Забег на доўгую дыстанцыю Рускі тэатр асiлiў марафон

Источник материала:

Такое было галоўнае ўражанне пасля прагляду спектакля "Бег" паводле Мiхаiла Булгакава, прэм’ера якога адбылася ў Нацыянальным драматычным акадэмiчным тэатры iмя Горкага. Першая пастаноўка маладога i, як чакалася, па-сучаснаму спрытнага галоўнага рыжысёра тэатра Сяргея Кавальчыка падалася размеранай i доўгай. Здавалася, што самае галоўнае тут — дайсцi да фiнiшу... А на фiнiшы ўсе ў прынцыпе — малайцы i пераможцы. Бо галоўнае ў марафоне — удзел i перамога не столькi над iншымi, колькi над сабой. З гэтага пункту гледжання Кавальчык сапраўды перамог. Ён упершыню паставiў спектакль на вялiкай сцэне акадэмiчнага тэатра, з такiм вялiкiм складам удзельнiкаў, ды яшчэ ўзяўшы складаны твор Булгакава. Але дзеля чаго?

Свет падзелены на "чырвоных" i "белых". Адны грашаць перад Богам i людзьмi. Ды i другiя забiваюць. Няма праўды ў свеце, калi iдзе вайна: яна прымушае людзей знiшчаць сабе падобных, яна прымушае мужа ахвяраваць жыццём жонкi з-за ўласнага маладушша, яна прыводзiць да думкi бегчы ў Канстанцiнопаль, туды, дзе гэтай вайны няма, каб знайсцi прытулак i спакой. А якi спакой, калi няма глебы пад нагамi, калi няма праўды? Альбо яе не чуюць, не хочуць пачуць, не могуць, бо стома ад балючых думак ахiнула душу. А праўды хочацца, як веры ў тое, што выйсце з гэтых "прусачыных бягоў", у якiя патрапiлi людзi, нейкае ёсць.

Такiя думкi ў мяне выклiкала кiнаэкранiзацыя булгакаўскага "Бегу" 70-х гадоў. Магчыма думкi так акцэнтавана сядзяць у свядомасцi з-за таго, што за кожнай сцэнай, сустрэчай, размовай, за кожным героем стаялi магутныя акцёрскiя працы найвыдатнейшых савецкiх артыстаў — Дваржэцкага, Баталава, Ульянава, Еўсцiгнеева. Кожны вобраз нёс пэўную нагрузку i быў увасабленнем рэальных чалавечых рысаў, слабасцяў, сумненняў. Ну не дарэмна ж Булгакаў iх прыдумаў!

Сяргей Кавальчык усё паставiў дакладна так, як прыдумаў Булгакаў. І людзi ўсе на сцэне выглядаюць так, як у тыя часы. Эпоху стварае антураж, форма, музыка. Сядзiш i думаеш: вось як было тады, жудасныя норавы. Калi зыходзiць з гэтай пазiцыi, то можна нават падумаць, што Кавальчык справiўся i радавацца таму, як на сцэне людзi ў прапанаваных абставiнах iмкнуцца выжыць. Як, у прынцыпе, можна радавацца i таму, што артысты ў прапанаваных абставiнах iмкнуцца iграць нейкiя характары — Сiгоў (Хлудаў), Мацкевiч (Чарнота), Ждановiч (iнтэлiгент Галубкоў) i iншыя. I часам так iх шкада. Бо героi такiя, што працаваць трэба на "нерву". Але калi б яшчэ ведаць, дзеля чаго...

Проста праiлюстраваць эпоху, якая даўно адышла ў нябыт?

Цяпер, узнавiўшы ў памяцi гэты твор, я падумала пра тое, што Булгакаў жывы i працягвае свой "Бег" па-за часам. Тое, што ён думаў пра людзей, якiя, страцiўшы радзiму, страцiлi i сябе, неверагодна жыва i балюча гучыць. Кожны з нас (ужо ў сваiх прапанаваных абставiнах i спакусах) бегае навыперадкi i з iншымi, i з самiм сабой, часам iмкнецца збегчы ад сябе. Але гэтая думка ў мяне як iмгненна нарадзiлася, так паспяхова знiкла i да канца спектакля не дажыла. Бо я бачыла Булгакава такiм, якiм яго маглi б зрабiць у канцы 20-х гадоў, калi пiсаўся твор, i якiм ён не быў нiколi. Гэта пасутнасцi сцэнкi з жыцця часоў грамадзянскай вайны. Савецкi тэатр яго мог бы паставiць так, i гэта было б зразумела. Але савецкi тэатр баяўся Булгакава i не вельмi спяшаўся яго ставiць, бо ўжо тады адчувалася, што п’есы яго не такiя простыя, як здаюцца...

Вось гэта i крыўдна. Таму што "Бег" — знакавы для Булгакава твор, глыбокi i шматзначны, не толькi пра лёс пакалення белай эмiграцыi, але i пра радзiму, якой няма.

У пастаноўцы тэатра iмя Горкага на пачатку ХХI стагоддзя Булгакаў атрымаўся вельмi плоскi. Без пластоў, якiя адклаў час у гэтай тэме. Без улiку сучаснага кантэксту. I нiякiя канструкцыi-трансформеры на сцэне, нiякiя ўстаўкi сучасных музычных тэмаў не выратуюць, калi ў iдэi спектакля вечнасць слоў аўтара не чытаецца. Ён прамы, як праход па дыстанцыi. Дайшлi. Можна апладзiраваць удзельнiкам. А назаўтра забыць, што гэта было...