Адваротны бок медаля

Источник материала:

Простая мова

Што было — было. Напрыканцы года лiст прыйшоў — з глыбiнкi, ад даўняй, адданай падпiсчыцы. Мелася — падрыхтаваць яго, надрукаваць у газеце... Удакладнiць толькi трэба было...

Набрала нумар тэлефона, распытала; пагаманiлi заадно — пра тое-другое. Напаследак (чорт за язык пацягнуў) спытала, цi прадавалася ў iх мая кнiжка?

— Была! На пошце! — узрадавана сказала жанчына. — I ёсць... Нi-хто не купляе.

— I вы? — сарвалася ў мяне.

— А на халеру? — сарвалася (?) у жанчыны...

Слова... Адно... А ў памяцi.

Было. I ёсць...

Больш за тое — быць павiнна.

Як i адказ: «Святы айцец, — сказаў паслушнiк настаяцелю, — сэрца маё поўнiцца любоўю да ўсяго свету, душа — чыстая ад д’ябальскiх спакусаў. Што мне належыць рабiць цяпер?». Настаяцель папрасiў, каб паслушнiк пайшоў разам з iм да цяжкахворага. Сабораваў таго, наколькi мог, суцешыў блiзкiх, прыкмецiў куфар у куце, спытаў, што там. «Вопратка — адказаў пляменнiк хворага. — Вопратка, якую мой дзядзька нiколi не насiў. Ён купляў рэчы, мяркуючы, што некалi будзе нагода апрануць тое цi iншае, а ў вынiку — усе яны гнiюць у гэтым куфры. «Не забывайся пра гэта, — мовiў настаяцель паслушнiку, пакiнуўшы хату. — Калi ў сэрцы тваiм ёсць духоўныя скарбы, не марудзь, пускай iх у справу. Iнакш яны прападуць».

Скарбы — гэта, вiдаць, залiшне. А вось думкi...

Продкi заўважалi, што зуб — востры аб зуб, а розум (цi роздум?) аб розум.

Дай болю волю...

Сяброўка захварэла — тэмпература 39,6, млявасць, кашаль... Тры днi ляжала, як кажуць, пластом. На чацвёрты — прачнулася, пад паху падсунула градуснiк: на iм... 35. Вачам не паверыла. Тэрмометру — таксама. Узяла другi. На iм — тыя ж 35.

Рашыла: «Усё. Астываю». Пайшла ў ванну, прыхарашылася, за адным скрыпам — палiла кветкi, потым зварыла прывычную каву i яйка, паснедала... Яшчэ раз памерала тэмпературу — 35,5 ужо. Патапталася па хаце — павыцiрала пыл, памыла падлогу — яшчэ пяць крэсак набегла...

Вось так, крок за крокам, вярнулася да прывычных 36,6, да жыцця.

Тое ж самае, прыхварэўшы, планавала i яе суседка. Адно... Маючы аж чатырох дарослых дзяцей, рашыла крыху паляжаць. Сказала: «Я ля iх калiсьцi тупала, а цяпер во хай яны...».

Не, не благiя дзецi ў яе: спачатку на месяц, на ўвесь водпуск, пераехала малодшая дачка — тупала, выстрэнчвала, шкадавала, потым — старэйшая, потым — сын з нявесткай i ўнучкай...

Прыемна было — паквёлiцца, паляжаць, «праверыць сваiх на якасць».

Праверыўшы ж, яна рашыла падняцца, i... не змагла.

...Нашы суседзi «дарагiя-расiяне» кажуць: «Дай болю волю — паляжыш i памрэш».

Добра, калi паляжыш нядоўга, а калi...

Тая суседка з хаты не выходзiць пяты гадок.

Лагiчна!

У тым жыцці, як на першы погляд, дык рабiлася ўсё нармальна. Ну, мяркуйце самi: калi добра вучышся ў школе, трэба ж iсцi ў iнстытут? Калi пайшла i на першым курсе закахалася (прычым, узаемна), трэба ж выходзiць замуж? Калi выйшла («гэта святое») — трэба нарадзiць дзiцятка.

Што рабiць , калi яно перашкаджае гуляць i вучыцца? Трэба (ну сапраўды ж, не кiдаць iнстытут?!) а звезцi яго да бабуль...

Далей — таксама было, як быццам, лагiчна: калi гэты муж выпiвае i не можа толкам забяспечваць сям’ю, трэба ж шукаць недзе новага?..

Чалавек такi — любячы, клапатлiвы, не бедны (хоць i вельмi не хутка), але знайшоўся. I яна б зажыла, калi б...

Зусiм не такой, як думала, як марыла, як трэба было б, вырасла дачка. Яе, як быццам — па пашпарту, а па жыццi... Чужая: нiчога не разумее, не хоча нi працаваць, нi вучыцца. Ды што там... Талерку за сабой нiколi не прыме, да бабуляў возiць калготы памыць...

Карацей — балела душа i балiць. Уперад за сябе, такую нешчаслiвую. Цяпер (i нясцерпна больш!) — за дзiця, якое шчаслiвым нiколi, вiдаць, i не будзе.

«Такава се ля ва»

Калiдоры ўлады (яшчэ раз....) — раённага, невысокага рангу. На гэты раз — доўгiя, вузкiя, з мноствам дзвярэй i, так бы мовiць, службовых асобаў, што працавiтымi мурашкамi снуюць з пакоя ў пакой, нешта некуды носяць, некага — запрашаюць зайсцi, потым выйсцi, зразумела ж, заплацiць i пачакаць...

Чакаць у холе, паводдаль, нябачачы тых дзвярэй, — рызыкоўна: можна не згледзець, хто зайшоў, хто выйшаў i, тым самым, прапусцiць чаргу. Чакаць побач — таксама не з рукi, перашкаджаеш...

Сыходжу — да акна, у самы канец калiдора, туды, дзе на апошнiх дзвярах намалявана вялiкая лiтара «Ж». Стаю. I (нiдзе ж не дзенешся!), бачу, як у той «кабiнецiк», калышачы на высокiх грудзях маленькi мабiльнiк, заходзiць галаногая маладзiца, як зачыняе дзверы. Але з-за iх усё роўна чуваць i тэлефонныя трэлi «Турэцкага марша», i лагоднае: «Да, милый... Слушаю тебя! Конечно...».

Заключныя фразы: «Ну давай... До встречи... Я тебя тоже очень люблю!..».

Шум вады.

...«Такава се ля ва», як кажуць, тутэйшыя — далёка зайшоў прагрэс. Прынамсi, у пачуццях, калi яны ёсць, можна прызнавацца з-за тысячы вёрст. I адкуль заўгодна.

Але ўсё ж... Цi трэба?

Сустракаюць па адзенню

Крама... I не сказаць, каб для вельмi багатых... Але не для бедных — факт, бо цэны...

Прыемна бачыць прадаўцоў тут — адмыслова падабраных, вышкаленых, маладых... Яшчэ прыемней — пакупнiкоў. Бо прыгожыя даражэнныя футры, шапкi, пярсцёнкi, адмысловыя манеры, а ўжо парфум...

Аднаму не пашчасцiла: ён, сыходзячы, у лiфце «завiс»...

Такiх мацюкоў — падваротнi не чулi.

Быў Бос

«Жыве кот, жыве сабака: адзiн на печы, другi — пад ганкам». Так, здаецца, кажуць, але не пра яго, не пра Боса. Яму, яшчэ маленькаму, будку «ўзвялi» — з цёплай падлогай, пад шыферным дахам... Адно — блiзкавата. Ад хаты... I таму калi нехта ў гасцях, сабаку запiраюць — паводдаль, у хлеўчуку. Не любiць ён гэтага, пратэстуе — з усiх сваiх сiл: брэша, енчыць, скуголiць, скардзiцца на лёс...

— На, занясi во... Гэнаму зэку, — згарнуўшы ў мiсачку рэшткi абеду, шкадуе яго гаспадар.

Пакуль нясу, думаю, як гэта насамрэч блiзка (хоць на падворку, хоць у жыццi) — ад Боса да зэка...

Гэта — па-першае, а па-другое... Варта было скiнуць зашчапку, прыадчынiць крыху дзверы — сабака вырабiўся, даўся ў снег: закружыў, заскакаў па садзе, гародзе, па волi. Ды так...

Сорамна стала за сябе. I за мiсачку з ежай.

Людзей слухай...

Вечар. Выпуск навiн. Энерганосьбiтам (балючая тэма!) прысвечаны адзiн сюжэт, потым — другi, трэцi. А ў працяг — рэпартаж з прадпрыемства, дзе праблемы гэтай... няма, вырашылi: адшкадавалi грошы на новае абсталяванне, але затое зараз, спальваючы свае ж апiлкi (не ведалi ўперад, дзе iх падзець), нiкому больш кланяцца не будуць i нiкому не будуць плацiць за цяпло... Самадастатковыя.

Добра, малайцы — нiчога не скажаш! Хоць яно i падмывае, бо... Чым тут моцна ганарыцца? Што вынайшлi (цi знайшлi)? Не сякеру пад лаўкай?..

Пакуль iшоў рэпартаж (мо i недарэчы?), думала, цiкава, што павiнна зрабiцца — у самой краiне, цi вакол яе — каб людзi знайшлi яшчэ адну: каб зразумелi, што маюць магутнейшы, Богам дадзены энерганосьбiт — сваю, жывую i непаўторную мову, сваю культуру, свой уласны вопыт i розум... Усё.

А значыць, могуць жыць. Самi. Сваёй сям’ёй. I не пазычаючы.

Другi бок медаля

Анекдот ёсць, стары. Гарбачоў (помнiце?) указ падпiсаў па барацьбе з п’янствам. Сацыёлагi па гарачых слядах узялiся апытанне правесцi, высветлiць, як народ да гэтага ставiцца?

— Я што? Ды спакойна, — сказаў адзiн з рэспандэнтаў на вулiцы, — бо я сваё ўжо выпiў... А вось дзяцей — шкада...

Знаёмец добры на пенсiю iдзе — апошнi тыдзень працуе. Тэлефаную. Пытаюся:

— Ну як вы? Сумна ж, вiдаць? I горка?

— Не, — кажа, — наадварот, бо я сваё — адпрацаваў, а вось вас — шкада.

Няма дурных?

Гэта — з даўняга... Палiклiнiка. Бабулька ў калiдоры. Стаiць перамiнаецца з нагi на нагу. А дзяўчаткi побач — сядзяць, пра нешта гамоняць. Адна, праўда, вочкi падняла, пытае ў старой:

— Вы, можа, сядзеце?

— Не, — «адбрывае» тая. — Я ж не iнвалiдка.

...Вечар, тралейбус i вольных месцаў няма, — занятыя спрэс. «Iнвалiдамi», «iнвалiдкамi»... Акурат такiмi ж, а мо, нават горшымi. Адна, прынамсi, хвiлiн з дзесяць ужо балабонiць па мабiльнiку...

«Закругляйся», — у паветры малюе кола яе прыяцелька, пацiрае вялiкiя пальцы — грошы ж, маўляў... «Ат, пустое», — адмахваецца балбатуха, але тэлефон («раскладушку») такi закрывае.

Не закрывае рот: расказвае — ужо прыяцельцы (а заадно i палове салона) — якую халяву цяпер сарвала:

— Ты же знаешь — первую комнату я в Шабанах снимала, далеко. Во второй — все нельзя было: ни музыку слушать, ни подружек привести... Про мальчиков — вооще молчу. А тут представляешь — объявление: «Сдается жилье девушке-студентке». Звоню, прихожу. На столе — чай, пирожные. И бабка сидит... Лет под пятьдесят, наверно... К дочке, говорит, переехала, внучку растит. Фотки её показала... А потом — в воспоминания ударилась. Сама она, мол, тоже студенткой была... Когда-то... Хотела и нарядиться, и матери помочь, и по театрам побегать, и книги купить... Сижу, слушаю ее, головой киваю. А она и говорит: я, мол, на слезах чужих не разбогатею... За квартирку эту (отдельная, представляешь, чистенькая, с посудой, с мебелью!) люди долларов двести в месяц берут... Если не больше. Я — на пятьдесят согласна. У меня, не поверишь, чуть глаза не выпали! Подхватилась, в щеку ее чмок... Теперь — королевой живу! Представляешь? Кого хочешь могу позвать... И мама приезжала. Говорит, за такую квартиру двести баксов не жалко. Она вторую подработку взяла...

— Так ты что — правду ей не сказала?

— Нет... Что я дура последняя что ли?

...Тая, што кватэру студэнтцы здае, — на яе, апошнюю (з пункту гледжання кватаранткi) зразумела ж, падобна.

Мацi, напэўна, таксама.