Перыяд паўраспаду

Источник материала:

Дзённiк Вiкi Ц.

26.04.2007

«Не стане нас. А свету — усё адно...», — сцвярджаў вялiкi фiлосаф i паэт старажытнасцi, мудры Амар Хаям. I тут не падкапаешся, не паспрачаешся. Хiба што адно «але» зможаш уставiць: не ўсё адно, пакуль памятаюць. Тым больш, калi нагода гэта датычыцца не аднаго i не двух, а мiльёнаў людзей.

Схлушу, калi скажу, што памятаю, якое было надвор’е ў той дзень. Напэўна, было цёпла — iнакш з чаго б мацi з суседскiх вокнаў доўга клiкала нас дадому, а потым, не дачакаўшыся, проста спусцiлася i выцягнула за рукi з дзiцячай пляцоўкi. А чым яшчэ мы маглi быць занятыя, акрамя «кiча», хованак або «казакоў-разбойнiкаў» — мне да школьнай катаргi заставалiся яшчэ чатыры доўгiя месяцы, сястра хадзiла ў сярэднюю групу дзiцячага садка, а малой дык увогуле ўсяго клопату было — паесцi i паспаць, ды яшчэ сказаць сваё важкае «агу».

Зрэшты, дзякуючы малодшай сястры гэтая дата нiколi не выветрыцца ў мяне з памяцi. Бо наша Кацярына 1986 года нараджэння, «чарнобыльская», як пазней называлi iхнi год i ў садку, i ў школе. Мабыць, таму ёй першай i выпалi шматлiкiя абследаваннi ў палiклiнiцы, пастаноўка на ўлiк у дыспансэры i выдача саладкаватых беленькiх таблетачак замежнага прэпарата Цiраксiну. Потым мы елi iх пачкамi, не адчуваючы прысмаку — абы толькi мама не нервавалася. I ёдам на цукар капалi. I дэфiцытныя грэцкiя арэхi бабуля пачала прысылаць у вялiкiх пакунках. А нелюбiмая ў той час марская капуста, падобная да бясконцага плоскага цёмна-зялёнага чарвяка, аказваецца, спалучаецца практычна з усiмi стравамi, за выключэннем, можа быць, кампоту.

Мы з аднакласнiкамi хутка вывучылi, дзе знаходзiцца шчытападобная залоза i якога памеру яна павiнна быць у норме. Параўноўвалi. Зайздросцiлi тым, у каго большая. Нават прыдумалi своеасаблiвыя спаборнiцтвы: прыкласцi памiж ключыцамi чайную лыжку — кругляшом да залозы — i глядзець, у каго даўжэй пратрымаецца. Да некаторых гэтыя лыжкi прылiпалi, быццам прыклееныя. I мы, дурнi, гэтым ганарылiся. Як ганарылiся i штомесячнымi вiзiтамi ў анкалагiчны дыспансэр, паўшэптам раўнiва пераказваючы адзiн аднаму падрабязнасцi: «У мяне другая ступень павелiчэння...».

Праз некалькi гадоў высветлiлiся i цалкам матэрыяльныя вынiкi пастаноўкi на ўлiк — гуманiтарная дапамога «чарнобыльцам», iльготы, выезды на аздараўленне за мяжу. У нашай школе, праўда, не пашнцавала нiкому: доўгi час лiчылася, што Мiнск практычна не пацярпеў ад аварыi, у адрозненне ад паўднёвых абласцей. Тады мы па-чорнаму зайздросцiлi «шчаслiўчыкам»-перасяленцам, хто трапiў пад тую цi iншую дзяржаўную праграму.

Яшчэ пазней — пайшоў вал iнфармацыi. Выкрываннi, расследаваннi, падрабязнасцi i каментарыi, дыягназы i прагнозы, змрочныя наступствы i асцярожныя перспектывы. Чамусьцi прынцыповымi зрабiлiся пытаннi, у якi бок у той дзень дзьмуў вецер. Цэзiй, плутонiй, уран i стронцый з усякiмi лiчбавымi прыстаўкамi ўвайшлi ў наша жыццё трывала, як нелюбiмыя, але настырныя сваякi. У моду ўвайшлi невялiчкiя, кiшэнныя дазiметры, якiмi правяралi набытую на кiрмашы садавiну-гароднiну.

Потым, гэтаксама валам, пачалiся махлярствы i спекуляцыi на чужым горы. Не ведаю, колькi кiлаграмаў паперы патрацiлi органы бяспекi на завядзенне крымiнальных i адмiнiстрацыйных спраў на псеўда-«чарнобыльцаў».

Катастрофа пакрысе набыла ўласны твар, злеплены з мноства, мноства пакутлiвых твараў i скалечаных лёсаў. Яна, бяздушная, раптам зажыла сваiм самастойным, страшным i незразумелым, жыццём, якое не трывожаць нi памятныя мiтынгi, нi сiроцкiя вочы пакiнутых у «мёртвых вёсках» дамоў. Па чалавечых мерках у яе зараз — паўналецце. Па фiзiчных — яе жыццё будзе, на жаль, доўгiм (толькi перыяд паўраспаду цэзiю-137 складае больш як 30 гадоў, а гэта не адзiны радыеактыўны элемент, якi «выдыхнула» ЧАЭС). Але галоўнае, напэўна, каб «нашчадкаў» у гэтай аварыi не аказалася. Каб не ўзнiкла ў гiсторыкаў 3-га тысячагоддзя такога тэрмiну: перыяд паўраспаду памяцi...