Слава і справа Цодзіка Славіна

Вы можаце ўявіць сабе дырэктара музея, які вывучае будову авіяцыйнага рухавіка, каб лепш расказаць моладзі аб самалётах, без якіх яна не ўяўляе сваёй будучыні? А ці шмат мы ведаем кіраўнікоў такіх устаноў, якія валодалі б трыма замежнымі мовамі, што называецца, без слоўніка і чыталі неабходную ў музейнай справе літаратуру ў арыгінале? Нарэшце, ці часта нам сустракаюцца асобы, якія спалучаюць у сабе адданасць абранай справе і творчыя здольнасці?

Між тым менавіта гэткім чалавекам быў ураджэнец Глушчыны Цодзік Якаўлевіч Славін, спачатку бібліятэкар у адной з бабруйскіх школ, а потым энтузіяст стварэння гарадскога краязнаўчага музея. Канечне, драўляная хацінка, дзе месціліся першыя экспанаты, не ўражвала і вока не прыцягвала, але ўжо праз тры гады ў музеі з’явіліся аддзелы выкапняў, жывёлін, раслін, лесаводства, пчалярства, паляводства, санітарнай асветы — быццам тыя кафедры ва ўніверсітэце.

У 1927 годзе Бабруйскі музей стаў дзяржаўным і ўвайшоў у сістэму народнай адукацыі Беларусі. Яшчэ праз тры гады ён атрымаў каменны асабняк, у якім першы дырэктар адчуваў сябе і даследчыкам, і адкрывальнікам, і прапаведнікам. Адзін у асобах кіраўніка ўстановы, навуковага супрацоўніка, рахункавода і экскурсавода, Цодзік Славін паспяваў не толькі даваць заказы таксідэрмістам, пісаць навуковыя артыкулы, вырошчваць сою (!) на невялікім доследным участку пры музеі, але і маляваць ілюстрацыі для экспазіцый, іграць на скрыпцы, калі гэтага патрабавала тэма экскурсіі.

— А яшчэ гэты нястомны руплівец быў дэпутатам гарсавета, актыўна пісаў у газеты і часопісы, чытаў лекцыі, — апавядае сённяшні дырэктар краязнаўчага музея ў Бабруйску Наталля Арцёмчык. — На жаль, песня жыцця Цодзіка Якаўлевіча абарвалася на самай высокай ноце, калі яму было ўсяго пяцьдзясят гадоў. У 1937-м, расцаніўшы прамову на адной з сесій як контррэвалюцыйную, а колькасць партрэтаў правадыроў у музеі недастатковай, яго арыштавалі і адправілі ў далёкаўсходні лагер, дзе ён і загінуў. Рэабілітаваны быў пасмяротна ў 1953 годзе…

Сёння як помнік першаму дырэктару ўзвышаецца будынак музея ў самым цэнтры горада. Каб ён гэткім стаў, шмат зрабілі вядомы беларускі скульптар Эдуард Агуновіч, два дзясяткі мастакоў-бабруйчан і ўвесь калектыў установы. У дзесяці залах ёсць усё: ад археалагічных экспанатаў і матэрыялаў аб дзейнасці дзекабрыстаў ва ўнікальнай крэпасці на Бярэзіне да сведчанняў жыцця ўнучкі А.С. Пушкіна на Бабруйшчыне і разгрому фашыстаў у «Бабруйскім катле», ад манеты дынастыі Эльдзігізідаў і грэнадзёркі 1812 года да стэнда, прысвечанага адзінаму ў свеце аўтару чатырох паветраных таранаў Герою Савецкага Саюза Барысу Коўзану, і агромністай аўтамабільнай пакрышкі вытворчасці вядомай усюды «Белшыны».

А яшчэ ў музей любяць зазірнуць… жаніхі і нявесты. Бо менавіта тут у этнаграфічнай зале праводзяцца вясельныя абрады «На век доўгі, на быт добры». Шмат аматараў даўніны не супраць правесці ў асяроддзі экспанатаў нават і ноч — Бабруйскі краязнаўчы чатыры гады запар удзельнічае ў еўрапейскай акцыі «Ноч музеяў», у якой прапануе праграмы «Фарбы старажытнага кірмашу», «Ажыўшая гісторыя», «Бабруйск павятовы: ХХ век пачынаецца» і іншыя. Дзейнічаюць тут ваенна-патрыятычны клуб «Доблесць», аматарскае аб’яднанне «Крынічка», клуб філатэлістаў.

Апошняй па часе падзеяй стала прыняцце на баланс музея трынаццаці аб’ектаў гісторыка-культурнай каштоўнасці пачатку ХІХ стагоддзя — Бабруйскай крэпасці. Вось бы парадаваўся гэтаму Цодзік Славін. Але і пашкадаваў бы. З прычыны маруднасці ўзнаўлення і рэканструкцыі цытадэлі, якая больш за дзвесце год таму назад на чатыры месяцы звязала дзеянні спачатку корпуса, а потым і дывізіі арміі Напалеона, што мела вялікае значэнне ў бітве пад Масквой. Тым не менш бабруйскія музейшчыкі распрацавалі экскурсійны маршрут па тэрыторыі фартэцыі, праводзяць навукова-практычныя канферэнцыі, іншым чынам прыцягваюць увагу да сапраўднага рарытэта.

Напэўна, невыпадкова свой 90-гадовы юбілей Бабруйскі краязнаўчы музей сустрэў перамогай у гарадскім спаборніцтве па выніках мінулага года, шматлікімі ўзнагародамі самага рознага кшталту, цікавасцю і прыязнасцю наведвальнікаў. Бо і сёння храм ведаў і памяці дзейнічае для бабруйчан і гасцей горада.