"Злыя" клеткі, або Хто перашкаджае выяўляць рак на ранніх стадыях?
02.12.2011 08:58
—
Новости Здоровья
|
"Злыя" клеткі, або Хто перашкаджае выяўляць рак на ранніх стадыях? Калі беларусы пачнуць сачыць за сваім здароўем, у краіне значна зменшыцца колькасць выпадкаў раку на позніх стадыях. На ранніх жа стадыях анкалагічныя захворванні, як вядома, вылечныя. Разам з тым, у чалавека, які аднойчы перанёс рак і вылечыўся, павышаецца верагоднасць узнікнення раку ў іншым органе, а значыць, зноў жа, яму неабходна сачыць за сваім здароўем — трымацца здаровага ладу жыцця, у тым ліку своечасова праходзіць медыцынскія агляды.
Аб асаблівасцях дыягностыкі раку расказвае рэктар Беларускай медыцынскай акадэміі паслядыпломнай адукацыі, доктар медыцынскіх навук, прафесар, член-карэспандэнт НАН Беларусі Юрый Дзямідчык. — У аднаго пацыента можа быць і некалькі відаў раку. Яны могуць узнікаць сінхронна або з разбежкай у часе. Вядома і дакладная сувязь паміж некаторымі лакалізацыямі раку. Рак цела маткі, абадочнай кішкі і малочнай залозы маюць падобныя фактары рызыкі і могуць правакаваць пераход ад аднаго да другога... Ёсць органы, у якіх пухліны ўзнікаюць надзвычай рэдка. Так, клеткі сэрца не дзеляцца, не аднаўляюцца, а значыць, тут амаль не можа быць пухлін... А ўвогуле ў любым органе, у любой тканцы могуць фарміравацца пухліны рознага паходжання, розныя па інтэнсіўнасці росту і па сваіх прагнозах. — Звычайна рак з'яўляецца там, дзе меў месца пэўны хранічны працэс. Аднак няправільнае дзяленне здольнае пачацца і на нязмененай тканцы... — Сапраўды, некалі меркавалі, што рак шчытападобнай залозы фарміруецца з клетак вузлавога валляка. Лічылася, што валляк можа перайсці ў рак і наадварот. Аднак сёння мы дакладна ведаем, што гэта два незалежныя сцэнарыі — за выключэннем, хіба, адной формы раку, якая здараецца надзвычай рэдка і якой папярэднічае С-клетачная гіперплазія, калі клеткі пачынаюць актыўна дзяліцца і толькі праз нейкі час з іх вырастае пухліна... Цяпер мы кажам, што ў адной залозе можа быць і валляк, і рак, і адэнома, і тырэаідыд... Калі рак узнікае на нязмененай тканцы, яго называюць dе-nоvо. Скажам, у дзяцей пухліны бываюць даволі рэдка, аднак менавіта ў іх з мяккіх тканак фарміруецца рак dе-nоvо. 30-50 працэнтаў выпадкаў меланомы маюць менавіта такое паходжанне. — Што маецца на ўвазе пад стадыямі захворвання? — Выбар адпаведнага метаду лячэння, прагноз сітуацыі. Хоць рак ад раку адрозніваецца. Вось рак шчытападобнай залозы мы навучыліся лячыць на любой стадыі, чаго не скажаш пра лейкемію, напрыклад. — Наколькі складана выявіць рак на самых ранніх стадыях? — Трэба адрозніваць паняцці ранняга раку і ранняй дыягностыкі. Ранні рак — гэта марфалагічны крытэрый, калі мы кажам пра павярхоўныя змены ў эпітэліі. Пухліна не дасягнула сасудаў, і працэс яе распаўсюджвання яшчэ не пачаўся. Пры такім стане мы маем самы спрыяльны прагноз вылечвання, аднак гэта звычайна выпадковая знаходка. Ранняя дыягностыка — гэта выяўленне раку на І і ІІ стадыях. Медыцына цалкам здольна выявіць рак на такіх стадыях. Праблема заключаецца толькі ў тым, што пацыенты прыходзяць на абследаванне, калі нешта пачало істотна непакоіць, а гэта бывае ўжо на больш познім этапе. — Ці рэальна вынайсці які-небудзь універсальны спосаб дыягностыкі раку? — Сёння гэта нерэальна. Калі ўзяць біяхімічныя маркёры, то іх вядома ўжо звыш пяцісот. Выкарыстоўваецца, праўда, у лепшым выпадку каля дзясятка. Бо неспецыфічныя, могуць даваць псеўдастаноўчыя або псеўдаадмоўныя адказы. Сярод найбольш дакладных біяхімічных маркёраў можна назваць прастатспецыфічны антыген для вызначэння раку прастаты, альфа-фетапратэін — для раку печані, СА-125 — для раку яечніка і некаторыя іншыя. Аднак усё роўна вынік такога аналізу не дазваляе паставіць канчатковы дыягназ, а толькі акрэслівае сітуацыю, у якой трэба разбірацца з дапамогай іншых метадаў абследавання. — Можа быць, вы падкажаце мінімум гэтых абследаванняў? — Самому сабе прызначаць нічога не трэба. Па-першае, у нашай краіне па такіх распаўсюджаных анкалагічных захворваннях, як рак малочнай залозы, прастаты і шчытападобнай залозы, праводзяцца скрынінгі, спецыяльныя масавыя абследаванні. Па-другое, падчас іншых абследаванняў, прызначаных па іншых паказаннях, можна выявіць або западозрыць пухліны. Ультрагук, камп'ютарная і магнітна-рэзанансная тамаграфія дазваляюць убачыць вузлавое ўтварэнне ў органе. Каб вызначыць яго паходжанне, бярэцца біяпсія. Па-трэцяе, мы сёння кажам аб неабходнасці працаваць з групамі рызыкі па раку. Так, у групе рызыкі па раку лёгкага — мужчыны пасля 40 гадоў, са стажам курэння звыш 10 гадоў. Рак шыйкі маткі звязаны з вірусам папіломы чалавека. Рак тоўстай і прамой кішкі звязаны з наяўнасцю паліпаў у кішэчніку, сямейнай гісторыяй захворвання на гэты від раку, курэннем, малой фізічнай актыўнасцю, дыетай з высокім утрыманнем тлушчу і нізкім утрыманнем клятчаткі, гародніны і фруктаў, злоўжываннем алкаголем... Паколькі рак малочнай залозы звязаны з пэўнымі спадчыннымі генетычнымі мутацыямі, у Еўропе пачалі працаваць і з гэтым фактарам — прапагандуюць прафілактычныя хірургічныя ўмяшанні. Калі ў жанчыны выяўляецца мутацыя гена brса, то з верагоднасцю 80 працэнтаў можна гаварыць аб развіцці ў перспектыве раку малочнай залозы. У нашай краіне такога кшталту аперацыі не выконваюцца. Мы проста кажам такім пацыентам, што трэба часцей сустракацца з доктарам і рэгулярна абследавацца. — Якое абследаванне можа дазволіць паставіць дыягназ раку? — Канчатковы дыягназ нам дапамагае выставіць біяпсія — працэдура забору тканкі для мікраскапічнага даследавання, самага дакладнага метаду. Біяпсія можа дапамагчы ў вызначэнні характару пухліны — дабраякаснага або злаякаснага. Біяпсія таксама прымяняецца для праверкі наяўнасці клетачных анамалій — перадракавых змяненняў, якія часта выяўляюцца да развіцця ракавай пухліны. Мікраскапічнае даследаванне ўзору тканкі можа спрагназаваць цячэнне пухліннага працэсу і эфектыўнасць абранага метаду лячэння. Чым больш нармальны выгляд у клетак і чым меншая іх колькасць дзеліцца, тым большая верагоднасць таго, што пухліна расце павольна і што яна будзе рэагаваць на лячэнне. На падставе характару клетак пухліну адносяць да пэўнай ступені — ад І да ІV. Эфектыўнасць вышэйназванага метаду неаднолькавая для кожнага органа. Тут патрэбна высокая кваліфікацыя персаналу, вопыт і практыка, паколькі забор клетак робіцца, як правіла, з некалькіх участкаў органа. Для раку прастаты такіх кропак шэсць. Бо, сапраўды, можна ўзяць клеткі са здаровага ўчастку або з зоны запалення і атрымаць псеўдаадмоўны вынік. — Ці можна далучыць да высокаэфектыўных метадаў візуальнага абследавання пазітронна-эмісійную тамаграфію, якая пакуль не выконваецца ў Беларусі? — Гэты метад дазваляе не проста ўбачыць пухліну, а ўбачыць яе ў аб'ёме. Пацыенту ўводзіцца радыеактыўна пазначаная глюкоза, якая назапашваецца ў месцах інтэнсіўнага дзялення клетак. Гэта вельмі добра відаць, аднак метад нельга назваць бязгрэшным, ён можа даваць псеўдастаноўчыя вынікі, хоць, безумоўна, зону нашага інтарэсу мы не прапусцім. Проста выкананне ПЭТ-дыягностыкі патрабуе далейшага выканання камп'ютарнай тамаграфіі. Акрамя таго, ПЭТ не падыходзіць для правядзення масавых абследаванняў. Для вытворчасці радыеактыўнай глюкозы патрэбны спецыяльны прыбор — цыклатрон. Вырабленая ў ім глюкоза "жыве" ўсяго 1 гадзіну 10 хвілін. Нават сусветныя клінікі могуць дазволіць сабе набыццё непасрэдна апарату, але не цыклатрону... Я думаю, не варта настройвацца на цуд-тэхналогіі па выяўленні пухлін. Самае важнае — самае простае. Здаровы лад жыцця плюс рэгулярнае абследаванне даступнымі, добра вядомымі метадамі. — Здаецца, апошнім часам беларусы пачалі больш пільна сачыць за сваім здароўем, шмат грошай трацяць на платныя медыцынскія паслугі... — Жанчыны як сачылі, так і сочаць за сваім здароўем, чаго не скажаш пра мужчын, у якіх па-ранейшаму часта мы выяўляем запушчаныя формы. Сёння трэба гаварыць аб нейкіх нават агрэсіўных формах фарміравання здаровага ладу жыцця. Усе ведаюць, што курыць шкодна, але кураць. Усе ведаюць, што, з пункту гледжання анкалагічных захворванняў, бяспечная доза алкагольных напояў — 40 мл у суткі для мужчын і 20 мл — для жанчын. Але колькі людзей не разважаюць над тым, што лішак алкаголю прыводзіць да хранічных хвароб, якія спрыяюць узнікненню раку падстраўнікавай залозы, жоўцевых пратокаў, печані... Чтобы разместить новость на сайте или в блоге скопируйте код:
На вашем ресурсе это будет выглядеть так
Калі беларусы пачнуць сачыць за сваім здароўем, у краіне значна зменшыцца колькасць выпадкаў раку на позніх стадыях. На ранніх жа стадыях анкалагічныя...
|
|