д. У перакладным тэксце трэба всё до точки знать, видеть — г.зн. дасканала, да найменшых драбнiц, вельмi (надта, дужа) добра ведаць, бачыць.

В точку я говорю? Так (правiльна, слушна) я кажу?

Тогда и точка. Тады й годзе.